Song, “nữ quyền độc hại” đang tồn tại công nhiên, hoặc âm thầm trong đời sống, cản trở sự phát triển cân bằng của xã hội.
Phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại có cuộc trao đổi với PGS.TS Trần Thành Nam - chuyên gia tâm lý, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội về vấn đề này.
- Trong cuộc đấu tranh vì bình đẳng giới, một bộ phận người trẻ cho rằng, đề cao nữ quyền là được phép hạ bệ phái nam, thậm chí đàn ông luôn... sai, hoặc không cần đàn ông. Ông nhìn nhận thế nào về thực trạng này?
- Việt Nam đã đạt được rất nhiều thành tích trong cuộc đấu tranh về bình đẳng giới. Chúng ta có những chính sách để giúp người nữ có tiềm năng được phát triển nhiều hơn. Về khía cạnh giáo dục có chính sách ưu tiên người nữ làm nghiên cứu về STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học). Trong những năm gần đây, chúng ta chứng kiến cuộc đấu tranh cho bất bình đẳng giới ngày một mạnh mẽ.
Những yếu tố đó dẫn đến một nhóm nữ cảm thấy có khả năng thành công tốt hơn. Điều đó được thể hiện thông qua việc nữ giới tham gia vào rất nhiều trụ cột, như kinh tế gia đình, vai trò lãnh đạo. Thậm chí, có không ít tấm gương về nữ tỷ phú độc lập xây dựng sự nghiệp. Khi đó, một bộ phận nữ quay lại phán xét nam giới vì sự chậm thay đổi nói chung. Họ cho rằng, phái nữ đã đấu tranh cho quyền lợi, trong khi phái nam chưa có thay đổi đột phá. Trong mắt phụ nữ, nam giới có thể không còn là trụ cột duy nhất vững chắc về kinh tế như trước đây, nhưng cũng chậm thay đổi và chia sẻ trong việc nhà, cùng những công việc không được trả lương. Trong bối cảnh này, những bạn nữ trẻ tuổi mới lớn sống trong nền kinh tế chú ý và bị tác động quá nhiều bởi video trên mạng. Điều đó khiến các em đang có kỳ vọng cũng như tiêu chuẩn kép. Những bạn trẻ nữ này ngày càng trở nên bất mãn với nam giới do chịu ảnh hưởng bởi tiêu chuẩn trên Internet. Họ kỳ vọng nam giới là người vững vàng về mặt kinh tế, có sự nghiệp, nhưng vẫn ga lăng, dịu dàng, lãng mạn... Cách nhìn của thế hệ này bị ảnh hưởng bởi Internet, dẫn đến sự thất vọng trước nam giới trong cuộc sống hiện tại.
- Vậy đâu là nguyên nhân khiến một bộ phận bạn trẻ ngày nay có tư tưởng nữ quyền độc hại?
- Tôi đã chứng kiến một số bạn nữ chưa vững chắc về mặt giá trị, nhưng có xu hướng thể hiện nâng tầm bản thân mình lên, phô diễn sự vượt trội, thậm chí là không tôn trọng hoặc hạ thấp người khác. Họ làm như vậy để thể hiện sự tự tôn của mình. Những bạn nữ đó đã được hội nhập tư tưởng về quyền của nữ nhiều hơn, nhưng không biết là quyền phải đi kèm với nghĩa vụ. Họ có quyền yêu cầu người khác chia sẻ việc nhà, nhưng mặt khác, họ phải có nghĩa vụ đóng góp về kinh tế. Thực tế, cần nhấn mạnh rằng, nữ quyền ở đây không có nghĩa là cào bằng. Nam và nữ có thiên chức khác nhau. Bình đẳng giới được xét ở mặt cơ hội, điều kiện. Ví dụ, người nữ có năng lực lãnh đạo được tạo điều kiện để trở thành lãnh đạo. Song, điều đó không có nghĩa là không tạo điều kiện cho người nam trở thành lãnh đạo. Nữ tham gia làm kinh tế nhưng không có nghĩa sẽ tuyệt giao với việc nhà, sinh con. Vấn đề ở đây chỉ là phân công thế nào, ở thời điểm ra sao, ưu tiên thời gian đầu tư cho ai và bằng cách nào.
Xu hướng một bộ phận bạn trẻ đang trở nên có tư tưởng nữ quyền độc hại một phần là do nữ giới ngày nay quá stress. Điều đó dẫn đến việc họ từ chối trách nhiệm vì gặp quá nhiều mệt mỏi từ những trách nhiệm khác như công việc. Đó là nguyên nhân khiến họ né tránh. Tuy nhiên, phái nữ cũng cần thông cảm rằng, áp lực nam tính cũng nhiều tương tự nữ. Nếu không có sự đối thoại về bình đẳng nữ quyền cho phù hợp, người nữ sẽ có xu hướng từ chối sinh con, lập gia đình... Điều đó tạo ra hệ lụy xã hội, như dân số già nhanh, tăng gánh nặng. Khi tất cả mọi người đồng thuận bảo vệ nữ quyền, tạo áp lực lên nam giới theo tư tưởng độc hại, thiên lệch, sẽ ngày càng có nhiều người cô đơn, không tin vào tình yêu và không muốn xây dựng gia đình.
