Để giáo dục bền vững
Những năm gần đây, bạo lực học đường, học sinh phạm chuẩn đạo đức ngày càng tăng cả về số lượng cũng như mức độ, tính chất. Tuy nhiên vẫn còn không ít giáo viên chưa tìm được phương pháp giáo dục phù hợp, cách thức kỷ luật thiếu tích cực dẫn tới ảnh hưởng cả về thể chất lẫn tinh thần của học trò.
Làm sao để cảm hóa học sinh sau khi vi phạm nguyên tắc chuẩn mực tự nhận thức, thay đổi hành vi nhưng vẫn cảm nhận được tôn trọng, an toàn, có giá trị bản thân? Điều này đòi hỏi thầy cô có phương pháp giáo dục hiệu quả.
Các chuyên gia tâm lý giáo dục đã đánh giá cao các phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực. Điều đó giúp các thầy cô biết cách chế ngự cảm xúc, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, chia sẻ thầm kín nhất của học trò sẽ thêm hiểu và áp dụng giải pháp phù hợp.
Hơn thế, khi học sinh tự nhận thức được hành vi mà bản thân gây ra sẽ hình thành bản năng, tính cách biết chịu trách nhiệm hành vi cá nhân, chủ động sửa chữa lỗi lầm...
TS Tâm lý giáo dục Vũ Việt Anh (Giám đốc Học viện Thành Công) trao đổi: Trong trường phổ vị thế của người thầy rất quan trọng để hình thành và nuôi dưỡng nhân cách học trò. Các em dù ở cấp học nào sẽ trải qua giai đoạn đang phát triển tâm sinh lý, do đó chưa thể làm chủ tốt hoặc có khả năng kiểm soát hành vi cá nhân. Mặt khác, không thể phủ nhận những tác động tiêu cực từ xã hội hiện đại ít nhiều làm gia tăng hành vi lệch chuẩn của học trò.
Thế nhưng học sinh lại luôn thích thể hiện, khẳng định cái tôi cá nhân, yêu cầu được được tôn trọng. Do đó, người thầy cần căn cứ vào những đặc điểm này để chọn ra phương pháp giáo dục tốt nhất...
Với kinh nghiệm giáo dục hơn 20 năm, cô Nguyễn Thị Bằng, nguyên giáo viên Trường THPT Kim Liên (Hà Nội) cho rằng: Giáo dục học sinh đạt hiệu quả thì nhất định phải áp dụng kỷ luật tích cực. Người thầy cần hiểu rõ hoàn cảnh, đặc điểm từng học trò, có cách giáo dục riêng cho từng đối tượng chứ không thể áp dụng đại trà hoặc nhất nhất hình thức giáo dục truyền thống là kiểm điểm, phê phán, cảnh cáo, viết kiểm điểm…
Giáo viên cần kiên trì chấp nhận yếu kém của học sinh. Thật khách quan trong nhận xét, đánh giá thái độ, hành vi của học trò. Từ những vi phạm, biểu hiện thiếu tích cự, lệch chuẩn… thầy cô có thể phân tích để học sinh hiểu, biết cảm nhận cái đúng, sai, hay dở, cái nên và không nên...
Cô Nguyễn Thị Bằng cũng cho rằng muốn áp dụng kỷ luật tích cực có hiệu quả, đem lại cảm giác “tuân thủ” tất yếu cho học sinh, bước vào đầu kỳ học/năm học, giáo viên có thể thông qua quy chế đánh giá xếp loại học lực, khen thưởng kỷ luật và dự thảo nội quy, quy định lớp.
Mặt khác, có thể đưa ra phương pháp kỷ luật tích cực để học sinh cùng góp ý, trao đổi thảo luận đồng ý, thống nhất thực hiện. Hình thức kỷ luật với lỗi lầm của học sinh cần cho các em biết trước, trao đổi… từ đó sẽ chủ động được hành vi cá nhân.
Nội quy trường, lớp có thể dán ở mỗi lớp học để từng học sinh chủ động tìm hiểu. Việc thực hiện nội quy tổ chức cho học sinh tự theo dõi đánh giá và thực hiện các quy định một cách tự giác, ý thức. Thầy cô chỉ nên là người giám sát thực hiện, tổng hợp kết quả để khuyến khích, động viên hoặc trao đổi thông tin, phương pháp giáo dục với gia đình.
Linh hoạt mà hiệu quả
Thực tế cho thấy, hình thức xử phạt trong đó áp dụng kỷ luật tích cực khi học sinh vi phạm, mắc lỗi… sẽ giúp các em nhận ra lỗi của mình để tiến bộ mà không cần tới những biện pháp xử phạt truyền thống. Hơn thế, vị thế người thầy trong suy nghĩ, cách nhìn của học trò không phải phải là những gì cứng rắn, giáo điều, thiếu sự thấu hiểu cảm thông.
Giáo viên chỉ áp dụng phiếu khen, lời khen, động viên… vẫn có thể mang lại hiệu quả giáo dục ngay cả với học sinh cá biệt, vô kỉ luật trường lớp. Ngoài ra thầy cô cũng có thể áp dụng phương pháp tích cực khác như gửi tin nhắn cho phụ huynh khi học sinh chuyển biến, tiến bộ; Tổ chức trò chơi công nhận và phát huy điểm tốt của học sinh;
Giáo viên cùng đặt mình vào vài trò của người học để xem xét, làm rõ và tìm cách giải quyết vấn đề; Tăng cường sự tham gia của học sinh trong các hoạt động của trường, lớp, tổ…
“Có được phương pháp kỷ luật đa dạng, “mềm dẻo” nhưng tích cực cũng làm cho đội ngũ giáo viên thêm phong phú về vốn tri thức, uyển chuyển về chuyên môn nghiệp vụ, hiểu biết hơn về tâm sinh lý học trò…
Giáo dục con người đòi hỏi sự kỳ công. Và giáo dục học sinh, đặc biệt học sinh hay phạm lỗi, chưa ngoan… ngoài sự nghiêm khắc cần cả sự kiên nhẫn bao dung. Giáo dục tích cực hướng tới giảm thiểu những hành vi tiêu cực, phát triển nhân cách học trò một cách toàn diện”, cô Bằng chia sẻ quan điểm.
