Giáo viên cần biết chuyển hóa cảm xúc tiêu cực và tôn trọng sự khác biệt của học trò.

Tôn trọng để đồng hành và tiến bộ

Theo ông Phạm Khương Duy – Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc, hiện cô giáo và học sinh đã nhìn nhận ra phần sai của mình. Cô giáo cũng nhận thức được hành vi nóng nảy, bộc phát và thiếu kỹ năng ứng xử. Sự việc trên cũng là bài học “đắt giá” về ứng xử văn hóa học đường và kỹ năng xử lý tình huống sư phạm.

Theo các giáo viên, bài học về xử lý tình huống sư phạm không bao giờ là đủ, bởi mỗi học trò đều có cá tính riêng. Ở đó có thể xuất hiện vô vàn tình huống sư phạm, đòi hỏi giáo viên phải bình tĩnh và có kiến thức, kỹ năng xử lý tinh tế. Chia sẻ câu chuyện về một học trò cá tính, say mê nhạc rock, nhảy hiện đại và bóng rổ, cô Phạm Ngọc – Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm (Cầu Giấy, Hà Nội) cho hay, nữ sinh này nổi bật với mái tóc nhuộm xanh nên thường được gọi là “cô bé tóc xanh”. Em này tinh nghịch, hay chọn những điểm yếu của các bạn khác để trêu đùa. Tuy nhiên, em lại có tâm hồn nhạy cảm.

“Vì một va chạm nhỏ với bạn học, “cô bé tóc xanh” bị bạn bè xa lánh nên có ý định chuyển truờng. Tôi đã động viên, trò chuyện tâm tình như người bạn, từ đó, “cô bé tóc xanh” điều chỉnh hành vi, lời ăn, tiếng nói. Em cởi mở và học hành tiến bộ hơn. Kết thúc năm học, “cô bé tóc xanh” được 9,2 điểm trung bình các môn học” – cô Ngọc chia sẻ.

Từ câu chuyện của “cô bé tóc xanh”, cô Ngọc nhận thấy, những đứa trẻ cá tính không “sẵn sàng” để ngoan và vâng lời. Các em luôn có xu hướng đi lệch quỹ đạo thông thường để làm những điều mình nghĩ. Trường hợp này khiến mỗi thầy, cô phải cố gắng nhiều hơn, ứng xử tinh tế hơn trước mỗi tình huống do các bạn ấy tạo ra. Trên hết là sự tôn trọng để đồng hành, hạnh phúc và tiến bộ. Chỉ có hạnh phúc và tôn trọng mới là điều kiện để mỗi trẻ khai mở tối đa tiềm năng của mình mà không cần ai ép buộc.

Qua câu chuyện của “cô bé tóc xanh”, cô Ngọc rút ra bài học, sự tôn trọng mà giáo viên dành cho học trò có cá tính mạnh giúp các em được là chính mình, có thể hoà hợp với bạn bè xung quanh, trở thành học sinh giỏi, với thành tích nổi bật.

TS Nguyễn Văn Hòa bên các học sinh của Trường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ảnh: NTCC

Chấp nhận sự khác biệt

Theo TS Nguyễn Văn Hòa - Chủ tịch Hội đồng quản trị Hệ thống Trường chất lượng cao Nguyễn Bỉnh Khiêm (Cầu Giấy, Hà Nội), học sinh đang tuổi dậy thì nên tâm sinh lý có nhiều thay đổi. Đôi lúc các em ứng xử chưa chuẩn mực với thầy cô. Có những lúc giáo viên phải nuốt nước mắt vào trong. Thường các thầy, cô giáo chân chính sẽ lấy lại được thăng bằng. Họ chấp nhận sự khác biệt của học trò và cố công dạy dỗ, uốn nắn để trò nên người. Có những học sinh cá biệt nhưng được thầy, cô giáo giúp đỡ đã trở thành công dân tốt, gương mẫu…

Nhắc lại câu thành ngữ “Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò”, TS Nguyễn Thị Thanh Nga - Viện Tâm lý học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phân tích, học sinh THCS, THPT là giai đoạn khủng hoảng với nhiều biến động trong sự phát triển tâm sinh lý. Tò mò, ham mê khám phá, mong muốn thể hiện mình, bốc đồng, thiếu kiểm soát, thường hành động trước khi suy nghĩ chín chắn… là những biểu hiện thường thấy của học sinh ở giai đoạn này. Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng, những hành vi này là đặc điểm lứa tuổi, tránh “gán mác” cho học sinh là láo, vô đạo đức, khó dạy…

Theo TS Thanh Nga, việc giáo viên báo cáo với nhà trường và gia đình là cần thiết nhằm tăng cường phối hợp trong giáo dục học sinh. Song cần tránh việc phạt, hoặc bêu gương. Giáo viên nhất thiết phải nắm vững đặc điểm tâm lý lứa tuổi học trò. Giáo dục học sinh, nhất là những em được cho là cá tính hoặc “cá biệt”, cần xuất phát từ mong muốn phát triển nhân cách của các em chứ không phải vì thành tích của lớp. Vì khi nhìn vào thành tích, thầy, cô giáo thường nôn nóng, sốt ruột và thiếu đi tình cảm.

Giáo viên đừng đóng vai là “người phán xử” hay “cảnh sát, công an”, hãy tìm cách trở thành bạn của các em. Khi đó, thầy, cô mới có thể nói chuyện, tìm hiểu nguyên nhân, tâm tư và đưa ra những lời khuyên hợp lý. “Thay đổi hành vi của một con người, uốn nắn một nhân cách, ngoài việc áp dụng các phương pháp, cần gửi gắm vào đó cả tình cảm và sự mến yêu” – TS Nga chia sẻ.

Ở góc nhìn khác, cô Lê Thu Hà – Hiệu trưởng Trường THCS Hoàng Ninh (Việt Yên, Bắc Giang) cho rằng, giáo viên ngày càng chịu nhiều áp lực. Những áp lực này có thể xuất phát từ phụ huynh, học sinh và dư luận xã hội… Trước những áp lực có chiều hướng ngày càng gia tăng khiến một số giáo viên thu mình và “sợ” học sinh, phụ huynh. Tuy nhiên, với những giáo viên tâm huyết, yêu nghề, yêu trò sẽ có cách giải quyết thấu tình, đạt lý trước các tình huống sư phạm ngoài giáo án. “Giáo viên phải biết chuyển cảm hóa cảm xúc tiêu cực; ít nhất cần hít thở thật sâu nhiều lần để lấy lại thăng bằng” – cô Hà trao đổi.

Thừa nhận, nhiều lúc học sinh khiến mình “phát điên”, cô Bùi Thị Ngọc Lan – giáo viên Trường THPT Hoàng Cầu (Đống Đa, Hà Nội) chia sẻ, khi đó, cô chuyển vai từ người thầy sang người bạn; nói chuyện thẳng thắn, lắng nghe những khó khăn, bức xúc, trăn trở và cùng “các bạn ấy” giải quyết vướng mắc.

“Để nuôi dưỡng cảm xúc tích cực cho mình, tôi xem lại những tin nhắn, tấm bưu thiếp, cuốn sách, bức tâm thư… của những thế hệ học trò dành cho mình. Từ đó, bản thân vững tâm hơn và có động lực để tiếp tục miệt mài bên trang giáo án, với phấn trắng, bảng đen” – cô Lan bật mí.