- Trong bối cảnh này, cần có cách giáo dục ra sao để trẻ hiểu đúng về nữ quyền, thưa ông?
- Giáo dục về nữ quyền phải là cuộc giáo dục một cách công bằng, trao đổi về vai trò giới. Việc giáo dục về bình đẳng giới và nữ quyền cần được dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau. Giáo dục chính là về việc, khi nam và nữ chia sẻ công việc không được trả lương, thì điều đó phải được tôn trọng như công việc được trả lương.
Sự lệch lạc trong suy nghĩ về nữ quyền ở một bộ phận giới trẻ ngày nay là do trong một khoảng thời gian dài, việc giáo dục giới tính vẫn tồn tại “lỗ hổng”. Giáo dục giới tính phải đi kèm với giáo dục, tri thức về tiền hôn nhân. Nhờ đó, để khi trẻ lớn lên, lập gia đình, các em sẽ hiểu rằng, cần để hai “cái tôi” giữa nam và nữ hòa thành “chúng ta”. Do đó, điều vô cùng cần thiết là phải giáo dục giới tính và tiền hôn nhân cho trẻ ngay từ khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường. Qua đó, để các em ý thức được vai trò, trách nhiệm giới của mình. Đồng thời, giúp trẻ và giới trẻ hiểu rằng, bình đẳng giới ở đây là cân bằng cả nữ quyền và nam quyền, không phải là về ai thắng - thua, mà là sự phối hợp với nhau.
- Không chỉ ở nhà trường, mà chắc hẳn, về phía gia đình, người mẹ cũng trở thành tấm gương vô cùng quan trọng để giúp trẻ hiểu đúng về nữ quyền?
- Đúng là vậy. Song, thực tế, đó là một điều khó. Thực tế cho thấy, ở nhiều quốc gia trên thế giới, nữ quyền ở đâu mạnh, thì tỷ lệ ly thân, ly hôn càng tăng cao. Xét về mặt quản lý xã hội, các nhà quản lý không muốn nhiều gia đình tan vỡ, nhưng cũng rất muốn phụ nữ được tôn trọng. Trước đây, phái nữ thường nhẫn, chịu đựng hơn (bằng sự hy sinh lớn hơn). Tuy nhiên, khi nữ quyền tăng, nhận thức của chị em cũng dần thay đổi. Phái nữ không còn nhẫn như trước nữa. Đó cũng là một trong những yếu tố dẫn đến tỷ lệ rạn vỡ, ly hôn tăng.
Thực tế, ở những gia đình ly thân, ly hôn, người mẹ - cá nhân đã có trải nghiệm tiêu cực trong hôn nhân - thường là người có định kiến truyền cho thế hệ sau về một dạng nữ quyền độc hại. Trẻ ở trong những gia đình không hoàn thiện thường có thái độ tiêu cực hơn với hôn nhân gia đình, có xu hướng cường điệu hơn với nữ quyền độc hại.
Những điều này chứng tỏ rằng, nếu không có giáo dục cân bằng, mà bị thiên về nữ quyền độc hại theo kiểu tự nhận thức về quyền và trở nên mạnh mẽ quá, thì điều đó không phù hợp cho sự phát triển bền vững của xã hội và gia đình.
- Trân trọng cảm ơn ông!
Với nhiều bạn trẻ, “nữ quyền độc hại” là cụm từ để chỉ những hành động đấu tranh vì nữ quyền nhưng theo hướng tiêu cực. Đó có thể là việc kêu gọi phụ nữ không làm việc nhà, phụ nữ phải là nhất, hạ thấp vị trí của nam giới… Đây là vấn đề được nhiều bạn trẻ tranh luận trên mạng xã hội trong những năm qua.
Khi nhắc đến nữ quyền hay bình đẳng giới, một số tranh luận xuất hiện nhằm nhấn mạnh vào sự khác biệt giữa hai giới tính như “Bao giờ đàn ông sinh con đẻ cái được thì hẵng bàn” hay “Đòi hỏi bình đẳng nhưng lại không bắt buộc phụ nữ đi nghĩa vụ quân sự”. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, nữ quyền không phải là tạo ra một thang đo để xem ai là người yếu thế hơn, ai là người quan trọng hơn - mà là tìm hiểu và hiểu sự bất bình đẳng đã và đang ảnh hưởng đến phụ nữ và nam giới. Từ đó, thay đổi để xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Nữ quyền là không chối bỏ sự khác biệt giới tính, không cố gắng “đàn ông hóa” phụ nữ hay “nữ tính hóa” đàn ông. Thay vào đó, nữ quyền thực sự là giải phóng khỏi các khuôn mẫu và định kiến xã hội.
