Xu hướng trọng tri thức thể loại, xem nhẹ tri thức Văn học sử
ThS Lê Thị Dung Lê - Trường THCS Hoa Sơn (Anh Sơn - Nghệ An) nhận định, sở dĩ có thực trạng nêu trên, ngoài thái độ thờ ơ, lãnh đạm của không ít học sinh với môn Ngữ văn, còn có sự thiếu đồng bộ trong quan niệm, phương pháp, kĩ năng giảng dạy ở giáo viên.
Theo đó, rất nhiều giáo viên khi dạy đọc - hiểu các văn bản văn học có xu hướng coi trọng tri thức thể loại mà xem nhẹ tri thức văn học sử.
Đồ dùng dạy học của môn Ngữ văn rất ít ỏi. Thường thì chỉ một vài bức tranh minh họa tác phẩm, tranh chân dung một số tác giả lớn như Nguyễn Du, Nam Cao, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh,...
Mặt khác, tài liệu tham khảo môn học này rất hạn hẹp, hầu hết chỉ trang bị cho người dạy SGK và sách giáo viên, thiếu các tài liệu nghiên cứu, hướng dẫn về phương pháp cần thiết.
Do vậy đã hạn chế tầm nhận thức và phương pháp dạy học của giáo viên trong giảng dạy.
Cách nghĩ này xuất phát từ nhận thức thiển cận, phiến diện, một chiều của người dạy về quan điểm xây dựng chương trình sách giáo khoa Ngữ văn mới hiện nay có sự
ưu tiên hơn cho tri thức thể loại.
Do đó, họ cho rằng, phải dạy đọc - hiểu theo thể loại mới đúng với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học văn còn vận dụng tri thức văn học sử vào sẽ bị cho là dạy theo phương pháp cũ.
Chính vì thế giáo viên thường bỏ qua các bài khái quát, các phần mục tìm hiểu tác giả, tác phẩm, hoặc nhắc đến một cách qua loa, sơ sài, không liên hệ với phần văn bản và cũng không phục vụ cho việc đọc - hiểu văn bản.
Một nguyên nhân khác được ThS Lê Thị Dung Lê đưa ra là chính người dạy cũng chưa thấy hết được mối quan hệ gắn bó chặt chẽ, tác động lẫn nhau giữa tri thức Văn học sử với tri thức đọc - hiểu truyện, kí hiện đại;
Chưa xác định đúng vai trò của tri thức Văn học sử trong dạy đọc - hiểu truyện, kí hiện đại cho nên giáo viên thường có xu hướng tách rời văn bản ra khỏi sợi dây liên hệ với yếu tố bên ngoài tác phẩm như tác giả, hoàn cảnh sáng tác, bối cảnh xã hội... mà chỉ chú trọng đến việc đi sâu tìm hiểu các yếu tố nội dung, hình thức bên trong văn bản.
Bên cạnh đó, sức ép của thời gian so với dung lượng kiến thức quá lớn mà giáo viên phải thực hiện trong giờ đọc - hiểu cũng là một trở ngại không nhỏ đối với việc vận dụng tri thức Văn học sử.
Thêm vào đó là sự thiếu hụt về tài liệu tham khảo, đồ dùng và thiết bị dạy học trong dạy học văn (nói chung) và bộ phận truyện, kí Việt Nam hiện đại (nói riêng)
Cách vận dụng tri thức Văn học sử trong dạy đọc hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại trường THPT
Chia sẻ cách vận dụng tri thức Văn học sử trong dạy đọc hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại ở trường THPT, ThS Lê Thị Dung Lê cho rằng phải xác định tri thức văn học sử như một loại tri thức công cụ nhằm dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại hiệu quả.
Đồng thời, phải chú ý vấn đề dung lượng kiến thức, thời điểm... để vận dụng hiệu quả tri thức văn học sử trong dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại
Để vận dụng tri thức văn học sử trong dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại, không chỉ đòi hỏi ở người dạy một vốn tri thức văn học sử phong phú kết hợp với những hiểu biết sâu sắc về tri thức đọc - hiểu tác phẩm truyện, kí mà còn cần phải chú ý đến vấn đề dung lượng kiến thức, thời điểm, vận dụng sao cho hợp lí, khoa học, hiệu quả trong từng tiết học và từng tác phẩm truyện,ký.
Về dung lượng kiến thức: Giáo viên cần phải có sự cân nhắc, lựa chọn kĩ càng. Đó phải là những tri thức có liên quan đến tác giả và tác phẩm, những yếu tố trực tiếp hoặc gián tiếp có sự ảnh hưởng, tác động hoặc chi phối đến quá trình hình thành, nội dung, chủ đề của tác phẩm.
