Theo số liệu năm 2024, du lịch Việt Nam đón 17,5 triệu lượt khách quốc tế và 110 triệu lượt khách nội địa, mang về khoảng 840 nghìn tỷ đồng doanh thu. Tuy nhiên, sự bùng nổ này cũng “kéo theo” hệ lụy: quá tải ở những điểm đến nổi tiếng như: Hạ Long, Sa Pa, Phú Quốc; ô nhiễm môi trường; khai thác quá mức tài nguyên; gia tăng khoảng cách lợi ích giữa doanh nghiệp và người dân địa phương. Đây là minh chứng rõ nét cho mô hình tăng trưởng dựa trên khai thác thay vì tái tạo – một mô hình không thể kéo dài.
Tại Hội thảo khoa học quốc tế “Quản lý chuỗi cung ứng có trách nhiệm trong lĩnh vực du lịch”do Trường ĐH Mở Hà Nội tổ chức, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần tiếp cận vấn đề ở cấp chuỗi cung ứng, thay vì chỉ giới hạn ở từng mắt xích riêng lẻ.
TS Nguyễn Minh Phương – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mở Hà Nội – nhấn mạnh, chuỗi cung ứng có trách nhiệm không chỉ là cơ chế vận hành dịch vụ mà là “cam kết về phát triển bền vững, đạo đức và trách nhiệm xã hội”. Điều này bao gồm quản lý sức chứa du khách, bảo vệ môi trường, đảm bảo sinh kế cho cộng đồng và đề cao tính minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
Ở góc độ học thuật và đào tạo, các trường đại học được kỳ vọng đóng vai trò dẫn dắt. TS Nguyễn Thị Thu Mai – Trưởng khoa Du lịch – cho rằng, không thể nói đến du lịch có trách nhiệm nếu từng thành phần trong chuỗi cung ứng—từ quản lý nhà nước, doanh nghiệp lữ hành, cơ sở lưu trú đến điểm đến—không cùng nhận thức và hành động. Việc chuyển hóa nhận thức thành thực tiễn mới là “chìa khóa” của phát triển bền vững.
Ngay trong loại hình du lịch cộng đồng—vốn được kỳ vọng là hình mẫu của phát triển bền vững, TS Trương Sỹ Vinh (Hiệp hội Du lịch Việt Nam) cũng chỉ ra nhiều bất cập như: rác thải, khai thác quá mức và tính mùa vụ khiến mô hình khó duy trì lâu dài nếu thiếu một khung tài nguyên bền vững.
Từ góc độ giáo dục mở, TS Vũ An Dân đề xuất các trường đại học cần phát triển chương trình đào tạo linh hoạt, tích lũy mô-đun, ứng dụng công nghệ để gia tăng cơ hội tiếp cận kiến thức về du lịch bền vững cho lực lượng lao động.
Những phân tích trên cho thấy: Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để chuyển đổi mô hình tăng trưởng du lịch, nhưng cũng phải đối mặt với “khoảng trống” đáng kể về chính sách, đào tạo và hành động ở cấp chuỗi cung ứng. Việc thiết lập một chuỗi cung ứng du lịch có trách nhiệm đòi hỏi sự chung tay của toàn ngành – từ hoạch định chính sách đến doanh nghiệp và cộng đồng. Con đường phía trước còn dài, nhưng đây là lựa chọn duy nhất để du lịch Việt Nam phát triển bền vững, cạnh tranh quốc tế và gìn giữ những giá trị tự nhiên – văn hóa cho các thế hệ mai sau.
