Khi nguồn tài trợ sụt giảm
Tuy nhiên phúc trình công bố hôm 29/11 cũng cảnh giác rằng tại nhiều nước khác, tiến bộ đã chậm lại. Các ca sốt rét tăng hơn 20% từ 2015 tới năm 2016 tại 8 nước châu Phi kể cả Rwanda, Nigeria, và Cộng hòa Dân chủ Congo. Cùng lúc, mức tài trợ cho công tác phòng chống và chữa trị bệnh sốt rét đã dừng lại, chỉ đạt 2,7 tỉ USD trong năm 2016, ít hơn phân nửa ngân sách ước đạt trước năm 2020.
Giáo sư David Conway thuộc Trường Y học Nhiệt đới và Y tế Quốc tế ở London (Anh quốc), nói: “Tài trợ quốc tế đã dừng lại ở mức đó; rất có thể số tiền tài trợ bây giờ đã đạt mức tối đa của nó trên thực tế. Từ trước tới nay giả định vẫn là, các nước phải cam kết dành riêng một số ngân quỹ để tài trợ cho công tác kiềm chế bệnh sốt rét. Tôi nghĩ rằng bây giờ là cơ hội lớn để các nước dấn thân và nhận thức được giá trị của nỗ lực phòng chống bệnh sốt rét”.
Nói chung, châu Phi vẫn là lục địa phải vác gánh nặng lớn nhất do bệnh sốt rét gây ra, với khoảng 401.000 ca tử vong trong năm 2016, giảm đôi chút so với năm trước. Ngoài cải thiện các phương pháp hiện hữu để phòng chống bệnh sốt rét, WHO kêu gọi phải khẩn cấp đầu tư vào các công cụ mới.
Giáo sư Conway lưu ý thêm: “Từ rất lâu người ta đã thừa nhận rằng một vắc xin để ngăn ngừa bệnh sốt rét có triển vọng thay đổi tình thế. Thế cho nên, cần nghiên cứu thêm để phát triển một loại vắc xin hữu hiệu có khả năng bảo vệ các cộng đồng dân cư mà hiện giờ đang có tỷ lệ mắc bệnh sốt rét cao, và có thể, không sử dụng những phương pháp can thiệp hiện có, ngay cả khi chúng được tài trợ trở lại”.
Nguy cơ đảo ngược những thành quả
Nhiều loại vắc xin đang được phát triển. Tổ chức Y tế Thế giới dự định tổ chức một cuộc thử nghiệm cho vắc xin RTS, S, khởi sự vào năm tới tại Kenya, Ghana và Malawi. Tuy nhiên phúc trình mới nhất khuyến cáo rằng thế giới đang đứng trước một ngã ba đường. Không được tài trợ tốt hơn và không ra mắt những công cụ cần thiết mới để đói phó với bệnh sốt rét, thì những tiến bộ đã đạt được trong những thập niên gần đây có thể bị lật ngược.
Tỷ phú Bill Gates, nhà tài trợ lớn nhất cho những nỗ lực chống sốt rét toàn cầu cho rằng chi phí dành cho kiểm soát sốt rét “vô hạn” (endlessly) là không bền vững về tài chính (not financially sustainable) mà nên thay vì kêu gọi tiêu diệt tận gốc căn bệnh này.
Theo WHO, từ năm 2000 đến 2015 số ca nhiễm sốt rét (malaria infections) đã giảm hơn 1/3 và tử vong sốt rét giảm 60% nên tổ chức này đã đặt ra mục tiêu làm giảm tỷ lệ mắc mới ca bệnh sốt rét và tử vong sốt rét tới 90% vào năm 2030 so với năm 2015 (reduce malaria incidence and deaths 90 percent from 2015 levels by 2030 (PDF).
Mục tiêu Chiến lược loại trừ sốt rét toàn cầu đến năm 2030 đã được WHO và Đại hội đồng Y tế thế giới (WHA) thông qua, tuy nhiên lộ trình đến đích cuối cùng không ít trở ngại do sốt rét tái phát do P.vivax, ký sinh trùng thích ứng với thuốc điều trị, muỗi kháng hóa chất diệt côn trùng, thậm chí sinh thái hoạt động của con người cũng là những trở ngại cho lộ trình hướng tới loại trừ sốt rét.
Mặc dù đưa ra những mục tiêu đầy tham vọng nhưng các nhà quản lý toàn cầu hiểu rằng hệ thống y tế yếu kém (weak health systems) cùng các khó khăn kỹ thuật như kháng hóa chất diệt côn trùng (insecticide resistance), kháng thuốc sốt rét (antimalarial drugs resistance) gây trở ngại cho chẩn đoán, điều trị và kiểm soát bệnh; tình trạng biến đổi khí hậu (climate change), gia tăng di biến động (increased migration) là những chướng ngại chính trên đường tiến đến loại trừ.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng thách thức lớn nhất vẫn là việc duy trì nguồn lực và ý chí chính trị nên cần phải có những nỗ lực mạnh hơn nữa để chống lại các bệnh do muỗi truyền. Một trong những yêu cầu về nỗ lực, chính là vấn đề tài trợ kinh phí.
