Thúc đẩy ‘xã hội học tập số’

Khuyến học số

Chia sẻ tại Hội thảo Quốc gia “Xã hội học tập số – Động lực phát triển bền vững”; TS Nguyễn Hồng Sơn – Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam – cho hay, Trung ương Hội đang phát động phong trào “Khuyến học số, Khuyến học xanh” nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong công tác khuyến học, góp phần hiện đại hóa hoạt động của Hội và lan tỏa tinh thần học tập suốt đời trong kỷ nguyên số.

Theo ông, “Khuyến học số” được hiểu là quá trình ứng dụng công nghệ số để mở rộng cơ hội học tập, cá nhân hóa lộ trình học tập và nâng cao hiệu quả giáo dục cho mọi người dân, không giới hạn bởi không gian, thời gian hay độ tuổi. Phong trào hướng tới mục tiêu xây dựng “Công dân học tập số, Gia đình học tập số, Dòng họ học tập số, Cộng đồng học tập số và Đơn vị học tập số” trong giai đoạn 2025–2030.

TS Nguyễn Hồng Sơn cho rằng, việc phổ cập kỹ năng số cơ bản cho cán bộ, hội viên và người dân là nền tảng quan trọng để "xóa mù công nghệ”, giúp mọi người biết cách học và sử dụng công nghệ hiệu quả.

Cán bộ khuyến học các cấp cần trở thành “người hướng dẫn số” trong cộng đồng, hỗ trợ người dân học tập trực tuyến, tra cứu tài liệu, và phát triển năng lực tự học. Đặc biệt, cần chú trọng tạo cơ hội học tập bình đẳng cho người cao tuổi, nhóm yếu thế và đồng bào vùng sâu, vùng xa – những đối tượng dễ bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa.

Từ góc nhìn nghiên cứu, TS Đặng Hải Đăng – Phó Viện trưởng Viện Đào tạo và Phát triển học tập suốt đời (Trường ĐH Mở Hà Nội) – nhận định, xã hội học tập tại Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để phát triển nhờ công nghệ, song cũng đối diện nhiều thách thức về năng lực số và chất lượng tài nguyên học liệu mở.

Ông đề xuất cần sớm tổ chức các chương trình đào tạo, chứng nhận năng lực số cho đội ngũ giáo viên; định kỳ cập nhật kỹ năng sáng tạo và thẩm định tài nguyên số; đồng thời xây dựng hệ thống OER (tài nguyên giáo dục mở) quốc gia làm nền tảng cho việc phát triển MOOC (khóa học mở trực tuyến đại chúng) Việt Nam. Bên cạnh đó, nên áp dụng cơ chế thẩm định học liệu giấu tên (double blind) để đảm bảo công bằng, khách quan trong đánh giá chất lượng nội dung số.

Xây dựng công dân học tập số

Từ thực tế địa phương, ông Vũ Thế Thuy – Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên Hải Phòng – chia sẻ, chuyển đổi số đã mở ra cơ hội chưa từng có trong việc tiếp cận tri thức, nhất là với nhóm học viên không còn trong độ tuổi phổ thông. Nhờ áp dụng các nền tảng học tập trực tuyến, trung tâm đã linh hoạt tổ chức các khóa học kỹ năng, nghề nghiệp, kỹ năng số cơ bản, giúp người lao động có thêm cơ hội học tập suốt đời.

Theo ông, việc xây dựng xã hội học tập số không chỉ là mục tiêu của ngành giáo dục mà là chiến lược phát triển bền vững của quốc gia. Để hiện thực hóa điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp – cộng đồng, cùng chung tay tạo lập hệ sinh thái học tập mở, linh hoạt và thân thiện với người học.

Mô hình học tập mở do Trường ĐH Mở Hà Nội triển khai được xem là minh chứng rõ nét cho việc kết nối công nghệ với tri thức nhân văn, giúp mọi người dân có thể học mọi lúc, mọi nơi. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Nhung – Hiệu trưởng nhà trường, đây không chỉ là giải pháp ứng phó với thay đổi thời đại mà còn là chiến lược đầu tư cho tương lai, góp phần hình thành nguồn nhân lực số, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước trong thế kỷ XXI.

Nhấn mạnh vai trò tiên phong của mô hình giáo dục mở và học tập suốt đời trong việc hiện thực hóa chủ trương chuyển đổi số giáo dục; PGS.TS Nguyễn Thị Nhung – cho rằng, việc ứng dụng công nghệ số không chỉ mở rộng cơ hội tiếp cận tri thức cho mọi người dân, mà còn góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền, tạo tiền đề để hình thành một “xã hội học tập số” đúng nghĩa.

TS Tô Hồng Nam – Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin (Bộ GD&ĐT) - ghi nhận những đóng góp của Trường ĐH Mở Hà Nội trong việc triển khai mô hình học tập mở, khẳng định đây là hướng đi phù hợp với Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cũng như Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Song hành với cơ hội là không ít rào cản và thách thức, TS Tô Hồng Nam nhận định. Theo ông, để xây dựng thành công xã hội học tập số và hướng tới một quốc gia học tập, yếu tố tiên quyết là nhận thức và động lực học tập suốt đời của mỗi cá nhân, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành, chính quyền địa phương và hệ thống các thiết chế văn hóa – giáo dục.

Bên cạnh đó, hạ tầng và tiềm lực phục vụ học tập suốt đời vẫn còn những hạn chế nhất định, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi người dân chưa có điều kiện tiếp cận các nguồn học liệu và công nghệ số một cách đầy đủ. Đây là thách thức lớn trong việc bảo đảm cơ hội học tập bình đẳng cho mọi đối tượng.

Ngoài ra, an ninh và an toàn trên không gian số cũng là vấn đề đáng quan tâm. Khi các nền tảng học tập trực tuyến ngày càng phát triển, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, kiểm soát thông tin xấu độc và ngăn chặn các hành vi lợi dụng công nghệ để trục lợi hay thao túng nhận thức người học trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

TS Tô Hồng Nam nhấn mạnh, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra thách thức mới đối với người học. Con người cần được trang bị kỹ năng số, năng lực tư duy phản biện và khả năng thích ứng linh hoạt để không chỉ theo kịp mà còn làm chủ công nghệ, làm chủ tri thức.

Ông cho rằng, trong bối cảnh dòng thông tin khổng lồ và đa chiều như hiện nay, việc xây dựng các công cụ, chế tài kiểm soát, thẩm định nội dung tri thức “sạch” – chính thống – nhân văn là điều cần thiết, nhằm đảm bảo mỗi người dân được tiếp cận với nguồn học liệu chất lượng, góp phần hình thành một xã hội học tập số bền vững và an toàn.

Theo PGS.TS Dương Thăng Long - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mở Hà Nội, trong bối cảnh hiện nay, xây dựng xã hội học tập số không chỉ là xu thế mà còn là yêu cầu cấp thiết để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Có thể khẳng định rằng sự nỗ lực và chung tay bền bỉ của tất cả các đơn vị đào tạo trong nhiều năm qua đã góp phần nâng cao dân trí, thúc đẩy ứng dụng tri thức mới vào sản xuất kinh doanh và đời sống xã hội, qua đó nâng cao năng suất lao động, phát triển văn hóa, cải thiện chất lượng cuộc sống ở các địa phương.