Được thành lập tổ chức đại diện
Ở cấp cơ sở, người lao động có thể thành lập các tổ chức đại diện của mình và tham gia vào quá trình thương lượng tập thể. Điều này giúp người lao động được hưởng phần chia công bằng từ lợi nhuận mà họ góp phần tạo ra và giúp doanh nghiệp bảo đảm đàm phán để cải thiện năng suất cần thiết.
Đây là một nội dung căn bản trong việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này.
Ông Ngô Hoàng - Vụ Pháp chế, Bộ LĐ-TB&XH cho biết: Người lao động có quyền gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện của người lao động tại doanh nghiệp; được quyền thành lập tổ chức đại diện của họ trong doanh nghiệp. Đây cũng chính là phạm vi hoạt động của tổ chức này.
Nội dung này đưa ra 3 điều kiện để định hướng, bao gồm: Điều kiện về số lượng thành viên, phạm vi quan hệ lao động; Tôn chỉ mục đích của tổ chức, đưa ra những nguyên tắc cơ bản theo hướng chỉ hoạt động về quan hệ lao động trong doanh nghiệp, có nhiệm vụ thúc đẩy thương lượng tập thể, bảo vệ lợi ích hợp pháp của người lao động…;
Thành viên lãnh đạo tổ chức là người Việt Nam đang làm việc tại doanh nghiệp, không đang trong thời gian chấp hành hình phạt hoặc chưa được xóa án tích do phạm các tội xâm phạm an ninh quốc gia…
Quyền của tổ chức đại diện người lao động là tiến hành thương lượng tập thể với người sử dụng lao động tất cả những vấn đề về quan hệ lao động như: Giờ làm việc, giờ làm thêm, ngày nghỉ, lương, thưởng...; Đại diện để tham vấn, đối thoại cụ thể liên quan đến quyền và lợi ích của người lao động.
Trong nền kinh tế thị trường, người sử dụng lao động và người lao động thương lượng với nhau về lương và điều kiện làm việc, dựa trên những điều kiện tiêu chuẩn tối thiểu do pháp luật quy định.
Hợp đồng lao động thể hiện kết quả của việc thương lượng này. Tuy nhiên, cá nhân người lao động năng lực đàm phán yếu hơn so với người sử dụng lao động, bởi vậy người lao động cần kết hợp với nhau thông qua tổ chức đại diện để tiến hành thương lượng tập thể với người sử dụng lao động.
Khi “sếp” là lãnh đạo công đoàn
Kể từ năm 1995, tại Việt Nam đã có hơn 6.000 cuộc đình công tự phát và không có cuộc đình công nào do công đoàn khởi xướng. Có hai điểm khác biệt cơ bản, với các nước khác, đình công chỉ xảy ra khi người sử dụng lao động và người lao động không thể thương lượng tập thể, nhưng tại Việt Nam thương lượng tập thể lại bắt đầu từ một cuộc đình công.
Các nước khác, đại diện người lao động, công đoàn sẽ tổ chức đình công, tại Việt Nam, công đoàn không dẫn dắt đình công.
Vấn đề cho thấy, người lao động cảm thấy những quyền lợi và băn khoăn của họ được đáp ứng hợp lý. Quy trình giải quyết vấn đề trong quan hệ lao động không hiệu quả. Ở thời kỳ đầu của nền kinh tế thị trường, việc đình công trước để bắt đầu thương lượng tập thể được dần chuyển đổi thành quy trình thương lượng tập thể bền vững, nghĩa là công đoàn khởi xướng đình công chỉ khi thương lượng tập thể bất thành. Đây chính là quy trình phát triển của quan hệ lao động hài hòa.
Thực tế cho thấy, đã có những bước tiến, nhiều công đoàn cơ sở đã hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, chặng đường tiến tới quan hệ lao động hài hòa tại Việt Nam vẫn còn thách thức lớn. Theo đại diện Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO): Lãnh đạo công đoàn cũng là lãnh đạo cấp cao tại doanh nghiệp vẫn còn là hiện tượng phổ biến ở Việt Nam, trong khi đây là điều không được chấp nhận ở nhiều quốc gia.
Công đoàn đại diện cho quyền lợi người lao động, tổ chức hoạt động hiệu quả, công đoàn cần độc lập và không có sự can thiệp của người sử dụng lao động, để họ thực sự là tiếng nói của người lao động, dẫn dắt họ trong thương lượng tập thể.
Những sửa đổi trong Bộ luật Lao động trong khuôn khổ các hiệp định thương mại EU - Việt Nam, hợp tác thương mại xuyên Thái Bình Dương là cơ hội tốt để Việt Nam hiện đại hóa và xây dựng quan hệ lao động hiệu quả.
