Hội chứng thầm lặng tấn công trường học: 'Chìa khóa' để bảo vệ sức khỏe

Việc phòng ngừa và điều trị kịp thời là “chìa khóa” để bảo vệ sức khỏe, duy trì hiệu quả học tập, giảng dạy trong guồng quay hiện đại.

Chủ động phòng ngừa

Nguyên nhân sâu xa của hội chứng cổ vai cánh tay thường đến từ những thói quen tưởng chừng vô hại trong sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là tư thế ngồi học, làm việc không đúng cách kéo dài, việc sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều và thiếu vận động hợp lý.

Theo BS.CKII Kiều Mạnh Hà - Chủ nhiệm Khoa Thần kinh, Bệnh viện Quân y 7A (TPHCM), hội chứng cổ vai cánh tay không nên là cái cớ để giáo viên, học sinh trì hoãn việc giảng dạy, học tập. Thay vào đó, đó là một lời nhắc nhở quan trọng rằng chúng ta cần lắng nghe và yêu thương cơ thể mình hơn.

Sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe cột sống và hệ cơ xương khớp, chính là vốn quý giá nhất. Việc chủ động bảo vệ cột sống cổ và đôi vai ngay từ những thói quen nhỏ nhặt hằng ngày chính là một sự đầu tư thông minh cho một tương lai học tập và giảng dạy hiệu quả, năng suất.

Thực tế, nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh” đặc biệt đúng với hội chứng cổ vai cánh tay. Việc xây dựng và duy trì những thói quen tốt trong sinh hoạt, học tập và làm việc hằng ngày là nền tảng vững chắc để bảo vệ sức khỏe cột sống cổ và hệ cơ xương khớp.

Theo đó, học sinh cần ngồi học và làm việc đúng tư thế, luôn giữ lưng thẳng, cổ thẳng hàng với thân, tránh rụt cổ hoặc cúi gằm quá mức. Vai nên được thả lỏng tự nhiên. Điều chỉnh độ cao của bàn và ghế sao cho phù hợp để mắt có thể nhìn thẳng vào sách vở hoặc màn hình máy tính, tránh tình trạng phải gục đầu hay vươn cổ về phía trước.

Cẳng tay nên đặt thoải mái trên mặt bàn, khuỷu tay tạo góc khoảng 90 độ. Nếu phải ngồi lâu, việc lựa chọn một chiếc ghế có tựa lưng tốt, ôm sát đường cong sinh lý của cột sống sẽ giúp nâng đỡ và giảm áp lực đáng kể lên các đốt sống cổ và lưng.

“Tư thế đúng không chỉ giúp ngăn ngừa đau mỏi mà còn cải thiện sự tập trung và hô hấp; thường xuyên vận động, thư giãn cổ - vai tại chỗ; hạn chế cúi đầu dùng điện thoại, máy tính bảng; tập luyện thể dục thể thao đều đặn; tránh mang vác quá sức và không cân đối. Nếu bắt buộc phải mang vác, hãy cố gắng chia đều trọng lượng cho cả hai bên, ví dụ như sử dụng ba lô hai quai thay vì túi một quai hoặc sử dụng xe kéo nếu đồ đạc quá nhiều”, BS Hà thông tin.

Điều trị sớm - hiệu quả cao

Liên quan đến vấn đề điều trị, ThS.BS Nguyễn Hữu Đức Minh - Trưởng đơn vị Trị liệu, Bệnh viện Phục hồi chức năng (TPHCM) khẳng định, cách điều trị nhìn chung không quá phức tạp, đặc biệt khi được can thiệp sớm. Quan trọng nhất là người bệnh cần chủ động thay đổi thói quen, nghỉ ngơi điều độ và tuân thủ các hướng dẫn điều trị.

Trong trường hợp đau nhẹ do căng cơ hoặc sai tư thế đơn thuần, việc đầu tiên cần làm là cho vùng cổ vai được nghỉ ngơi. Chườm lạnh có thể giúp giảm đau và viêm trong giai đoạn cấp (24 - 48 giờ đầu). Chườm lạnh nhiều lần trong ngày, mỗi lần khoảng 15 - 20 phút (chú ý chườm qua một lớp khăn mỏng để tránh bỏng lạnh).

