Không ít cư dân chỉ ước gì thoát khỏi nơi đây nhưng, sau khi rời đi, họ lại tự động quay về.
Lạnh lẽo và ô nhiễm
Norilsk là thành phố công nghiệp nằm phía trên vòng Bắc cực, khét tiếng lạnh nhất và ô nhiễm nhất. Mùa Đông ở đây rất dài, từ tháng 10 đến tháng 5 với nhiệt độ có thể xuống tới âm 69 độ C. Trung bình, thời gian âm độ C mỗi năm khoảng 250 ngày. Từ tháng 7 đến tháng 9, tuyết phủ trắng xóa và bão tuyết liên miên.
Ngay cả trong mùa Hè kéo dài vài tuần với nhiệt độ lên tới 30 độ C, Norilsk vẫn còn lớp băng không tan. Cuối tháng 11 đến đầu tháng 1, nó chìm trong đêm đen vì Mặt trời không mọc. Giữa tháng 5 đến cuối tháng 7, Mặt trời lại mọc lúc nửa đêm. Trừ khu xây dựng, toàn bộ Norilsk là lãnh nguyên trắng xóa, chỉ có lác đác vô cùng ít ỏi cây xanh.
Bắt đầu từ năm 1935, Norilsk biến thành trại cải tạo lao động khổ sai. Tuy lạnh ngắt, thiếu vắng sự sống, nơi này là thiên đường quặng kim loại quý, trong đó có palladium siêu quý hiếm.
Các tù nhân bị ép khai thác quặng dưới điều kiện khí hậu lạnh khủng khiếp mà không có đồ bảo hộ. Tính đến năm 1956, có khoảng 250/650 nghìn người bị đưa tới đây đã tử vong.
“Norilsk là thành phố tàn bạo. Ở đây chỉ có 2 số phận, khổ sai đến chết cóng hoặc khổ sai đến được phóng thích”, Alexander Kharitonov, chủ một nhà in trong Norilsk cho biết.
Hệ quả của khai thác quặng kim loại quá mức và thiếu an toàn ở Norilsk là tình trạng ô nhiễm khủng khiếp. Chỉ riêng khai thác quặng niken ở đây đã tạo ra 1% SO2 toàn cầu. Mưa axit xảy ra liên tục, không khí thì đầy bụi kim loại. Ước tính mỗi năm, Norilsk thải 4 triệu tấn bụi cadmium, đồng, chì, niken, asen, selen và kẽm được vào không khí.
Theo số liệu năm 2017, Norilsk phóng thích 1,8 triệu tấn CO2, gấp gần 6 lần thành phố ô nhiễm nhì tại Nga là Cherepovets. Khi nắng nóng mùa Hè làm tan một phần băng tuyết, cư dân ở đây gần như không thở nổi vì mùi SO2 (tương tự mùi diêm cháy) quá nồng nặc.
Tháng 5/2020, bể chứa nhiên liệu của một công ty khai thác ở đây còn bị rò rỉ, làm khoảng 6 nghìn tấn dầu thấm xuống đất và 15 nghìn tấn chảy vào sông Ambarnaya và Daldykan. Từ lâu, biệt danh của Norilsk đã là “Chernobyl ở Nga”.
 |
Cư dân Norilsk tự hào là những người chiến thắng sự khắc nghiệt. Ảnh: Smh.com |
Sức hút khó cưỡng
Sau sự sụp đổ của Liên Xô, dân số Norilsk giảm mạnh. Tuy nhiên, không lâu sau đó, thành phố này bất thần tái sinh, cường thịnh cả về số lượng dân cư lẫn thực lực kinh tế.
Chìa khóa hồi sinh của Norilsk chính là trữ lượng quặng kim loại khổng lồ của nó. Ngoài niken và palladium, nơi đây còn đồng, vàng, bạc, bạch kim, coban… Chỉ riêng lợi nhuận ròng từ khai thác niken vào năm 2021 đã là gần 7 tỷ USD.
Ngày nay, khu công nghiệp Norilsk có hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại và năng suất hàng đầu. So với bất cứ nơi nào ở Nga, nơi đây vẫn trả lương cho công nhân cao hơn và điều đó thu hút các lao động trên khắp cả nước.
“Rời Moscow đến Norilsk là chủ ý của tôi và tôi đã sống ở đây được cả thập kỷ rồi”, Natalia Fedyanina, thành viên của Quỹ Prokhorov cho biết.
Hầu hết các hoạt động của người dân ở Norilsk đều diễn ra trong nhà. Từ làm việc đến giải trí, học hành đều dưới mái che. “Norilsk giống như con gấu Bắc cực đang thay lông. Nhìn bề ngoài, nó rất tã tượi, bẩn thỉu nhưng bên trong ấm áp, xinh đẹp vô cùng. Con người nơi đây rất nhân hậu và mạnh mẽ, thích tự lực vươn lên nhưng vẫn không quên đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau”, Lada Shebeko, cư dân của Norilsk tự hào.
Đối với những người không thích ở yên trong nhà, Norilsk vẫn là nơi đáng tận hưởng. Hồ làm mát nước công nghiệp - Dolgoye không bao giờ đóng băng cho phép bơi lội thỏa thích.
Mùa Hè, tại thung lũng sông Yergalakh, chính quyền thành phố tổ chức lễ hội du lịch với vô số loại hình vui chơi, giải trí. Đặc biệt, gần Norilsk là 2 địa điểm hoang dã được đánh giá đẹp nhất hành tinh - Cao nguyên Putorana và Bán đảo Taymyr.
 |
Tuy ngắn ngủi, mùa Hè vẫn kịp làm tan tuyết, giúp cỏ mọc kín lãnh nguyên. Ảnh: Rbth.com |
Ngay khi rời khỏi khu vực dân sinh của Norilsk, trước mắt bạn là lãnh nguyên bao la với những ngọn núi băng vĩnh cửu đỉnh bằng phẳng, dòng sông và thác nước đóng băng đẹp tuyệt trần.
Mặc dù chỉ kéo dài vài tuần, mùa Hè ở đây vẫn giúp các loại hạt cỏ rã băng và nảy mầm, nở hoa rực rỡ. Lớp băng vĩnh cửu dưới các lòng sông, suối khiến làn nước nhìn trong hơn, phản ánh xanh ngọc sáng lấp lánh.
“Hồi 5 tuổi, tôi phải cùng cha mẹ chuyển cư từ Kazakhstan đến Norilsk. Khí hậu ở đây khiến tôi phải vật lộn từng ngày và chán ghét vô cùng. Bất cứ khi nào được du lịch tới nơi ấm hơn, tôi đều ước gì được sống luôn tại đó. Thế nhưng, cuối cùng, tôi lại vẫn quay về Norilsk”, Anton Palukhin, cư dân Norilsk đang tuổi 30 chia sẻ.
Trên tất cả, người dân ở Norilsk khá giàu. Nhờ thu nhập cao, họ dư dả tài chính chi tiêu và hưởng thụ cuộc sống. Trong khi với người bên ngoài, Norilsk là “Chernobyl ở Nga” thì với cư dân ở đây, tình hình ô nhiễm không tệ đến thế.
“Cá nhân tôi thấy nơi này còn trong lành hơn nhiều thành phố khác. Gió rất nhiều và sức gió rất lớn, nên khói bụi đều bị thổi bay đi ngay. Khi tới Moscow, tôi mới thấy bị khó thở”, Elena Anpilova, hiệu phó một trường tiểu học cho hay.
