Ngày 17/9, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) thảo luận, cho ý kiến Báo cáo của Chính phủ kết quả 2 năm thực hiện Nghị quyết số 76/2014/QH13 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020 (giai đoạn 2017-2018).
Có chủ tịch xã cho con đi làm con nuôi để hưởng tiền hộ nghèo
Trình bày báo cáo, theo Bộ trưởng Bộ LĐTB&XH Đào Ngọc Dung, hết năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn 6,7% (giảm 1,53% so với cuối năm 2016). Đến cuối năm 2018, ước còn dưới 6% (giảm khoảng 1 -1,3% so với năm 2017).
Tình trạng tái nghèo cũng được kiềm chế và có xu hướng giảm tích cực, tỷ lệ tái nghèo trung bình cả nước giảm từ 0,13% (năm 2016) xuống 0,1% (năm 2017).
Tuy vậy, Chính phủ cũng thẳng thắn nhận định, kết quả giảm nghèo chưa thực sự mang tính bền vững. Tỷ lệ hộ nghèo phát sinh tương đối lớn, bằng 22,98% so với tổng số hộ thoát nghèo. “Kết quả giảm nghèo chưa vững chắc, chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư chưa được thu hẹp, nhất là khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên”, Bộ trưởng Dung nói.
Tán thành với các đánh giá của Chính phủ, ở góc độ cơ quan thẩm tra - Ủy ban về Các vấn đề xã hội lưu ý, quá trình tổ chức, rà soát, điều tra, bình xét hộ nghèo còn hạn chế, do tình trạng nể nang hoặc trục lợi chính sách. Các bộ, ngành, địa phương đã tăng cường kiểm tra, nhưng kết quả phát hiện, xử lý còn rất hạn chế.
“Trong khi, dư luận xã hội và báo chí phản ánh nhiều về tình trạng cán bộ đưa người thân không đúng đối tượng vào danh sách hộ nghèo để trục lợi chính sách; hoặc đối tượng thụ hưởng chính sách hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở, về cây, con giống lại không phải hộ nghèo; hoặc sai phạm trong sử dụng vốn, thất thoát, lãng phí, tham nhũng, hiệu quả sử dụng vốn thấp”, Chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh nêu.
Nghe vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga phát biểu, chúng ta đã xem nhiều bài báo trên các phương tiện thông tin đại chúng phản ánh về tình trạng “dê, bò đi vào nhà chủ tịch xã”. “Chúng tôi muốn biết sự thực tình trạng này như thế nào, con số đã xử lý ra sao?”, bà Nga hỏi.
Giải trình, theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, trước đây tiêu chí hộ nghèo không rõ ràng nên có tiêu cực trong bình xét. “Có nơi còn luân chuyển, thôi năm nay tôi được hộ nghèo được hưởng thì sang năm nhường cho người khác”, ông Dung nói và cho biết, từ khi chuyển sang tiêu chí thì công khai, minh bạch hơn nên cơ bản khắc phục được tình trạng trục lợi.
Còn chuyện trục lợi chính sách của một số cán bộ xã, huyện, bộ trưởng giải thích, những vụ việc báo chí, dư luận phản ánh chủ yếu là ở các nguồn hỗ trợ, chứ không phải là chính sách giảm nghèo. Tuy nhiên, ông Dung cũng thừa nhận vẫn còn hiện tượng trục lợi chính sách giảm nghèo.
“Chẳng hạn một số xã ở Nam Định, có chủ tịch xã cho con cái đi làm con nuôi để đưa vào danh sách hộ nghèo để hưởng chính sách này. Đã có chủ tịch xã phải đi tù vì chuyện này”, ông Dung nói và khẳng định, những trường hợp khi bị phát hiện đều xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, không có sự nương tay.
Tỉnh thuận lợi lại phát sinh hộ nghèo nhiều hơn tỉnh khó khăn?
Một vấn đề nữa, theo Ủy ban về Các vấn đề xã hội thành quả giảm nghèo chưa thực sự bền vững bởi nhiều yếu tố. Bà Nguyễn Thúy Anh cho hay, đến tháng 3/2018, tuy đã có 8/64 huyện 30a (huyện thuộc Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững trong 61 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ - PV) thoát nghèo; 14/30 huyện hưởng cơ chế 30a thoát khỏi tình trạng khó khăn, nhưng lại bổ sung 29 huyện vào danh sách huyện nghèo giai đoạn 2018 - 2020.
12 tỉnh có tỷ lệ tái nghèo tăng rõ rệt (tăng từ 0,03% trở lên), trong đó có cả một số tỉnh có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội thuận lợi. Số hộ tái nghèo bằng khoảng 1/20 số hộ thoát nghèo; số hộ nghèo mới phát sinh bằng khoảng 1/4 số hộ thoát nghèo; nhiều tỉnh thuộc khu vực bị thiên tai, lũ lụt nghiêm trọng có tỷ lệ phát sinh hộ nghèo mới hàng năm rất cao.
“Tốc độ giảm nghèo không đồng đều; nhiều huyện nghèo có tỷ lệ hộ nghèo vẫn trên 50%, một số nơi trên 60%; khoảng cách giàu - nghèo gia tăng”, bà Nguyễn Thúy Anh nêu.
Nhiều đại biểu băn khoăn về việc nhiều tỉnh, TP đồng bằng, điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi, lại có tỷ lệ tái nghèo và phát sinh hộ nghèo mới cao hơn các tỉnh miền núi hay tỉnh có điều kiện khó khăn hơn.
Trưởng Ban Công tác đại biểu Quốc hội Trần Văn Túy đặt câu hỏi, số liệu trong báo cáo xác thực đến đâu, có tình trạng “phấn đấu” trở thành hộ nghèo, xã nghèo, huyện nghèo không? “Nhiều báo cáo từ trước đến nay đều đánh giá đời sống nhân dân cải thiện, tốc độ giảm nghèo rất nhanh nhưng những con số trong báo cáo rất đáng băn khoăn”, ông Túy phát biểu.
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ, cần làm rõ thêm nguyên nhân của việc tái nghèo cũng như sự phối hợp, lồng ghép giữa các chương trình giảm nghèo… "Một số tỉnh phát triển, điều kiện kinh tế xã hội rất tốt như Vĩnh Phúc, Kiên Giang, Khánh Hóa thì tỷ lệ tái nghèo tăng mạnh. Rồi cứ 4 hộ thoát nghèo thì phát sinh 1 hộ nghèo. Phải làm rõ điều này!", ông Tỵ nhấn mạnh.
Còn Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân thì dẫn chứng số hộ nghèo phát sinh trong năm 2017 của tỉnh Thái Bình là 2.506 hộ trong khi cả tỉnh Lai Châu chỉ có 1.581, Nam Định có tới 3.738 hộ trong khi tỉnh Hà Giang chỉ có 2.900 hộ. Theo bà Nguyễn Thị Kim Ngân, những con số này bất hợp lý.
“Không thể nào tỉnh đồng bằng sông Hồng lại tái nghèo nhiều hơn, hộ nghèo mới phát sinh nhiều hơn các tỉnh miền núi được, vì điểm xuất phát hoàn toàn khác. Những số liệu này rất mâu thuẫn”, bà Nguyễn Thị Kim Ngân nói.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị, xem xét lại số liệu và đi sâu phân tích, đánh giá để tìm ra nguyên nhân, đưa ra giải pháp để chính sách đi đúng đối tượng, đúng mục đích.
