Vì vậy, quy trình kiểm tra, thẩm định và công nhận chuẩn PCGD, XMC luôn được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, nhằm bảo đảm rằng mỗi con số trong hồ sơ đều phản ánh đúng thực tế, không hình thức.
Chuẩn hóa quy trình kiểm tra
Theo Thông tư số 07/2016/TT-BGDĐT và các văn bản hướng dẫn mới, việc kiểm tra công nhận chuẩn PCGD, XMC được triển khai qua nhiều bước rõ ràng. Trước hết, UBND cấp xã tự rà soát và lập hồ sơ đề nghị công nhận. Hồ sơ này bao gồm phiếu điều tra, danh sách đối tượng, báo cáo tổng hợp, biên bản họp Ban chỉ đạo và các minh chứng cơ sở vật chất.
Sau khi hoàn thiện, hồ sơ được gửi lên UBND cấp huyện để tổ chức đoàn kiểm tra liên ngành. Đoàn kiểm tra tiến hành đối chiếu số liệu, khảo sát thực tế tại trường lớp, trung tâm học tập cộng đồng, thậm chí trực tiếp phỏng vấn học viên và người dân. Một số địa phương còn áp dụng hình thức kiểm tra đột xuất, nhằm phát hiện chênh lệch giữa hồ sơ và thực tế.
Kết quả kiểm tra của cấp huyện được tổng hợp và báo cáo lên Sở GD&ĐT, đồng thời chuyển cho UBND tỉnh. Ở cấp tỉnh, một hội đồng thẩm định được thành lập, với sự tham gia của nhiều phòng ban: GDTX, GDMN, GDTH, GDTrH. Hội đồng này tiến hành thẩm định chéo, yêu cầu bổ sung minh chứng nếu cần thiết, trước khi trình UBND tỉnh ban hành quyết định công nhận chuẩn.
Điểm đáng chú ý là công tác kiểm tra hiện nay đã gắn chặt với Hệ thống thông tin điện tử PCGD, XMC. Tất cả số liệu đều phải được nhập, lưu trữ và báo cáo trên hệ thống. Điều này giúp việc kiểm tra trở nên minh bạch, giảm tình trạng “làm đẹp” hồ sơ giấy. Khi đối chiếu, đoàn kiểm tra không chỉ dựa vào báo cáo in ấn mà còn kiểm chứng trực tiếp trên dữ liệu điện tử.
Ngoài ra, trong quá trình kiểm tra, các đoàn thường xuyên lồng ghép với việc tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật. Thay vì chỉ ra sai sót, đoàn kiểm tra còn giúp địa phương khắc phục hạn chế, điều chỉnh cách thức nhập liệu, hoàn thiện báo cáo. Đây chính là nét đổi mới, biến công tác kiểm tra không chỉ là “phán xét” mà còn là cơ hội để địa phương học hỏi, nâng cao năng lực.
Thực tế ở Phú Thọ cho thấy, các xã vùng khó khăn như Thanh Sơn, Tân Sơn thường gặp nhiều vướng mắc khi lập hồ sơ. Nhờ có sự đồng hành của đoàn kiểm tra, nhiều sai sót được khắc phục kịp thời, giúp địa phương vẫn hoàn thành đúng tiến độ, không bỏ lỡ thời gian công nhận chuẩn. Chính vì vậy, quy trình kiểm tra nhiều tầng nấc từ xã, huyện, tỉnh không chỉ bảo đảm tính khách quan, mà còn góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả triển khai công tác PCGD, XMC trên thực tế.
Động lực và trách nhiệm
Việc một xã, phường được công nhận đạt chuẩn PCGD, XMC không chỉ mang ý nghĩa danh hiệu, mà còn là niềm tin xã hội. Khi tấm biển “xã đạt chuẩn” được dựng lên, đó là cam kết trước nhân dân rằng mọi trẻ em đều được đến trường, mọi người dân cơ bản đều biết chữ. Đây chính là thước đo sự phát triển văn hóa – xã hội ở cơ sở.
Với ngành giáo dục, công nhận chuẩn là cơ chế giám sát và động viên. Nó buộc các địa phương phải duy trì chất lượng lâu dài, tránh tình trạng “chạy chuẩn” nhất thời. Sau khi được công nhận, các xã vẫn phải cập nhật dữ liệu hằng năm, thường xuyên kiểm tra để không bị tụt chuẩn. Như vậy, việc duy trì chuẩn còn khó hơn đạt chuẩn, bởi đòi hỏi sự bền bỉ và trách nhiệm liên tục.
Ở tầm vĩ mô, công nhận chuẩn cũng là căn cứ hoạch định chính sách. Khi tỷ lệ phổ cập, xóa mù chữ của tỉnh được cập nhật chính xác, UBND tỉnh và Bộ GD&ĐT mới có cơ sở để phân bổ nguồn lực, xây dựng kế hoạch phù hợp. Ví dụ, những xã còn nhiều người chưa biết chữ sẽ được ưu tiên mở lớp xóa mù, bổ sung giáo viên, trang thiết bị. Ngược lại, xã đã đạt chuẩn cao có thể tập trung vào nâng chất lượng, phát triển mô hình học tập cộng đồng.
Từ góc nhìn người dân, công nhận chuẩn đem lại động lực học tập suốt đời. Khi xã hội thấy rõ thành quả xóa mù chữ, người lớn chưa biết chữ sẽ bớt mặc cảm, tích cực tham gia học tập. Trẻ em được hưởng môi trường giáo dục tốt hơn, phụ huynh thêm tin tưởng gửi con đến trường. Đó là vòng tròn tích cực, nơi công nhận chuẩn không chỉ là kết quả, mà còn mở ra những khởi đầu mới.
Đặc biệt, công tác công nhận chuẩn còn là tiêu chí quan trọng trong xây dựng nông thôn mới và xã hội học tập. Nhiều xã ở Phú Thọ coi đây là nhiệm vụ gắn liền với phát triển kinh tế – xã hội. Khi đạt chuẩn PCGD, XMC, địa phương không chỉ nâng tầm giáo dục mà còn có thêm lợi thế để thu hút đầu tư, phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Có thể khẳng định, công tác kiểm tra, thẩm định và công nhận chuẩn PCGD, XMC không phải là thủ tục hành chính khô khan, mà chính là “tấm gương soi” để địa phương tự nhìn lại mình, đồng thời là “tấm giấy thông hành” giúp ngành giáo dục tiếp tục bước vững chắc trên con đường xây dựng xã hội học tập. Chính niềm tin, động lực và trách nhiệm gắn liền với công nhận chuẩn đã và đang tạo nên sức mạnh để Phú Thọ duy trì bền vững thành quả phổ cập, xóa mù chữ trong giai đoạn mới.