Sau giai đoạn cấp, có thể chuyển sang chườm ấm để giúp thư giãn cơ. Kết hợp xoa bóp nhẹ nhàng vùng cổ, vai gáy cũng giúp giảm đau, tăng cường tuần hoàn và thư giãn cơ hiệu quả.

Các bài tập vận động cổ - vai đóng vai trò then chốt trong quá trình phục hồi chức năng. Việc tập các động tác cử động khớp cổ và vai một cách khoa học, có kiểm soát giúp giảm đau, cải thiện sự linh hoạt và tăng dần tầm vận động (ROM) cho cổ, nhờ vậy cải thiện đáng kể khả năng thực hiện các hoạt động sinh hoạt hằng ngày của người bệnh.

Liệu pháp hỗ trợ không dùng thuốc

ThS.BS Nguyễn Hữu Đức Minh cho biết, một số bài tập cơ bản để điều trị gồm: Ngửa cổ - cúi cổ; Nghiêng cổ; Xoay cổ; Nhún vai nâng - hạ… Trong đó, ngửa cổ - cúi cổ là động tác từ từ ngửa cổ ra sau tối đa có thể, giữ vài giây, sau đó từ từ cúi cổ xuống, cằm cố gắng chạm ngực, giữ vài giây.

Nghiêng cổ là từ từ nghiêng đầu sang trái, cố gắng đưa tai trái về phía vai trái (giữ vai phải cố định), giữ vài giây. Lặp lại tương tự cho bên phải. Xoay cổ là từ từ xoay mặt sang trái hết mức có thể (giữ vai cố định), giữ vài giây.

Lặp lại tương tự cho bên phải. Nhún vai nâng - hạ là nâng hai vai lên cao về phía tai, giữ vài giây, sau đó từ từ hạ xuống và thả lỏng. Ngoài ra, có thể xoay tròn khớp vai, tức là đưa hai tay sang ngang, từ từ xoay tròn khớp vai theo chiều kim đồng hồ rồi ngược chiều kim đồng hồ.

Mỗi động tác nên lặp lại khoảng 5 - 10 lần tùy theo sức của mỗi người, thực hiện 2 - 3 đợt mỗi ngày. Một “nguyên tắc vàng” cần nhớ là luôn tập trong giới hạn không đau. Nếu bất kỳ động tác nào gây đau tăng lên, hãy ngừng lại ngay hoặc giảm biên độ, cường độ tập luyện, tránh cố gắng quá sức gây phản tác dụng.

Tập sai cách không những không hiệu quả mà còn có thể làm tình trạng đau trở nên trầm trọng hơn. Kiên trì tập luyện đúng phương pháp sẽ giúp cổ trở nên mềm mại, linh hoạt hơn, giảm cảm giác cứng đờ khó chịu.

Theo BS Minh, bên cạnh việc tự tập luyện, người bệnh có thể kết hợp thêm các liệu pháp không dùng thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị. Vật lý trị liệu như chiếu đèn hồng ngoại (giúp tăng tuần hoàn, giảm đau, giãn cơ), điện xung (kích thích giảm đau, tăng cường sức cơ), siêu âm trị liệu, hoặc kéo giãn cột sống cổ (giúp giải phóng chèn ép thần kinh) dưới sự hướng dẫn và thực hiện của các kỹ thuật viên vật lý trị liệu có chuyên môn có thể mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm đau và cải thiện vận động khớp cổ, vai.

Các bài tập dưỡng sinh, khí công hoặc các phương pháp trị liệu theo y học cổ truyền như xoa bóp bấm huyệt, châm cứu cũng là những lựa chọn tốt, đặc biệt hữu ích trong môi trường học đường - nơi các phương pháp không dùng thuốc được ưu tiên nhằm đảm bảo an toàn, tránh các tác dụng phụ không mong muốn của thuốc giảm đau và đã cho thấy hiệu quả rõ rệt.