Hiện tượng “điểm chuẩn ảo”

Đôi điều trăn trở

Trong hai mùa tuyển sinh gần đây, ngành Giáo dục nước ta xuất hiện hiện tượng “nâng điểm chuẩn cao chót vót để đánh trượt thí sinh”, gọi tắt là “điểm chuẩn ảo”.

Đó là các trường ĐH, CĐ đột ngột công bố điểm chuẩn tăng lên cao ngất ngưởng nhằm đánh trượt toàn bộ thí sinh đã đăng ký dự tuyển vào một số ngành sư phạm, làm nhiều thí sinh dù có điểm thi khá cao vẫn bị trượt và phải chuyển nguyện vọng (NV) xét tuyển. Nguyên nhân bởi vì số thí sinh dự tuyển và trúng tuyển chỉ có vài ba em, mà số lượng quá ít như thế thì không đủ để mở lớp, tổ chức đào tạo; nếu duy trì lớp học thì không đạt hiệu quả kinh tế, do nhà trường khó cân đối từ nguồn học phí.

Từ năm 2018, đã có trường sư phạm dùng chiêu “điểm chuẩn ảo” để chủ động loại thí sinh có điểm cao. Nhưng năm nay tình trạng trên lại lan ra trên phạm vi rộng hơn.

Để đề phòng tình trạng “điểm chuẩn ảo” đã từng diễn ra như trên, tại Hội nghị tuyển sinh ngày 17/7/2019, TS Nguyễn Thị Kim Phụng - Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH (Bộ GD&ĐT) - đã khuyến nghị các trường, nếu có quá ít thí sinh không đủ mở lớp, trường cần sớm thông tin để thí sinh thay đổi NV. Tránh trường hợp không đủ thí sinh, có trường đẩy điểm chuẩn lên quá cao để đánh rớt toàn bộ thí sinh như trong kỳ tuyển sinh năm 2018.

Nhưng tình trạng “điểm chuẩn ảo” vẫn cứ xảy ra ngoài mong đợi, thể hiện sự lúng túng, bế tắc trong các biện pháp, phương thức tuyển sinh của các trường ĐH, CĐ. Các trường ĐH, CĐ bất đắc dĩ phải dùng đến công cụ “điểm chuẩn ảo” nhằm mục đích bảo đảm hiệu quả về kinh tế trong tổ chức đào tạo về sau.

Không sai, nhưng…

Nhiều ý kiến cho rằng vì các trường ĐH, CĐ đang trong lộ trình tự chủ tuyển sinh nên có quyền điều tiết điểm chuẩn, nâng lên hay hạ xuống mà không sai so với quy chế tuyển sinh hiện hành.

Bộ GD&ĐT cũng nhận xét việc nâng điểm chuẩn để đánh trượt thí sinh do không đủ chỉ tiêu dù không vi phạm quy chế, nhưng trường nên tính đến NV của thí sinh.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Kim Phụng, về nguyên tắc, tất cả các trường đều mong muốn tuyển sinh được hết chỉ tiêu. Nhưng một số trường, trong điều kiện quá ít thí sinh trúng tuyển, không đủ số lượng để mở lớp và duy trì lớp học nên đã nâng điểm trúng tuyển lên cao để thí sinh được chuyển sang xét tuyển ở NV tiếp theo hoặc tham gia xét tuyển đợt sau.

Lãnh đạo một trường ĐH vừa công bố “điểm chuẩn ảo” năm học này lập luận nghe hết sức nhân văn và có vẻ rất thuyết phục rằng: “Các ngành này chỉ có 2 - 3 thí sinh trúng tuyển. Trường không thể mở lớp, như thế sẽ thiệt thòi cho các em. Do đó trường đẩy điểm chuẩn lên cao để không thí sinh nào trúng tuyển. Như vậy, các em có thể trúng tuyển vào các NV khác”.

