Biên chế sự nghiệp giáo dục chiếm tỷ lệ rất cao song hiện nay vẫn khó tinh giản, do thực hiện chủ trương “có học sinh thì phải có giáo viên đứng lớp”. Để đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần giảm gánh nặng ngân sách, đồng thời vẫn bảo đảm cơ cấu nhân sự cho ngành Giáo dục, Nghị quyết số 102/NQ-CP của Chính phủ ngày 3/7/2020 về giải pháp đối với biên chế giáo dục và y tế đã nhấn mạnh đến yêu cầu xã hội hóa (XHH) buổi học thứ 2 trong ngày với cấp mầm non và tiểu học.
Chất lượng giáo dục toàn diện, giáo dục kỹ năng sống được nâng lên rõ rệt khi trẻ được chăm dạy 2 buổi/ngày, vì thế trước khi Nghị quyết 102/NQ-CP ra đời, để thực hiện hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc - giáo dục trẻ theo quy định, đồng thời đáp ứng nhu cầu phụ huynh, hầu hết các cơ sở giáo dục mầm non thực hiện tổ chức học 2 buổi/ngày, thực hiện thu thỏa thuận với cha mẹ trẻ để chi trả tiền ăn bán trú; thu phục vụ ăn sáng, cơ sở vật chất phục vụ bán trú, giữ trẻ ngày thứ 7, học ngoài giờ… Một số địa phương đã tham mưu UBND tỉnh ban hành cơ chế, chính sách thực hiện việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, quy định về các khoản thu và việc sử dụng khoản thu theo thỏa thuận, tạo cơ chế cho việc huy động nguồn kinh phí XHH. Ở cấp tiểu học dù Chương trình 2006 thiết kế dạy 1 buổi/ngày nhưng tỷ lệ học 2 buổi/ngày cũng đạt trên 86%.
Dù đạt được những thành quả nhất định nhưng việc triển khai dạy buổi 2 trên thực tế vẫn gặp nhiều khó khăn, nhất là vấn đề thiếu GV. Báo cáo của 63 tỉnh, thành phố việc thực hiện XHH buổi học thứ 2 trong ngày với cấp học mầm non cho thấy, năm học 2019 - 2020, toàn quốc thiếu 45.242 GV, vẫn còn 32/63 tỉnh dưới 1,8 GV/lớp. Đáng chú ý một số nơi chỉ có 1 GV/lớp. Ở cấp tiểu học, năm học 2019 - 2020 cả nước có 403.371 GV tiểu học; thiếu khoảng 19.474 GV. Tỷ lệ GV/lớp, bình quân cả nước đạt 1,38 GV/lớp. Chỉ một số ít tỉnh đạt tỷ lệ 1,5 GV/lớp.
Tháo nút thắt cho vấn đề này, mới đây, Bộ GD&ĐT có định hướng với cấp tiểu học, Chương trình 2006 sẽ xem xét để trường chưa đủ 1,5 GV/lớp thực hiện hợp đồng GV theo chính sách từng địa phương. Trường đủ 1,5 GV/lớp sẽ không thực hiện hợp đồng GV mà triển khai các nội dung đáp ứng nhu cầu người học như bán trú, các câu lạc bộ… Với Chương trình GD phổ thông năm 2018, Bộ sẽ tham mưu với Chính phủ ban hành Nghị định quy định đủ biên chế dạy học 2 buổi/ngày theo quy định, thực hiện XHH giáo dục ở các nội dung theo nhu cầu người học như bán trú, câu lạc bộ, các hoạt động trải nghiệm… Với GD mầm non, việc sử dụng kinh phí XHH giáo dục để hợp đồng lao động GV mầm non đủ định mức theo quy định cần đưa vào nghị định thay thế Nghị định 16/2015/NĐ-CP Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập đang được Bộ Tài chính chủ trì trình Chính phủ ban hành…
Định hướng về biên chế giáo viên mầm non, tiểu học của Bộ GD&ĐT được các cơ sở giáo dục bày tỏ sự ủng hộ cao. Quan trọng hơn, bài toán GV được giải theo những hướng này sẽ thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở cấp học nền tảng, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.
