Chuyển từ dạy lý thuyết thuần túy sang rèn năng lực giao tiếp thực tế
Trong thời đại toàn cầu hóa, tiếng Anh không chỉ là môn học để thi mà còn là công cụ để học sinh mở cánh cửa tri thức, nghề nghiệp và giao lưu quốc tế. Việc phát triển năng lực giao tiếp tiếng Anh trở thành một trong những mục tiêu trọng tâm trong chương trình giáo dục phổ thông mới, đặc biệt là ở bậc THPT - nơi học sinh chuẩn bị bước vào giai đoạn học tập, làm việc trong môi trường ngày càng mang tính hội nhập cao.
Tuy nhiên, thực tế tại nhiều trường phổ thông cho thấy, học sinh lớp 12 vẫn chưa được rèn luyện kỹ năng giao tiếp một cách bài bản. Thói quen ôn thi truyền thống thiên về ngữ pháp, từ vựng và “mẹo làm bài” khiến các em lúng túng trước những yêu cầu mới trong đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 - vốn nhấn mạnh đến năng lực sử dụng ngôn ngữ trong ngữ cảnh thực tiễn, như sắp xếp hội thoại, hoàn chỉnh phản hồi, đọc hiểu tình huống đời sống.
Từ thực tế giảng dạy lớp 12 C tại Trường THCS & THPT M.V. Lômônôxốp (Hà Nội), tôi đã mạnh dạn thử nghiệm việc tích hợp định hướng đề thi THPT 2025 ngay trong các tiết học Communication and Culture/CLIL thuộc sách giáo khoa Global Success 12. Đây là bước chuyển đổi mạnh mẽ từ cách dạy lý thuyết thuần túy sang rèn luyện năng lực giao tiếp thực tế, góp phần xóa đi khoảng cách giữa học và thi.
Không như những tiết ngữ pháp hay từ vựng vốn đã quen thuộc, tiết “Communication and Culture/CLIL” trong chương trình lớp 12 được thiết kế với mục tiêu mở rộng hiểu biết văn hóa, phát triển tư duy liên môn và quan trọng nhất là thực hành giao tiếp. Thế nhưng nhiều năm qua, tiết học này thường bị lược bỏ hoặc giảng dạy một cách đối phó, hình thức do áp lực thi cử.
Với mong muốn thay đổi, tôi xây dựng tiến trình tiết dạy theo hướng tích hợp: mỗi tiết đều gắn kết chặt chẽ giữa tình huống giao tiếp thực tế - nội dung bài học - và dạng bài trong đề thi. Mỗi hoạt động không còn đơn thuần là luyện nói, mà là luyện phản xạ theo ngữ cảnh, đúng như yêu cầu các câu hỏi trong đề minh họa 2025.
Ví dụ, ở bài học về chủ đề “Life stories we admire”, học sinh hóa thân thành hướng dẫn viên tại bảo tàng nữ hoàng, phản ứng trước các hiện vật lịch sử, qua đó luyện cách thể hiện cảm xúc và phản hồi lịch sự, chính là dạng câu xuất hiện trong mục hội thoại của đề thi.
Mỗi tiết học được triển khai thành 6 bước:
1. Tình huống mở đầu (Warm-up): mô phỏng tình huống đời thực gắn với nội dung bài - giúp học sinh nhập vai tự nhiên.
2. Luyện phản xạ hội thoại (Role-play): thực hành theo cặp, sử dụng biểu thức phù hợp ngữ cảnh, kết hợp nghe - điền chỗ trống.
3. Thảo luận nhóm (Group Discussion): mở rộng chủ đề dưới góc nhìn văn hóa - liên môn, luyện lập luận và phản biện.
4. Bài tập liên kết đề thi (Mini test): học sinh làm bài mô phỏng câu 13 - 22 trong đề tham khảo thi tốt nghiệp THPT 2025 ngay trong tiết học.
5. Tích hợp công nghệ và thực hành giao tiếp mở rộng: giao bài nói thu âm trên Padlet hoặc video nhóm về chủ đề thực tế.
6. Tổng kết và định hướng (Wrap-up): rút ra bài học giao tiếp, văn hóa và chuẩn bị cho các kỹ năng tiếp theo.
Công nghệ được tích hợp xuyên suốt, học sinh luyện nói với Padlet, ChatGPT, làm bài tương tác trên Quizlet, trình bày nhóm bằng Canva, phản xạ nhanh qua Kahoot; từ đó giúp các em học linh hoạt cả trong và ngoài lớp học.
Những kết quả tích cực
Sáng kiến được triển khai từ tháng 8/2024 tại lớp 12C (35 học sinh), trường THCS & THPT M.V. Lômônôxốp. Sau một học kỳ, tỷ lệ học sinh xếp loại giỏi tăng từ 0% lên 31,4%. Tỷ lệ học sinh ngại giao tiếp tiếng Anh giảm từ 60% xuống còn dưới 20%. 80% học sinh bày tỏ mong muốn học theo hướng tích hợp đề thi ngay trong tiết học, theo khảo sát tháng 1/2025.
Việc tích hợp đề thi vào tiết học không những giúp học sinh cải thiện kỹ năng làm bài mà còn tạo ra môi trường học tập chủ động, bớt áp lực hơn. Học sinh không còn phải tham gia các lớp luyện thi riêng, nhờ vậy giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh. Điều này phù hợp với tinh thần của Thông tư 29/2020 của Bộ GD&ĐT.
Mặt khác, phương pháp này cũng góp phần nâng cao nhận thức văn hóa và tinh thần hội nhập, khi học sinh được tiếp cận đa dạng chủ đề về nghề nghiệp, đô thị hóa, môi trường, sốc văn hóa… qua lăng kính toàn cầu và bản địa.
Dạy học tích hợp - đặc biệt là tích hợp định hướng đề thi trong tiết học giao tiếp - là một hướng đi hiệu quả, thiết thực và nhân văn. Không chỉ giúp học sinh thi tốt hơn, phương pháp này còn chuẩn bị cho các em hành trang cần thiết để tự tin bước vào cuộc sống thực tiễn, nơi tiếng Anh là cầu nối quan trọng.
Tôi tin rằng, nếu được nhân rộng, mô hình này có thể đóng góp vào việc thực hiện thành công mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, đúng như tinh thần chỉ đạo tại Kết luận 91-KL/TW của Bộ Chính trị và chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn mới.
