Mắt là một cơ quan nhạy cảm, ẩm ướt và có vùng tiếp xúc rộng với môi trường. Do đó, mắt là một trong những bộ phận đầu tiên trên cơ thể phản ứng với những thay đổi thất thường của thời tiết hoặc tác nhân từ môi trường, đặc biệt, ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến mắt một cách trực tiếp gây ra nhiều bệnh về mắt nguy hiểm đến thị lực.

Các nhân tố ô nhiễm

Theo các chuyên gia, phản ứng của mắt đối với những chất ô nhiễm trong không khí có thể khá đa dạng, từ không có triệu chứng đến kích ứng nghiêm trọng và đau mãn tính. Ngay cả khi sử dụng kính áp tròng, mắt vẫn nhạy cảm hơn với những tác động này.

Mức độ hydrocarbon và oxit nitric trong không khí xung quanh quyết định sự nghiêm trọng của tác động khó chịu do ô nhiễm không khí gây ra. Các hóa chất hydrocarbon đặc biệt nổi tiếng vì gây kích ứng như vậy bao gồm olefin C4 và C5.

Hydrocarbon có chuỗi phân nhánh có tác dụng lên mắt mạnh hơn so với chuỗi thẳng, đặc biệt là nếu chuỗi chứa một số liên kết đôi cách xa carbon cuối cùng. Kích ứng do olefin gây ra cao hơn đáng kể so với parafin. Trong số các hợp chất phenolic, cyclohexene gây kích ứng nhiều nhất so với benzen hoặc cyclohexane.

Ô nhiễm không khí chủ yếu xảy ra do sự chiếu xạ của khí thải ô tô. Khi tiếp xúc với ô nhiễm không khí như vậy, mức độ kích ứng mắt đáng kể sẽ xảy ra trong tối đa bốn giờ. Hiện tượng này có chu kỳ bán rã 12 giờ nhưng không có mối liên hệ rõ ràng với nồng độ khí dung, ozon, peroxyacetyl nitrat hoặc aldehyd.

Các chất kích thích trong khí thải ô tô được chiếu xạ cũng không thay đổi dù độ ẩm tương đối tăng hoặc giảm (từ 30 - 80%) hoặc dao động nhiệt độ (25 - 45 độ C).

Mối quan hệ giữa kích thước hạt trong khí thải ô tô và sự xuất hiện kích ứng mắt vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, với kích thước hạt dưới 0,2 micron, tình trạng kích ứng thường sẽ không xảy ra. Người ta tin rằng, kiểu dáng và tính năng hoạt động của phương tiện cơ giới quyết định lượng khí thải hydrocarbon cũng như oxit nitric.

Song, mức hydrocarbon riêng lẻ phụ thuộc nhiều hơn vào loại nhiên liệu được sử dụng. Cả hai hóa chất này đều gây kích ứng mắt như nhau. Sự tương tác của sulfur dioxide và trioxide ở nồng độ dưới ngưỡng với natri clorua hoặc các hạt carbon đen sẽ gây ra kích ứng.

Một nghiên cứu khác đã chỉ ra mối tương quan giữa mức độ chất oxy hóa trong không khí và tình trạng kích ứng mắt vào những thời điểm nhất định trong năm. Sự hiện diện của khí dung cũng được cho là một yếu tố quan trọng. Các chất oxy hóa có thể hòa tan trong màng nước mắt và axit hóa nó. Từ đó, gây kích ứng màng mắt.

Một số chất gây ô nhiễm không khí thường thấy ở đô thị bao gồm: Carbon monoxit (CO); Nitơ dioxit (NO); Lưu huỳnh dioxit (SO2); Asen, amiăng, benzen, chì, chlorofluorocarbons, chất dạng hạt và dioxin.