Ví dụ như tiểu sử, phong cách nghệ thuật của nhà văn, hoàn cảnh ra đời tác phẩm, bối cảnh lịch sử, xã hội,... sao cho phù hợp với nội dung bài học và thời lượng của giờ dạy.
Thời điểm vận dụng: Hệ thống được dung lượng tri thức văn học sử sẽ vận dụng trong dạy đọc - hiểu truyện, kí hiện đại thì phải đi đôi với việc xác định thời điểm để vận dụng tri thức đó. Muốn xác định được thời điểm thích hợp cũng phải căn cứ vào tác phẩm.
Mỗi tác phẩm có một hoàn cảnh sáng tác khác nhau, nội dung tư tưởng, cách thể hiện khác nhau nên thời điểm vận dụng tri thức văn học sử cũng khác nhau.
Tuy nhiên, qua thực tiễn giảng dạy và quá trình nghiên cứu, chúng tôi có thể đưa ra một số thời điểm thuận lợi cho việc vận dụng tri thức văn học sử trong dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại đó là:
Thời điểm diễn ra hoạt động hướng dẫn chuẩn bị bài ở nhà; thời điểm học phần Tiểu dẫn; thời điểm giáo viên định hướng cho học sinh phát hiện những giá trị nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm dựa trên các chi tiết, tình huống tiêu biểu; thời điểm tổng kết nghệ thuật và nội dung văn bản
Về cơ bản những thời điểm này chỉ mang tính định hướng. Giáo viên phải căn cứ vào từng nội dung, mục đích của hoạt động đọc - hiểu văn bản để lựa chọn thời điểm tích hợp tri thưc văn học sử sao cho hợp lí.
ThS Lê Thị Dung Lê cũng đề cập đến việc kết hợp tri thức văn học sử và một số tri thức công cụ khác như lí luận văn học, tiếng Việt, tri thức văn hóa - xã hội,... để nâng cao hiệu quả dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại.
Trên thực tế không có một hoạt động dạy học nào chỉ sử dụng duy nhất một phương pháp, mà luôn có sự kết hợp giữa các phương pháp lại với nhau trong một chỉnh thể tác phẩm. Vận dụng tri thức văn học sử vào dạy đọc - hiểu truyện, kí hiện đại cũng là một hoạt động dạy học như thế.
Mỗi tác phẩm truyện kí Việt Nam hiện đại trong chương trình Ngữ văn THPT đều không chỉ chứa đựng tri thức đọc hiểủ và tri thức văn học sử mà còn bao hàm trong nó những nguồn tri thức vô cùng đa dạng, phong phú về lí luận văn học, tiếng Việt, lịch sử, văn hóa, xã hội.. .
Cũng như tri thức Văn học sử, đây đều là những tri thức công cụ góp phần tạo nên giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Muốn nắm bắt đầy đủ, toàn diện, sâu sắc tri thức đọc - hiểu của tác phẩm văn học thì phải kết hợp một cách đồng bộ, linh hoạt, phù hợp giữa các tri thức công cụ lại với nhau.
Sự kết hợp này sẽ tạo nên một nền tảng kiến thức vững vàng, giúp học sinh tự tin vận dụng, chủ động khám phá và nhanh chóng phát hiện ra những giá trị đặc sắc của văn bản.
Nhưng muốn làm được điều này đòi hỏi người dạy phải trau dồi cho mình một vốn kiến thức tổng hợp có đủ bề rộng và tầm sâu để từ đó trang bị cho học sinh những tri thức công cụ cơ bản, cần thiết.
Cuối cùng, theo ThS Lê Thị Dung Lê, cần kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp, biện pháp khi vận dụng tri thức văn học sử vào dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại
Có rất nhiều phương pháp, biện pháp vận dụng tri thức văn học sử trong dạy đọc - hiểu truyện, kí Việt Nam hiện đại, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng.
Điều quan trọng là giáo viên phải biết kết hợp linh hoạt các phương pháp đó vào bài dạy của mình một cách có hiệu quả.
Có thể kể ra một số phương pháp như: Phương pháp thuyết trình, phương pháp gợi mở (hay còn gọi là phương pháp vấn đáp, phương pháp đàm thoại), phương pháp nêu vấn đề, phương pháp sử dụng phương tiện dạy học hiện đại như máy chiếu, băng đĩa...
