Hướng tới “vùng phát triển năng lực gần nhất”
Tiến sỹ Dung nhấn mạnh: Hướng phát triển này dựa trên lý luận: Giáo dục cần phải tác động vào những kết cấu tâm lý chưa hoàn thiện, các chức năng tâm lý chưa hoàn thành để xây dựng được những kết cấu mới.
“Nói như vậy có nghĩa là giáo dục cần phải hướng đến phạm vi vùng phát triển gần của học sinh, hay nói cách khác giáo dục phải đi trước sự phát triển, hướng đến sự phát triển hoàn thiện hơn” – TS Dung trao đổi.
Theo đó, tiến sỹ Dung cho rằng, hướng phát triển này cần tiến hành theo các nội dung sau:
Tôn trọng vốn sống của người học. Cần phải xác định được mức độ phát triển hiện tại của người học, những gì người học đang có và những gì người học có thể phát triển trong tương lai gần để từ đó có những cách giáo dục phù hợp nhất. Đây là cách giáo dục cá biệt hóa, sát đối tượng.
Khi nhà giáo dục làm được điều này sẽ làm tăng hứng thú học tập của người học, tạo ra không khí làm việc thoải mái, tự tin vì những hoạt động mà người học hiện nằm trong khả năng của họ.
Xây dựng việc dạy học và giáo dục trên lớp mức độ khó khăn và nhịp điệu học có tính thử thách. Việc học cần phải được phát triển dần từ thấp đến cao và luôn đặt cho người học những nhiệm vụ cần giải quyết.
Khi giải quyết được một vấn đề theo yêu cầu, người học cần phải xem xét thêm những vấn đề khác có liên quan để tìm hiểu toàn diện vấn đề đặt ra. Nhịp điệu học có tính thử thách nghĩa là tránh việc để học sinh dậm chân tại chỗ hay nhắc đi nhắc lại nhiều lần một vấn đề.
Nâng tỉ trọng tri thức lý luận khái quát. Tùy theo mức độ nhận thức của người học để đưa ra mức độ tri thức lý luận khái quát phù hợp. Tuy nhiên, khi người học có khả năng thì có thể cho người học các định luật, các quy tắc, các biểu thức để cho người học có thể khái quát hóa các quy tắc hay định luật đó.
Đồng thời, phải làm cho người học có ý thức về toàn bộ quá trình học tập, tự giác khi học. Việc người học ý thức được toàn bộ quá trình học tập giúp cho họ có thể xâu chuỗi kiến thức, tìm ra mối liên hệ giữa các kiến thức đồng thời xây dựng được kế hoạch học tập phù hợp.
Giáo dục dựa trên cấu trúc của hoạt động và nhận thức
Liên quan đến nội dung này, tiến sỹ Dung chia sẻ: Cơ sở lý luận của hướng tiếp cận này là quá trình phát triển tâm lý của người học qua việc lĩnh hội những kinh nghiệm, lịch sử xã hội loài người, từ đó tái tạo các năng lực và phương thức hành vi có tính người đã hình thành trong lịch sử.
Để làm được điều này, người học phải có các hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn phù hợp với hoạt động của con người, hoạt động đã hiện thân gửi gắm các công cụ và tri thức đó.
Muốn thực hiện tốt theo hướng này, nhà giáo dục cần phải chỉ rõ cấu trúc của hoạt động của con người thể hiện trong kiến thức cụ thể hay một kỹ năng cụ thể.
Nghiên cứu cách tổ chức hoạt động của người học và năng lực của họ để có thể đảm bảo người học có đủ khả năng tiếp nhận được cấu trúc hoạt động của con người thể hiện trong kiến thức hay một kỹ năng cụ thể.
Từ xuất phát điểm này, TS Dung đề xuất: phương pháp giáo dục theo hướng trên nhà giáo cần phải làm cho người học cảm thấy hứng thú và thấy cần thiết phải tiếp nhận nội dung học, nội dung khái niệm, quá trình xây dựng khái niệm, nguồn gốc khái niệm.
Mặt khác, phải làm cho người học có kỹ năng ghi nội dung các khái niệm bằng mô hình và sử dụng mô hình như là một phương tiện học tập.
Việc cung cấp khái niệm cho người học không phải là dạng có sẵn mà phải để người học xem xét từ nguồn gốc phát sinh, mối liên hệ xuất phát và bản chất của khái niệm, khôi phục lại mối liên hệ đó bằng mô hình, ký hiệu, hướng dẫn người học chuyển dần và kịp thời từ các hành động trực tiếp với các sự vật sang các thao tác và hoạt động trí tuệ (người học cần kiến tạo kiến thức)…
Đồng thời, có kỹ năng giải quyết các nhiệm vụ cụ thể trên cơ sở những tri thức lý luận khách quan phù hợp với chúng.
“Dạy học theo hướng này sẽ đạt đến những kết quả tích cực sau: Người học ình thành được khái niệm không dựa trên quan sát và so sánh tính chất bề ngoài của sự vật mà trên cơ sở hành động với đối tượng, các mối liên hệ bản chất giữa các sự vật.
Người học nắm được cái chung, cái tổng quát, trừu tượng trước khi nắm được những riêng, cụ thể, phức tạp. Người học nắm được khái niệm bằng các hoạt động độc lập dưới dạng tìm tòi, khám phá từ những tình huống và điều kiện mà ở đó như cầu đã được nảy sinh” – Tiến sỹ Dung trao đổi.