Trong khi đó, một số triệu chứng thường thấy sau khi mắt tiếp xúc với ô nhiễm không khí bao gồm: Cảm giác nóng rát và đỏ; Kích thích; Chảy nước mắt; Ngứa dữ dội, mẩn đỏ, tiết dịch, sưng mắt và khó mở mắt. Ngoài ra, một số người cũng có thể gặp cảm giác có sạn, hoặc khó khăn khi nhìn. Nghiêm trọng hơn, một số người có thể bị đục thủy tinh thể, thậm chí là ung thư.

Thường xuyên vệ sinh mắt để bảo vệ mắt khỏi tác động của ô nhiễm không khí. Ảnh minh họa: INT

Điều trị triệu chứng

Cách điều trị các triệu chứng về mắt do tiếp xúc với chất gây ô nhiễm không khí mà không gây nhiễm trùng hoặc dị ứng là làm mát mắt bằng cách rửa nhẹ nhàng với nước sạch, sau đó chườm mát. Việc sử dụng thuốc nhỏ mắt và đeo kính râm cũng là những lựa chọn hữu ích. Người bệnh nên tránh đeo kính áp tròng và trang điểm mắt cho đến khi hồi phục hoàn toàn.

Một trong những cách tốt nhất để bảo vệ mắt khỏi ô nhiễm không khí là hạn chế tiếp xúc. Nếu có thể, hãy tránh những khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao, chẳng hạn như đường phố đông đúc hoặc công trường xây dựng.

Nếu trẻ phải sống trong môi trường ô nhiễm, cha mẹ hãy cố gắng giúp bé ở trong nhà nhiều nhất có thể. Khi trẻ đi ra ngoài, cha mẹ hãy yêu cầu con đi bộ ở bên đường xa nhất với phương tiện giao thông. Đồng thời, tránh tập thể dục hoặc chạy ở những khu vực bị ô nhiễm không khí. Việc sử dụng máy lọc không khí cũng có thể là một cách hữu ích.

Một trong những cách tốt nhất để bảo vệ mắt của trẻ khỏi ô nhiễm không khí là cho chúng đeo kính bảo vệ. Kính râm với khả năng chống tia cực tím có thể giúp ngăn ngừa tổn thương mắt do tia nắng Mặt trời. Trong khi đó, kính bảo hộ có thể bảo vệ mắt khỏi các hạt bụi trong không khí.

Tiến sĩ Neha Kapur - chuyên gia tư vấn Giác mạc, Phẫu thuật khúc xạ tại Bệnh viện Mắt từ thiện của Tiến sĩ Shroff (Ấn Độ), cho biết: “Ô nhiễm không khí có thể gây khô mắt, dẫn đến khó chịu và thậm chí mất thị lực. Để ngăn ngừa khô mắt, hãy đảm bảo trẻ uống nhiều nước và tránh sử dụng caffeine. Bởi, đây là chất có thể khiến cơ thể mất nước”.

Chuyên gia này cũng gợi ý, phụ huynh cũng có thể sử dụng nước mắt hoặc thuốc nhỏ mắt nhân tạo an toàn cho trẻ em. Từ đó, giúp bôi trơn mắt. Những sản phẩm này có thể giúp giảm khô và kích ứng do ô nhiễm không khí.

Nếu dụi mắt, trẻ có thể làm trầm trọng thêm tình trạng kích ứng và viêm mắt. Thay vào đó, cha mẹ hãy gợi ý trẻ thử chớp mắt thường xuyên để giúp loại bỏ mọi chất ô nhiễm có thể dính vào mắt. Trong trường hợp này, phụ huynh cũng có thể cho con sử dụng thuốc nhỏ mắt để giảm bớt tình trạng tương tự.

Bên cạnh đó, một chế độ ăn uống lành mạnh cho trẻ em có thể giúp bảo vệ mắt khỏi tác động của ô nhiễm không khí. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, chẳng hạn như rau lá xanh, quả mọng và các loại hạt, có thể giúp bảo vệ mắt khỏi stress oxy hóa do ô nhiễm không khí.