Tuy nhiên, xét từ góc độ đảm bảo quyền của thí sinh, “điểm chuẩn ảo” đã đánh rớt thí sinh tham gia tuyển sinh đợt 1, hoặc loại bỏ NV ưu tiên được thí sinh xác định. Do đó, lỗi không thuộc về thí sinh. Dư luận cho rằng, “điểm chuẩn ảo” có thể đã dự báo được trước, tại sao các trường không có sự trao đổi, tư vấn với thí sinh trước mùa tuyển sinh? Thí sinh hoàn toàn thiếu thông tin về vấn đề này.

Dù xét về bản chất thì thí sinh không hề mất đi cơ hội học tập của mình, nhưng rõ ràng thí sinh đã ít nhiều bị ảnh hưởng về tâm lý: Điểm cao mà vẫn trượt đại học!

Những việc cần làm

Trước hết, các trường ĐH, CĐ cần rút ra bài học trong công tác tuyển sinh, đặc biệt là cần thích nghi với cơ chế tự chủ và sự điều tiết của xã hội để quảng bá tuyển sinh sao cho thu hút, tổ chức công tác tuyển sinh tốt hơn. Cần “liệu cơm gắp mắm”, xem xét dừng tuyển sinh các ngành ít thí sinh, đừng để tình trạng “nước đến chân mới nhảy” dẫn đến ứng xử biện pháp tình thế, bất đắc dĩ “điểm chuẩn ảo”.

Dù bản thân các trường phải cân đối từ nguồn học phí, tính toán đến hiệu quả của hoạt động đào tạo, nhưng dưới góc độ bảo đảm quyền của người học, cách làm của các trường là chưa phù hợp khi đánh trượt thí sinh dự tuyển đợt 1 hoặc đánh trượt NV mà các em ưu tiên – dù điểm thi của các em không hề thấp, hoàn toàn đủ khả năng trúng tuyển đúng ngành, đúng trường theo NV mình đã đăng ký. Nhà trường cần tôn trọng NV của thí sinh, nhất là khi các thí sinh đã lựa chọn trường mình để đăng ký xét tuyển.

Sau khi có thông tin về ĐKXT ban đầu, nếu trường thấy có nguy cơ không đủ điều kiện mở lớp thì cần thông tin đầy đủ cho các em trước hoặc trong thời gian thay đổi NV, đồng thời báo cáo Bộ GD&ĐT đề xuất và hỗ trợ cách giải quyết hoặc thông qua bộ phận quản lý cơ sở dữ liệu để trao đổi thông tin với các thí sinh về khả năng, điều kiện của trường và các phương án mà thí sinh có thể lựa chọn. Bộ GD&ĐT sẽ thể hiện vai trò điều tiết, quản lý Nhà nước bằng cách hỗ trợ, tạo điều kiện cho thí sinh đến những trường đang đào tạo ngành đăng ký học mà thí sinh đủ điểm trúng tuyển, nếu thí sinh lựa chọn và có đơn đề nghị gửi Bộ và gửi trường xin được xét tuyển.

Hiện tượng “điểm chuẩn ảo” ngoài ý muốn trên nếu nói quyền lợi của thí sinh không bị ảnh hưởng gì là không đầy đủ. Không có gì hứa hẹn rằng câu chuyện buồn “điểm chuẩn ảo” sẽ không lặp lại trong thời gian tới, ở diện rộng hơn, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời từ cơ quan quản lý.

Cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa Bộ GD&ĐT với các trường, tính đến các giải pháp hợp lý để kết hợp hài hòa giữa yêu cầu bảo đảm quyền và lợi ích của thí sinh với quyền tự chủ của các trường. Các trường cần minh bạch thông tin để thí sinh lựa chọn, khi phát sinh những tình huống không mong muốn thì cần thông qua bộ phận quản lý cơ sở dữ liệu để trao đổi, tư vấn cho thí sinh để đạt được kết quả đồng thuận. Trên cơ sở đặt lợi ích của người học lên trên hết, cần sớm có giải pháp hợp tình, hợp lý, thể hiện thái độ có trách nhiệm của ngành Giáo dục đối với thí sinh.