Hiếm người nào không nhận được cuộc gọi rác, quảng cáo rác mỗi ngày, nhất là dân cư đô thị. Phổ biến hơn là một ngày nhận vài ba cuộc mời chào, quảng cáo từ chứng khoán, bất động sản, bảo hiểm, dịch vụ tài chính cho tới học ngoại ngữ, cung cấp người giúp việc…
Minh họa cho thực tế này là số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông. Theo đó, 6 tháng đầu năm nay, cơ quan chức năng đã phát hiện 74,178 triệu cuộc gọi phát sinh từ thuê bao spam call (cuộc gọi rác), tăng 53% so với cùng kỳ năm 2021.
Vì sao khó ngăn chặn các cuộc gọi rác dù các quy định về hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện (mới nhất là Nghị định số 91/2020/NĐ-CP với nhiều điểm tiến bộ) và cơ quan quản lý đã triển khai nhiều biện pháp?
Vấn đề thứ nhất là việc bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư của người dùng còn ít được chú trọng. Không khó để nhận thấy tình trạng khai thác, thương mại hóa trái phép, làm rò rỉ, lộ dữ liệu, thông tin cá nhân khách hàng diễn ra trong hầu hết lĩnh vực kinh doanh.
Khách hàng vừa đặt vé máy bay đã nhận được thông tin mời chào dịch vụ taxi đưa đón. Khách hàng ký hợp đồng mua nhà hôm trước, hôm sau đã nhận được các cuộc gọi tiếp thị về dịch vụ trang trí nội thất, sửa chữa.
Người nhà vừa vào bệnh viện phụ sản là đã nhận được thông tin tiếp thị về các loại sản phẩm cho trẻ sơ sinh… Chừng nào dữ liệu cá nhân vẫn còn chưa được đưa vào vòng bảo vệ thì cơ chế chống lại sự quấy rối từ quảng cáo rác không thể phát huy tác dụng.
Vấn đề thứ hai là trong cuộc chiến chống các cuộc gọi rác, mối xung đột lợi ích của nhà mạng, nhà cung cấp dịch vụ khi họ vừa có lợi ích từ các cuộc gọi, tin nhắn rác song vừa có nghĩa vụ chống lại điều này. 74,178 triệu cuộc gọi rác trong nửa đầu năm nay phản ánh chân thật doanh thu của các nhà mạng thời gian qua.
Đồng thời, việc các doanh nghiệp viễn thông đã chặn 113 nghìn thuê bao phát tán cuộc gọi rác - dù có tăng 53% so với cùng kỳ năm 2021 cũng vẫn rất “khiêm tốn” - là bằng chứng rõ nhất cho sự “giằng co” về mặt lợi ích này.
Không ai muốn lấy đá ghè chân mình, không ai muốn hất đi nồi cơm của mình! Trong bối cảnh như vậy, đòi hỏi một cơ chế giám sát từ phía Nhà nước và người dùng để buộc nhà mạng phải chấp hành nghĩa vụ đã được nêu trong Nghị định 91/2020/NĐ-CP về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác.
Và để việc chống tin quảng cáo rác không dừng lại ở những lời hứa hay con số thống kê không thể kiểm chứng như những năm qua, cơ chế thông tin, báo cáo về xử lý vi phạm cần được công khai.
Cả nước hiện có 124 triệu thuê bao di động trên tổng số 100 triệu dân. Điều này cho thấy cuộc chiến với sim rác vẫn còn tiếp tục và phải hướng đến các giải pháp nhằm kiểm soát xung đột lợi ích và bảo vệ dữ liệu cá nhân nếu muốn ngăn chặn hiệu quả.
