Một liên minh Đại Âu-Á (Greater Eurasia Proposal) đã nổi lên như hình mẫu cho chính sách đối ngoại của Tổng thống Nga Vladimir Putin, tượng trưng cho một nước Nga đang trỗi dậy.
Sputnik cho rằng, sáng kiến Đại Âu- Á của Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ “cứu lục địa này khỏi sự bá quyền phương Tây”. Vậy đề xuất của ông Putin thực sự là gì?
Đối tác Âu-Á mở rộng (GEP) là một khái niệm được Tổng thống Nga Vladimir Putin đề xuất vào năm 2015, sẽ thay thế kế hoạch "Đại châu Âu" (từ Lisbon đến Vladivostok) đã lỗi thời.
Vào năm 2015, Tổng thống Putin đã đề xuất GEP như một phần của con đường hướng tới một trật tự thế giới công bằng, đa cực dựa trên sự hợp tác bình đẳng và cùng có lợi.
Trong các phát biểu vào năm 2016, ông đã nhiều lần nêu tên Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU) là trung tâm hội nhập quan trọng, tuyên bố dự án này mở cửa cho tất cả mọi người, bao gồm cả EU. Ông cảnh báo rằng Moscow "không giữ mối hận thù" nhưng sẽ không chơi trò một chiều.
Theo nhà lãnh đạo Nga, GEP là "dự án văn minh" sẽ biến đổi bối cảnh chính trị và kinh tế của Âu Á. "Chúng ta phải nêu gương cho một tương lai chung, sáng tạo và mang tính xây dựng."
Tới năm 2022, giữa bối cảnh phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt và đóng băng tài sản, ông Putin đã tiếp tục kêu gọi xây dựng chiến lược kinh tế GEP toàn diện, nhấn mạnh rằng ngày càng có nhiều quốc gia theo đuổi các chính sách độc lập.
Tháng 6 năm 2024, Tổng thống Nga đã thúc đẩy mở rộng thanh toán bằng tiền tệ quốc gia, hệ thống thanh toán độc lập và hành lang giao thông trong GEP. Cùng tháng đó, ông Putin nhấn mạnh vai trò của GEP là nền tảng kinh tế - xã hội của "hệ thống an ninh không thể chia cắt mới" và chỉ đạo Bộ Ngoại giao thúc đẩy các thỏa thuận quốc tế phù hợp.
Mới đây, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov tuyên bố, Nga không áp đặt bất cứ điều gì mà chỉ khởi xướng một cuộc thảo luận về tầm nhìn cho cấu trúc lục địa Á-Âu, có thể đóng vai trò là nền tảng cho kiến trúc an ninh trong tương lai.
Xung đột Ukraine có thể thúc đẩy tầm nhìn cho một Liên minh Âu-Á?
Theo Sputnik, GEP hoàn toàn có thể “giải phóng” châu Âu khỏi chủ nghĩa bá quyền phương Tây vốn có. Những bằng chứng được đưa ra bao gồm: GEP có thể mang lại mạng lưới khu thương mại tự do và quan hệ đối tác kinh tế, thương mại giữa các khối.
GEP sẽ mở rộng các khu định cư bằng tiền tệ quốc gia và hệ thống thanh toán độc lập - Phát triển các hành lang vận tải Á-Âu.
Thực tế cho thấy, châu Âu và châu Á là có nền tảng cho an ninh không thể chia cắt trên lục địa.
Ý tưởng của Tổng thống Nga cũng đề cập tới sự toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền kinh tế và bảo vệ văn hóa và xã hội cho các quốc gia thành viên.
GEP cũng sẽ có một nền tảng chung để giải quyết tranh chấp và ngăn ngừa xung đột.
Một bài bình luận của Diễn đàn Câu lạc bộ Quốc tế Valdai cho rằng, trong ngắn hạn và trung hạn, Đại Á-Âu có thể khả thi, giúp Nga cân bằng sự phát triển kinh tế trong nước và tăng cường khả năng chống chịu trước áp lực từ phương Tây.
Song về dài hạn, một đại Âu-Á để có thể đi vào thực chất cần phải được đảm bảo bởi một khuôn khổ an ninh toàn diện. Mà để làm được điều đó, cần có sự tham gia của các quốc gia châu Âu, vốn đang có quan điểm trái ngược với tư duy an ninh của Nga.
Theo đó, các chuyên gia cho rằng, xung đột Nga-Ukraine đã khiến châu Âu phải suy ngẫm về an ninh khu vực. Một số quan điểm lý trí cho rằng "an ninh châu Âu không nên nhắm vào hoặc bỏ qua Moscow". Một số nhà lãnh đạo EU cũng thừa nhận rằng việc mở rộng EU và NATO trong quá khứ đã làm gia tăng sự thù địch của các nước Đông Âu đối với Nga, khiến EU bị cuốn theo cảm xúc của các quốc gia này và quên đi mục tiêu ban đầu của mình.
Nếu được xử lý đúng cách, chiến tranh Nga-Ukraine cũng có thể trở thành một cơ hội để tái cấu trúc quan hệ an ninh khu vực.
Điều này đòi hỏi không chỉ châu Âu điều chỉnh chính sách của mình mà cả Nga cũng phải thừa nhận sự tồn tại và vai trò của châu Âu. Hai bên cần hợp tác để xây dựng một cơ chế an ninh châu Âu cân bằng, hiệu quả và bền vững, dựa trên nguyên tắc "an ninh không thể chia cắt".
