Khi ngồi viết bài này, tôi lại nhớ một dạo trên nhiều tờ báo và cộng đồng mạng xã hội sôi động bởi “ Lời xin lỗi dán trên kính xe ô tô” . Đó là lời xin lỗi của một en học sinh lớp 11 trường PTTH Trần Nguyễn Hãn ( Hải Phòng ) . Em viết “ Do vô tình, cháu đâm vào gương ô tô . Cháu xin lỗi . Liên hệ với cháu qua số điện thoại …để cháu đền ạ . Do cháu không biết chủ ô tô là ai” .
Việc làm tưởng rất nhỏ của một học sinh trung học đã làm chúng ta suy nghĩ rất nhiều …
Tôi nhớ một lần ở Nhật, tại bến tầu điện ngầm đông đúc vô tình dẫm phải gót chân của một người đi trước, tôi chưa kịp xin lỗi, người bị tôi dẫm phải đã nói một câu bằng tiếng Nhật, tôi hỏi người bạn cùng đi là Akiba, cô bảo “ Anh ấy nói xin lỗi” . “Sao lại thế ? người nói lời xin lỗi phải là tôi chứ ?” . Akiba cười “ Người Nhật rất quý thời gian, Anh ấy nói xin lỗi để khỏi mất thì giờ …Với lại, hai từ xin lỗi và cảm ơn chúng tôi đã được học từ khi bắt đầu tập nói . Học ở trong gia đình và học ở nhà trường ...” .
Sau này, mỗi lần sang Nhật cùng đi với Akiba tôi đã học được nhiều điều , nhất là hai từ xin lỗi và cảm ơn .
Có lần tôi kể lại chuyện này với một người bạn cùng quê công tác trong ngành giáo dục là hiệu trưởng một trường TH phổ thông, tôi bảo với bạn tôi rằng sao trong trường học dạy nhiều thứ thế mà không dạy học sinh biết cách xin lỗi và cảm ơn .
Nếu tôi nhớ không nhầm, khi tôi vào học lớp tiếng Anh, hai từ mà cô giáo người Anh dạy chúng tôi đầu tiên là CẢM ƠN ( Thank you ) và XIN LỖI ( Sorry )
Cả khi con gái tôi học tiếng Pháp tại nhà, tôi cũng thấy cô giáo dạy và thường xuyên nhắc đi nhắc lại hai từ CẢM ƠN và XIN LỖI .
Có người bảo tôi rằng, người Việt Nam mình không quen khách sáo kiểu ấy .
Phải chăng cảm ơn, xin lỗi là khách sáo ?
Một lần, tôi lái xe ô tô lên nhà vườn Sóc Sơn . Đến gần trạm thu vé, tôi cho xe chạy chậm lại, liền bị một chiếc xe đi sau tông vào đuôi xe tôi .
Bực quá, tôi vừa mở cửa xe thì người lái chiếc xe vừa đâm vào xe tôi đã vội chạy đến cúi đầu nói lời xin lỗi . Tự nhiên, cơn bực tức trong người tôi như vơi đi một nửa …
Từ đó tôi thấy rằng từ xin lỗi không là hình thức như có người đã nói, mà nó thực sự có tác động rất lớn đến ý thức con người . Nó có thể làm giảm đi cơn bực tức, cơn nóng dận, làm cho quan hệ giữa con người và con người xích lại gần nhau hơn và có khi còn hơn thế …
Chẳng phải trong ứng xử hàng ngày của người dân mà cả những người đứng đầu đất nước khi nói lời xin lỗi hay cảm ơn cũng có tác động không nhỏ đến đất nước mình .
Tôi bỗng nhớ lời của Khổng Tử “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân” nghĩa là “Cái gì mình không muốn thì đừng làm cho người khác” .
Tôi thiển nghĩ, ở đời, không ai muốn tự nhiên nổi đóa, tự nhiên nóng dận, tự nhiên trở nên hung bạo, tự nhiên muốn làm hại người khác .
Thế nhưng, thực tế có bao nhiêu chuyện dẫn đến chết người chỉ vì những chuyện không đâu.
Những vụ vô tình va quệt xe trên đường mà xẩy ra cãi vã, dẫn đến thượng cẳng chân, hạ cẳng tay, thậm chí thù hằn nhau, trả thù, chém giết nhau diễn ra gần như hàng ngày mà báo chí đã loan tin .
Gần dây nhiều vụ án, thậm chí là thảm án, giết hại cả gia đình, tất nhiên có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân trực tiếp, nguyên nhân đầu tiên là do thái độ ứng xử với nhau .
Chẳng phải vụ thảm sát cả gia đình ở Nghệ An là bắt đầu từ việc hái mấy cái lá chanh, dẫm lên mấy cây trồng trong rẫy nhà hàng xóm, rồi cãi nhau và từ những thù hằn lâu ngày tích tụ lại không được giải tỏa đã bùng lên …
Hãy nghe tên sát nhân Đặng Văn Hùng tường trình và được một tờ báo thuật lại từ vụ thảm sát cả gia đình ở Yên Bái “ Chiều 12/8, từ nhà tôi lên lán tìm anh Long để nói chuyện tranh chấp nương rẫy . Sau đó tôi và anh Long đã cãi nhau …Tôi đã dùng chân đá cho anh Long mấy cái …” .
Các nhà xã hội học, các nhà tâm lý học …sẽ tìm hiểu nguyên nhân sâu xa cho một hiện tưởng có thể nói là đáng báo động đó là liên tiếp những vụ thảm sát đã xẩy ra gần đây . Bạo lục trong gia đình, trong nhà trường , trong quan hệ chòm xón xẩy ra liên tục trong thời gian qua . Vì sao ? vì sao vậy ?
Riêng tôi, tôi thiểm nghĩ rằng vấn đề giáo dục con người, giáo dục trong gia đình trong nhà trường, trong mọi lúc mọi nới là vô cùng quan trọng .
Mà trong GIÁO DỤC thì học cách làm người là vô cùng quan trọng . Học làm người thì học cách ứng xử giữa con người và con người phải là điều đầu tiên, phải được đặt lên hàng đầu .
Lãnh tụ Nelson Mandela đã từng nói “ Giáo dục là vũ khí tối thượng nhất, bạn có thể dùng để thay đổi thế giới” .
Mà muốn thay đổi thế giới thì trước hết phải thay đổi con người, làm cho quan hệ giữa con người và con người trở nên tốt đẹp hơn .
Và, điều đầu tiên trong quan hệ giữa con người và con người là thái độ ứng xử, trong đó có thái độ ứng xử hàng ngày với hai từ : Xin lỗi và cảm ơn .
Viết tại nhà vườn Sóc Sơn.
