Những khó khăn dễ thấy
Tuy máy tính mang lại rất nhiều thuận lợi cho việc dạy học nhưng trong một mức độ nào đó, công cụ hiện đại này cũng không thể hỗ trợ giáo viên hoàn toàn trong các bài giảng của họ đặc biệt đối với một bộ môn cần nhiều cảm xúc như môn Ngữ văn.
Vấn đề đặt ra ở đây là kết hợp như thế nào để hài hòa giữa phương pháp dạy học truyền thống với việc vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học Ngữ văn.
Những mạch kiến thức đòi hỏi giáo viên phải kết hợp với phấn trắng bảng đen và các phương pháp dạy học truyền thống mới rèn luyện được kĩ năng cho học sinh như đọc diễn cảm, cảm nhận về tác phẩm...
Điều kiện cần và đủ
Theo thầy Lê Hữu Tuấn Anh - Giáo viên Trường THCS Nguyễn Du (Pleiku, Gia Lai), để chuẩn bị cho những giờ dạy Văn ứng dụng CNTT, giáo viên cần nắm vững chương trình và sách giáo khoa, linh hoạt trong vận dụng phương pháp giảng dạy.
Đồng thời, tìm hiểu và lên kế hoạch dự kiến sẽ hỗ trợ học sinh ở các bài nào, vấn đề gì một cách cụ thể; sử dụng tương đối thành thạo các phần mềm ứng dụng CNTT phổ biến; hiểu biết cơ bản trong sử dụng Internet tìm kiếm thông tin; sưu tầm địa chỉ các trang web có ích, sử dụng thành thạo việc trao đổi thông tin qua email (thư điện tử).
Ngoài ra, giáo viên cần tham gia vào các diễn đàn có liên quan trên mạng Internet. Nếu có điều kiện, nên lập blog để thông tin cho học sinh những nội dung cần thiết và nhận sự phản hồi từ học sinh.
Giáo viên cũng nên thu thập địa chỉ email của học sinh; thông báo với Ban Giám hiệu, Hội Phụ huynh học sinh các công việc mà giáo viên tiến hành; phổ biến cho học sinh những yêu cầu của giáo viên khi sử dụng Internet.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên chú ý bổ sung vào bài giảng các kênh hình, tiếng, màu sắc, các hiệu ứng để tăng tính hấp dẫn sinh động cho giờ học Ngữ văn.
Tuy nhiên, thầy Lê Hữu Tuấn Anh lưu ý: Không được biến giờ học Ngữ văn thành giờ trình diễn. Thêm đó, kết hợp các phương pháp dạy học đổi mới, tích cực, tổ chức các hoạt động dạy học đa dạng phong phú bằng phương pháp dạy học trình chiếu, dạy học theo nhóm, dạy học theo dự án... để giờ học sinh động, hiệu quả, học sinh chủ động nắm bắt kiến thức.
Bài học tìm kiếm thông tin
Một trong những việc giáo viên cần làm, theo thầy Lê Hữu Tuấn Anh là hướng dẫn học sinh tìm kiếm thông tin trên Internet. Ví dụ như: Thông tin và ảnh tác giả văn học, toàn bộ tác phẩm văn học, lời bình từ những người yêu thích tác phẩm.
Từ những thông tin này, học sinh sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về tác phẩm, việc làm này cũng tương tự như giáo viên giao cho học sinh tìm tài liệu trong thư viện.
Ngoài ra hoc sinh có thể dựa vào các nguồn thông tin từ các trang web chuyên đề để làm bài tập bổ sung.
Để thực hiện hiệu quả điều này, thầy Lê Hữu Tuấn Anh chia sẻ: Trong mỗi tiết học Ngữ văn đều có phần hướng dẫn về nhà. Đây là công đoạn mà giáo viên định hướng công việc về nhà cho học sinh như làm các bài tập, tìm tư liệu để soạn bài.
Giáo viên có thể kết hợp để hướng dẫn học sinh tìm kiếm thông tin. Các thông tin cần tìm kiếm có thể là: Cuộc đời và sự nghiệp của tác giả văn học (phần này SGK thường trình bày rất ngắn gọn), những tác phẩm có giá trị nhất của nhà văn, đánh giá của các nhà chuyên môn và độc giả về giá trị của tác phẩm, toàn bộ tác phẩm, hình ảnh về tác giả, các bài hát có thể phục vụ minh họa cho tác phẩm ...
Giáo viên cũng có thể yêu cầu học sinh tìm kiếm một vài vấn đề cụ thể mà sách giáo khoa chưa đề cập, không để học sinh tự do tìm kiếm dẫn đến thông tin sai lạc, không phù hợp.
Ví dụ như: Nguyên bản truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng, cập nhật năm mất của các tác giả Chính Hữu, Nhà thơ Phạm Tiến Duật, Có các bản in Truyện Kiều khắc gỗ nào? Tìm tranh vẽ về Truyện Kiều... Chân dung một số nhà văn, tìm bài hát ca ngợi biển đảo Việt Nam...
Đây là việc làm cần hướng dẫn cụ thể vì thông tin trên Internet rất đa dạng phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau do vậy giáo viên cần cung cấp địa chỉ từng trang web cụ thể chứa thông tin cần thiết chứ không để học sinh tự tìm.
