Theo phát hiện của nghiên cứu này, trận động đất mạnh tới 9,5 độ richter và gây ra sóng thần dài 8 nghìn km, khiến người dân phải rời bỏ các bờ biển trong suốt 1 nghìn năm.
Siêu động đất
Trận động đất xảy ra cách đây khoảng 3.800 năm ở khu vực ngày nay là miền Bắc Chile. Khi đó, một mảnh kiến tạo bị đứt gãy đã nâng đường bờ biển của khu vực lên.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra trận sóng thần sau đó rất mạnh, tạo ra những con sóng cao tới 20 mét và lan đến tận New Zealand. Tại đây, nó cũng quăng những tảng đá to bằng chiếc ô tô xa hàng trăm km vào đất liền.
Cho đến nay, trận động đất lớn nhất từng được ghi nhận là ở Valdivia năm 1960, tấn công miền Nam Chile với cường độ từ 9,4 - 9,6 độ richter, làm chết 6 nghìn người và kéo sóng thần tràn qua Thái Bình Dương. Vết nứt vỡ gây ra trận động đất Valdivia rất lớn, kéo dài tới 800km.
Tuy nhiên, như các nhà khoa học đã nêu chi tiết trong nghiên cứu được công bố ngày 6/4 trên Tạp chí Science Advances, siêu động đất cổ đại mới được phát hiện thậm chí còn lớn hơn trận động đất ở Valdivia. Trận động đất này xuất phát từ một vết nứt vỡ dài khoảng 1.000km.
Trong một tuyên bố, đồng tác giả của nghiên cứu trên là James Goff - một nhà địa chất tại Đại học Southampton (Anh) - cho rằng, người ta từng nghĩ không thể có một trận động đất tầm cỡ như vậy ở phía Bắc Chile, đơn giản là không thể có một vết nứt đủ sâu.
Giống như trận động đất ở Valdivia, trận động đất cổ đại có sức mạnh siêu lớn, mạnh nhất trên thế giới. Những trận động đất như vậy xảy ra khi một trong các mảng kiến tạo của Trái đất bị ép hoặc chìm xuống bên dưới một mảng kiến tạo khác.
Các mảng bị mắc kẹt lại nhưng lực gây ra va chạm vẫn tiếp tục dồn lên. Cuối cùng, quá nhiều sức mạnh tập hợp đến mức điểm tiếp xúc giữa các mảng tách ra, tạo ra một vết nứt vỡ khổng lồ và giải phóng năng lượng dưới dạng sóng địa chấn mang sức tàn phá dữ dội.
Bằng chứng của một trận động đất khổng lồ được tìm thấy trong các vật thể ở biển và ven biển chẳng hạn như trầm tích ven biển (đá tảng, đá cuội và cát có nguồn gốc từ các vùng ven biển) hay đá biển, vỏ sò và sinh vật biển. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra những thứ này đã di dời xa vào đất liền ở Sa mạc Atacama của Chile.
Trong tuyên bố trên, nhà khoa học Goff cho biết: “Chúng tôi đã tìm thấy bằng chứng về trầm tích biển và rất nhiều cá thể sinh sống lặng lẽ dưới biển trước khi bị ném vào đất liền. Chúng tôi tìm thấy tất cả những thứ này ở nơi rất cao và rất sâu trong đất liền, do đó không thể có cơn bão nào có thể đưa chúng đến đó được”.
Cuộc biến động xã hội lớn
Các nhà khoa học tìm thấy bằng chứng về trận động đất lớn ngoài khơi bờ biển
Sa mạc Atacama ở Chile.
Để hiểu rõ hơn về điều đã mang những trầm tích này ra khỏi biển, các nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp xác định niên đại bằng carbon phóng xạ. Phương pháp này liên quan đến việc đo lượng carbon 14 - một đồng vị carbon phóng xạ - được tìm thấy bên trong một vật liệu để xác định tuổi của nó. Vì carbon 14 có ở khắp nơi trên Trái đất, nên các trầm tích dễ dàng hấp thụ nó khi chúng hình thành.
Chu kỳ bán rã của carbon 14, hay còn gọi là thời gian để một nửa của nó có thể phân rã phóng xạ, là 5.730 năm. Điều này lý tưởng cho các nhà khoa học muốn nhìn lại lịch sử 50 nghìn năm qua bằng cách kiểm tra xem một vật chất có bao nhiêu carbon 14 chưa phân hủy.
Sau khi xác định niên đại 17 mỏ tại 7 địa điểm đào riêng biệt trên 600km bờ biển phía Bắc Chile, các nhà nghiên cứu phát hiện ra niên đại của vật liệu ven biển cho thấy chúng bị cuốn trôi vào đất liền khoảng 3.800 năm trước.
Các bằng chứng khác cũng được đưa ra dưới dạng các cấu trúc đá cổ đại mà các nhà khảo cổ đã khai quật được. Những bức tường đá do con người xây dựng này được tìm thấy nằm sâu bên dưới, một số nằm lùi ra phía sau, hướng ra biển, cho thấy chúng đã bị dòng chảy mạnh của sóng thần lật đổ.
Ông Goff cho biết, công trình khảo cổ học của ông và các đồng sự còn phát hiện ra một cuộc biến động xã hội lớn diễn ra khi các cộng đồng di chuyển vào đất liền, vượt xa khỏi tầm ảnh hưởng của sóng thần.
Những trận động đất lớn có thể gây ra sóng thần mang sức tàn phá khủng khiếp.
Phải hơn 1 nghìn năm sau con người mới quay trở lại sống ở bờ biển. Đó là một khoảng thời gian dài đáng kinh ngạc trong bối cảnh họ rất cần sống dựa vào biển để có nguồn thực phẩm.
Vì đây là phát hiện lâu đời nhất được biết đến ở Nam bán cầu về một trận động đất và sóng thần tàn phá cuộc sống của con người, các nhà nghiên cứu rất mong muốn được thăm dò thêm nữa khu vực này.
Họ cho rằng, nghiên cứu này có thể cung cấp thông tin tốt hơn cho chúng ta về những nguy cơ tiềm ẩn của các trận động đất lớn trong tương lai.
Theo ông Goff, mặc dù thảm họa trên có ảnh hưởng lớn đến người dân Chile, nhưng các hòn đảo Nam Thái Bình Dương không có người ở khi trận sóng thần xảy ra cách đây 3.800 năm.
Tuy nhiên, thực tế hiện tại lại hoàn toàn khác, tất cả đều đông dân cư và nhiều nơi là điểm du lịch nổi tiếng. Vì vậy, nếu sự kiện như vậy xảy ra lần sau, hậu quả có thể rất thảm khốc, trừ khi chúng ta rút được kinh nghiệm từ những phát hiện này.
