Đây là loại thủy sản được săn lùng nhiều trên quãng sông Cầu mỗi độ gió Bắc về.
Đặc sản sông Cầu
Ai đã một lần thưởng thức cua da chắc khó có thể quên được hương vị đậm đà, bùi béo của nó, có người so sánh còn ngon hơn cả ghẹ biển. Chả thế mà cứ hễ đầu mùa đông là cánh sành ăn từ Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Dương thường lái xe ô tô cả đoàn, cả nhóm về các nhà hàng ở Bắc Giang để thưởng thức thứ cua sông đặc sản ấy.
Cánh thương buôn cũng tìm về nhập hàng mang đi khắp nơi tiêu thụ. Đương nhiên giá cả mỗi ký cua cũng ngang ngửa, thậm chí có loại còn cao hơn cả cua biển.
Khi được thưởng thức cua da sẽ cảm nhận món ăn này không chỉ đơn thuần có vị ngon mà còn có nhiều điểm hết sức đặc biệt, đích thực là... của hiếm.
Những ngày đông giá rét, các ngư dân ven sông Cầu, nhất là từ địa phận xã Yên Lư, Thắng Cương, Tư Mại, Đồng Phúc đến bến phà Đồng Việt (Bắc Giang) rồi xuôi đến ngã ba Phượng Nhỡn giáp với địa phận đất Phả Lại của tỉnh Hải Dương đều ra sức thả lưới tìm bắt cua da để mưu sinh.
Cuộc sống quanh năm với sông nước, dù tôm cá sông Cầu có nhiều loại nhưng với những người đi sông chuyên nghiệp họ luôn ao ước bắt được cua da hơn bất cứ thứ tôm cá nào khác trên sông này.
Cua da đặc biệt ở chỗ trên càng của chúng có một lớp lông dày và tương đối dài mọc bao kín càng. Muốn bắt được loài cua này chỉ vào độ tháng 9 - 11 âm lịch, có nghĩa là khi gió heo may đã về và sau đó khoảng 2 tháng thì chúng lặn hết, không thể nào bắt được. Thế nên dân gian mới có câu “tháng Chín cua ra, tháng Ba cua vào” là vậy.
Theo nhận định của những người sành ăn cua da, sở dĩ năm nay cua da có sớm hơn mọi năm là vì thời tiết lạnh sớm hơn và cũng có lẽ do lịch âm nhuận tháng 4 nên mới tháng 8 âm lịch đã có người bắt được cua da. Đó là những điểm rất khác biệt mà các loài cua biển, cua đồng không giống như vậy.
Điểm khác biệt nữa của cua da là nhiều thịt, ăn có vị ngọt và to hơn nhiều lần so với cua đồng, chỉ cần vài ba con là đã có một nồi canh cua chất lượng, nhiều con cua to đến hai, ba lạng.
Ngày càng quý hiếm
Gặp cánh thuyền chài lênh đênh đi khắp các ngõ ngách, trên bến dưới thuyền để săn bắt cua da, tôi được họ kể cho nhiều điều thú vị về loài cua này. Có thuyền máy xuôi dòng đi thả lưới bát quái bắt cua, anh Trần Thế Hòa (40 tuổi) ở xã Thắng Cương, huyện Yên Dũng bảo: “Cua da ngày nay mới là đặc sản và đắt tiền thế chứ hồi xưa dân chài lưới chúng tôi chỉ coi đây như những giống cua bình thường khác, khi đánh được nhiều tôm cá mà chẳng may vướng những con cua này vào thì thêm bực vào người vì mất công gỡ chúng ra, rồi thêm rách lưới.
Thậm chí khi bắt được cua nhiều gia đình chỉ mang về nấu cho lợn ăn hoặc đập nát vứt đi. Thế mà nay lại thành đặc sản, không những giá cao mà còn rất hiếm”.
Lý giải về vấn đề trên anh Hòa cho biết, sở dĩ giống cua này có nhiều chất đạm và rất tanh, trước đây người dân chưa biết nhiều cách chế biến nên thấy khó ăn. Nay cua da có thể nấu được nhiều món ngon như: Nấu canh, xào chua ngọt, hấp bia, rang muối, nấu lẩu... Được ăn những món này còn là mơ ước của nhiều người.
Với ngư dân sông Cầu giờ đây không những hết miệt thị thứ cua ấy, trái lại họ còn cầu mong lưới của mình mắc càng nhiều cua da càng tốt.
Thậm chí nếu bắt được vài con cua, nhiều người còn chẳng dám tự thưởng cho mình mang về nấu một nồi canh cho cả gia đình mà gom tích lại để chờ mẻ sau nhiều hơn mang đi bán lấy tiền. Hiện cua da cung không đủ cầu, đánh bắt được con nào mang lên bờ đã có người thu mua với giá từ 300 - 400 nghìn đồng mỗi kg (tùy loại). Trong khi đó cua thành phẩm ở các nhà hàng giá từ 600 nghìn đến gần 1 triệu đồng/ kg.
Theo lời kể của anh Hòa: Cua da thường sống ở những ghềnh đá dưới đáy sông, để bắt chúng phải đặt lưới bẫy, gặp may mỗi đêm có thể đánh được vài cân, không thì vài ba con. Với người dân đây là nguồn thu nhập đáng kể. Để bắt được cua da cần có những loại lưới dày, bền chắc và chủ yếu là lưới bát quái ngâm dưới sông qua đêm và hôm sau thu lưới bắt cua. Trước đây rất dễ bắt cua da vì cứ thả lưới là chúng vướng vào, nhất là hôm nào trời rét đậm.
Trên một con thuyền khác cũng đi thả lưới bắt cua da, ngư dân Đoàn Văn Đức ở xã Tư Mại cho hay: Sở dĩ người dân phải đi thuyền xuống tận Đồng Việt bắt cua da vì quãng sông phía trên khu vực Thắng Cương, Yên Lư mấy năm nay bị ô nhiễm nặng do các khu công nghiệp xả thải nên tôm, cua, cá đã vắng bóng. Chỉ riêng mấy xã bên này sông Cầu thuộc địa phận tỉnh Bắc Giang nhiều ngư dân đã treo thuyền, gác lưới và đành... bỏ nghề.
Còn tôi lại thấy băn khoăn bởi cua da ngon như vậy, giá cao như thế mà con người lại chưa thể nuôi cấy. Trong khi đó người dân thì săn lùng cua mạnh quá, đáng ngại nhất là nguồn nước sông Cầu ô nhiễm ngày một nặng...
Trong suy nghĩ của tôi, biết đâu một ngày nào đó thứ cua ngon được sánh như thời trân ấy sẽ chỉ còn trong sách vở hoặc lời kể của người dân ven sông Cầu. Liệu có ngày cua da chỉ là hoài niệm về những món ăn ngon của những thực khách sang chảnh nơi thị thành?
