Yêu cầu bức thiết
Việc xây dựng đề án là dựa trên căn cứ thực tế kết quả hoạt động và hạn chế của các đơn vị SNCL trực thuộc Bộ trong thời gian qua, theo chủ trương của Đảng thể hiện qua Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT, và Nghị quyết số 19-NQ/TW về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị SNCL.
Quan điểm của hội nghị về việc xây dựng đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị SNCL, trong đó có chủ trương sáp nhập một số trường DBĐH hoạt động kém hiệu quả vào trường ĐH dựa trên các nguyên tắc, tiêu chí cụ thể, có lộ trình phù hợp ở từng giai đoạn từ 2019 - 2030, nhằm khắc phục tình trạng manh mún, chồng chéo chức năng nhiệm vụ, nâng cao hiệu quả hoạt động, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của học sinh (HS), nhà giáo và người lao động của các đơn vị SNCL trực thuộc Bộ GD&ĐT, đã được các đại biểu nhất trí, đồng thuận cao.
Thực trạng đào tạo DBĐH
 |
| Kỷ niệm 10 năm thành lập khoa Dự bị Dân tộc - ĐH Cần Thơ |
Đảng và Nhà nước ta xác định hệ DBĐH là loại hình đào tạo chuyên biệt, ưu tiên dành cho HS dân tộc thiểu số (DTTS); có nhiệm vụ bồi dưỡng, củng cố kiến thức, kỹ năng cho con em đồng bào DTTS trước khi vào học ĐH, CĐ nhằm góp phần tạo nguồn đào tạo cán bộ cho các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một số trường DBĐH dù đã hết sức cố gắng tìm mọi phương cách vẫn không thể tuyển sinh đủ chỉ tiêu do Bộ GD&ĐT đã phân bổ, có trường liên tục nhiều năm liền tuyển sinh chưa được 50% chỉ tiêu.
Nguyên nhân là do tình trạng tuyển sinh ĐH ngày càng dễ dãi, phần lớn HS DTTS sau khi tốt nghiệp THPT đã đỗ thẳng vào ĐH mà không cần phải qua một năm học DBĐH. Trong lúc điểm chuẩn tuyển sinh (dựa trên phương thức xét kết quả thi THPT) của trường DBĐH theo Thông tư 26/2016/TT-BGDĐT quy định là 12 điểm (nếu cộng các điểm ưu tiên 2,75 thì sẽ thành tổng: 14,75) thì nghịch lý thay, điểm chuẩn của nhiều trường ĐH còn thấp hơn nhiều, nên dẫn đến hệ lụy HS không còn mặn mà với trường DBĐH.
Bên cạnh khó khăn về tuyển sinh, trường DBĐH còn lúng túng trong phân bổ đầu ra. Từ năm học 2014 - 2015, Bộ GD&ĐT đã dừng phân bổ HS hoàn thành chương trình DBĐH vào ngành Sư phạm của các cơ sở giáo dục ĐH; còn ngành Y-Dược cũng đặt ra nhiều yêu cầu cao, ngày càng siết chặt tiêu chí nhận HS phân bổ.
HS không vào các trường DBĐH, kéo theo đội ngũ GV khó đảm bảo được định mức tiết dạy. Mấy năm học gần đây, có trường DBĐH nhiều GV thiếu tiết dạy trầm trọng, dạy không đủ định mức, không hoàn thành nhiệm vụ trong lúc ngân sách Nhà nước trả lương hằng tháng thì đương nhiên vẫn cứ phải đảm bảo.
Tình hình tinh giản biên chế loay hoay, ì ạch, chủ yếu giảm số lượng viên chức một cách thụ động, dựa vào diện viên chức dần dần đến tuổi nghỉ hưu, chứ không hề xây dựng đề án tích cực, chủ động theo chỉ đạo của Bộ GD&ĐT.