Giáo viên giao công việc tìm kiếm thông tin cho từng nhóm hoặc cá nhân cụ thể. Yêu cầu học sinh ghi lại thông tin lấy từ nguồn nào để giáo viên kiểm chứng. Tập hợp các thông tin tìm kiếm được, xử lý và lấy thông tin cần thiết.
Giáo viên xem trước và chỉnh sửa báo cáo của học sinh. Trong giờ học gọi các em trình bày hoặc yêu cầu học sinh lưu trữ để dùng khi cần thiết.
Sử dụng thư điện tử để tăng cường bài tập cho học sinh
Hiện nay, với thời gian cho một tiết học trên lớp người giáo viên Ngữ văn khó có thể đồng thời kiểm tra việc làm bài tập của học sinh.
Điều này dẫn đến tình trạng có học sinh không biết cách làm bài hoặc làm bài sai mà giáo viên vẫn không biết ngoài ra vì ít được thực hành kiểm tra trắc nghiệm nên khi làm bài, kĩ năng lựa chọn đáp án của học sinh cũng không được thuần thục.
Từ thực tế trên, thầy Lê Hữu Tuấn Anh cho rằng, giáo viên có thể tăng cường cho học sinh rèn luyện thông qua hệ thống bài tập bổ sung sau mỗi đơn vị bài học hay mỗi tuần học.
Sử dụng thư điện tử, người giáo viên có thể trao đổi trực tiếp với từng học sinh để giao bài tập thêm.
Học sinh tranh thủ thời gian sử dụng máy tính để hòan thành bài tập và gửi cho giáo viên chấm. Hình thức hỗ trợ này giúp học sinh làm thêm các bài tập cần thiết đa dạng. giúp học sinh tiếp cận cách học tập hiện đại.
Cách tiến hành như sau: Giáo viên yêu cầu học sinh sử dụng thư điện tử sẵn có liên lạc với giáo viên.
Tập hợp thành danh sách địa chỉ email của học sinh, giáo viên chia thành nhiều nhóm học sinh theo từng trình độ từ đó có sự điều chỉnh bài tập cho hợp lý.
Đối với học sinh khá giỏi, đề ra phải thể hiện được mục tiêu bồi dưỡng. Còn đối với nhóm học sinh trung bình yếu thì chú ý đến mục tiêu phụ đạo với hệ thống câu hỏi thiên về kiến thức cơ bản.
Giáo viên soạn đề theo tiêu chí đã đặt ra. Bài tập tổng hợp theo đơn vị kiến thức mà các em đã được học trong tuần.
Đề ra không được quá dài và chủ yếu ở dạng trắc nghiệm để học sinh có thể làm nhanh. Đề bài kiểm tra được giáo viên gửi thẳng vào hộp thư điện tử của học sinh trong đó có hướng dẫn làm bài cụ thể, qui định thời gian nộp bài.
Giáo viên soạn bảng trả lời để đính kèm vào bài tập, học sinh trả lời bằng cách điền vào bảng trả lời sau đó gửi lại cho giáo viên.
Thông qua ứng dụng Excel giáo viên có thể tạo ra bảng lọc đáp án đúng. Với cách này giáo viên có thể chấm bài rất nhanh, nhận xét bài làm, yêu cầu học sinh xem xét chữa những câu sai, sau đó gửi kết quả bài làm cho học sinh,
Ngoài ra, thông qua thư điện tử, giáo viên trả lời, giải quyết các các thắc mắc của học sinh khi thời gian trên lớp không cho phép. Giáo viên cũng có thể gửi cho học sinh các tư liệu văn học có liên quan...
Vận dụng trò chơi ô chữ để củng cố kiến thức Ngữ văn
Học sinh được chơi một trò chơi ngôn ngữ đòi hỏi sự tư duy nhưng không khô cứng và quá hàn lâm. Nội dung của các từ hàng ngang, hàng dọc trong ô chữ là nội dung học sinh đã tìm hiểu trong các hoạt động dạy - học trước đó.
Bằng cách này, góp phần khắc sâu kiến thức thay vì đặt câu hỏi hoặc thuyết giảng.
Môn Ngữ văn là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội. Kiến thức của nó liên quan mật thiết đến ngôn ngữ và dựa trên ngôn ngữ. Do vậy áp dụng một trò chơi ngôn ngữ để khắc sâu kiến thức là việc làm cần thiết.
Cách tiến hành được thầy Lê Hữu Tuấn Anh hướng dẫn như sau: Khi thiết kế ô chữ giáo viên tập trung vào nội dung kiến thức học sinh được học trước đó. Kiến thức phải trọng tâm.
Tốt nhất là kiến thức có trong sách giáo khoa. Kiến thức phải có cả phần văn bản, đọc hiểu văn bản, nội dung tiếng Việt và nội dung tập làm văn.
Vì thời gian cho phần củng cố của mỗi tiết học khá ít (thông thường là 5phút) nên tổng số các từ hàng ngang và hàng dọc không nên quá 8 từ, đối với bài tổng kết cả tác phẩm thì không quá 20 từ.
Thầy Lê Hữu Tuấn Anh cũng lưu ý, các cụm từ không quá dài; những gợi ý phải được diễn đạt rõ ràng, trong sáng về ngữ nghĩa, dễ hiểu, nhưng không được dùng chính các từ có thể tiết lộ thông tin của cụm từ. Nên gợi ý bằng cách hiểu vui, bất ngờ.
