Theo quan niệm người xưa, Táo Quân - vị thần trong coi bếp núc sẽ cưỡi cá chép bay về trời vào dịp 23 tháng Chạp âm lịch để báo lại mọi việc xảy ra trong trong năm qua. Dù nhà khá giả hay nghèo khó, các gia đình sẽ làm một mâm cơm để tiễn ông Táo về trời.
Cùng với việc chuẩn bị mâm cơm, bàn thờ ông Công, ông Táo cũng được các gia đình lau dọn sạch sẽ, tượng ông Táo được thay mới để cầu một năm may mắn. Trải qua hàng trăm năm, tục lệ ấy vẫn được người Việt gìn giữ.
Cứ mỗi dịp Tết đến xuân về, ai ghé thăm làng Địa Linh đều cảm nhận được không khí rộn ràng, tất bật bởi những tiếng gõ lọc cọc phát ra từ những chiếc khuôn đúc cùng mùi khét của đất sét nung để kịp cho ra lò những sản phẩm mới phục vụ những đơn hàng cuối năm.
Theo kinh nghiệm của những người thợ lâu năm ở đây cho hay, để có sản phẩm cung cấp ra thị trường đúng dịp Tết, người dân phải chuẩn bị các nguyên liệu cần thiết từ tháng 3.
Quá trình làm ra được một sản phẩm cũng phải đến hơn chục bước. Đất sét dùng để đúc tượng là đất sét vàng có ít tạp chất được chọn từ cánh đồng màu mỡ. Để có những bức tượng đúng chuẩn, người làng Địa Linh thường chọn nguyên liệu gỗ lim để làm khuôn.
Cứ hai năm, khuôn lại được người thợ thay một lần. Sau khi tượng rút bớt nước thì đem phơi khoảng một buổi rồi mới cho vào lò nung.
Sau khi nung, những bức tượng ông Táo được người dân vẽ bằng màu rồi rắc bột kim tuyến để trông bắt mắt hơn. Công đoạn này thường đến gần ngày 23 tháng chạp mới bắt đầu được thực hiện, để tượng luôn luôn được mới và phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
Chị Nguyễn Thị Hòa (38 tuổi) người có nhiều năm kinh nghiệm nặn tượng ông Công ông Táo tại thôn Địa Linh, xã Hương Vinh cho biết: "Cứ mỗi năm gần dịp Tết gia đình tôi thường làm khoảng 50.000 tượng, khi xuất ra thị trường giá mỗi tượng giao động từ 700 - 1.400 đồng/1 tượng. Quá trình làm sẽ bắt đầu vào tháng 3 vì trời nắng quá trình phơi tượng sẽ nhanh khô hơn. Nguyên liệu chủ yếu là đất sét, các tượng được đúc ra lò sẽ có màu hồng nhạt, sau đó nhuộm màu lên".
"Nghề làm tượng ông Công ông Táo đòi hỏi sự tỉ mỉ và tốn nhiều công sức nhưng kinh tế mang lại không cao nên hiện tại trong làng Địa Linh chỉ còn rất ít nhà giữ nghề này", chị Hòa cho biết thêm.
Đang tất bật với công việc nung tượng để kịp chuẩn bị nguồn hàng cho dịp cuối năm, ông Võ Văn Nam (54 tuổi) cho biết, mỗi lần nung được 2000 tượng và phải nung trong 2 ngày mới lấy tượng ra được.
"Khi cho đất vào khuôn đúc phải ép thật chặt để tượng không bị méo. Lấy tượng khỏi khuôn cũng đòi hỏi phải thật khéo, sau khi tượng rút bớt nước thì đem phơi khoảng một buổi rồi mới cho vào lò nung", ông Nam cho biết.
Tượng ông Công ông Táo chỉ bán được trong tháng Chạp nhưng phải làm từ mùa hè nhằm tận dụng nắng để phơi tượng.
Được biết, trước đây, từng có thời gian nghề đúc tượng ông Táo là công việc mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình ở làng Địa Linh, thế nhưng vì nhiều lý do mà đến nay không còn nhiều người gắn bó với nghề. Nhiều người tâm huyết muốn giữ lại nghề lại gặp nhiều khó khăn bởi công việc tuy vất vả nhưng thu nhập rất thấp.
Chị Đặng Ngọc Trâm (tiểu thương đến mua tượng ông Táo) cho hay, nguyên nhân các hộ khác bỏ nghề là do nghề thu nhập thấp hoặc gia đình họ con cái toàn đi làm ăn xa, không đủ người để làm nên đa phần nhiều hộ dân chuyển sang làm nhề khác để có thu nhập cao hơn. Ông Táo là một thứ đồ không thể thiếu trong các sạp bán hàng của các khu chợ, dù là chợ lớn hay chợ quê ở cố đô Huế mỗi dịp Tết đến, xuân về.