Sáp nhập là xu thế tất yếu
 |
| Khoa Dự bị Dân tộc - ĐH Cần Thơ |
Trên cơ sở nội dung tổng quát của đề án, hội nghị đã nêu định hướng chuyển các trường chuyên biệt - trong đó có trường DBĐH - “về thuộc hoặc trực thuộc các trường đại học (mô hình trường hoặc khoa trong cơ sở GDĐH - nếu trên cùng địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hoặc trở thành phân hiệu của cơ sở GDĐH - không cùng địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương)” .
Việc sắp xếp, tổ chức lại các trường DBĐH, bên cạnh những mục tiêu quan trọng khác, còn nhằm giảm mạnh đầu mối, khắc phục tình trạng manh mún, dàn trải và trùng lắp; tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức DBĐH. Giảm mạnh tỉ trọng, nâng cao hiệu quả chi ngân sách Nhà nước cho nhà trường để cơ cấu lại NSNN, cải cách tiền lương và nâng cao thu nhập cho nhà giáo và người lao động trường DBĐH.
Từ những thực tế nêu trên, việc sáp nhập các trường DBĐH hoạt động kém hiệu quả vào trường ĐH theo chủ trương của Đảng và Chính phủ, theo đề án của Bộ GD&ĐT đang tích cực xây dựng và khai triển trên cơ sở đảm bảo quyền lợi lâu dài của HS DTTS, của đội ngũ GV DBĐH, là xu thế tất yếu, không thể chần chừ hoặc trì hoãn.
Mô hình tối ưu
Trong các dự kiến, xu hướng sáp nhập trường DBĐH thành một khoa thuộc trường ĐH là mô hình tối ưu; GV các bộ môn DBĐH được chuyển sang ngạch giảng viên các khoa của trường ĐH, thực hiện nhiệm vụ, hưởng các chế độ, quyền lợi tiêu chuẩn giảng viên theo quy định, có cơ hội phát triển, phấn đấu đạt trình độ ở các bậc học hàm học vị cao hơn như TS, PGS...
Các mô hình mẫu mực, có tính khả thi cao cho tương lai của hệ DBĐH mà chúng ta cần tham khảo là Khoa Dự bị và Tạo nguồn - ĐH Tây Nguyên được thành lập năm 1996 (Xem ảnh 1), ra đời và tồn tại hơn 20 năm nay và Khoa Dự bị dân tộc - ĐH Cần Thơ thành lập từ 2007 (Xem ảnh 2+3), chủ động đảm bảo chất lượng, chỉ tiêu cả đầu vào lẫn phân bổ đầu ra, không lệ thuộc vào các cơ sở giáo dục ĐH khác, đã đào tạo hàng ngàn HS DBĐH, là minh chứng về hiệu quả đào tạo DBĐH khi gắn kết với trường ĐH.
Qua hơn 40 năm hình thành và phát triển, mô hình đào tạo DBĐH đã khẳng định vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn đào tạo cán bộ người DTTS, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trí thức và góp phần quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng an ninh ở vùng DTTS, miền núi, biên giới.
Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT, một số trường DBĐH hoạt động kém hiệu quả nhiều năm đã trở nên không còn phù hợp, thể hiện từ khâu tuyển sinh suy giảm trầm trọng, đến khó khăn phân bổ học sinh sau bồi dưỡng, bộ máy hành chính biên chế cồng kềnh, kém hiệu quả và lãng phí ngân sách Nhà nước... nên cần thiết phải sáp nhập vào các trường ĐH, theo mô hình khoa Dự bị dân tộc hiện hoạt động khá hiệu quả ở các trường ĐH Tây Nguyên, ĐH Cần Thơ, ĐH Trà Vinh..., tiến tới thành lập khoa Dự bị dân tộc ở các trường ĐH trên cả nước.
Tin chắc rằng, việc sáp nhập trường DBĐH sớm được Bộ GD&ĐT xây dựng hoàn chỉnh đề án để trình Chính phủ; để nhanh chóng ổn định hoạt động của hệ đào tạo DBĐH trên cả nước.
