Hộp sọ ẩn giấu 80 năm tiết lộ bí mật khảo cổ học lớn
Trong nhiều thập kỷ, hộp sọ Harbin—được mệnh danh là “Người Rồng”—gây kinh ngạc với kích thước dị thường và không giống bất kỳ tổ tiên người nào được biết đến.
Giờ đây, các phân tích protein và di truyền tiên tiến đã xác nhận: đây chính là hóa thạch của một cá thể Denisovan.
Hộp sọ này được phát hiện năm 1933 bởi một công nhân xây cầu ở thành phố Cáp Nhĩ Tân, đông bắc Trung Quốc, vào thời kỳ khu vực này bị Nhật chiếm đóng. Lo sợ bị tịch thu, người công nhân đã giấu hộp sọ dưới đáy một cái giếng, nơi nó nằm yên suốt hơn 80 năm.
Trước khi qua đời, ông tiết lộ bí mật cho gia đình và họ sau đó đã hiến tặng hộp sọ, vẫn còn nguyên một chiếc răng hàm trên, cho Đại học Địa chất Hà Bắc (Hebei GEO University).
Các nhà nghiên cứu lần đầu công bố mô tả hộp sọ này năm 2021, ước tính niên đại ít nhất 146.000 năm và đủ khác biệt để đề xuất một tên loài mới: Homo longi, nghĩa là “người sông Rồng đen,” theo tên tỉnh Hắc Long Giang nơi tìm thấy hóa thạch.
Hộp sọ với phần não dài và thấp, gò mày lớn, ổ mắt rộng đã gây tranh cãi gay gắt. Một số chuyên gia nghi ngờ đây là người Denisovan, trong khi những người khác xếp nó vào nhóm các dạng người cổ khó phân loại ở Đông Á.
Bằng chứng phân tử xác định danh tính “Người Rồng”
Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science đã làm sáng tỏ bí ẩn nhờ vào bằng chứng sinh học rõ ràng.
Các nhà khoa học thuộc Viện Cổ sinh vật và Cổ nhân loại học, trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc tại Bắc Kinh, đã cố gắng tách vật liệu di truyền từ mảng cao răng trên răng của hộp sọ—nơi có thể lưu giữ DNA trong hàng thiên niên kỷ.
Dù không thể lấy được DNA nhân, nhóm nghiên cứu đã phục hồi được DNA ty thể (truyền từ mẹ sang con), và kết quả cho thấy mối liên hệ rõ ràng với các bộ gene Denisovan từng được phát hiện ở Siberia, có niên đại từ 217.000 đến 106.000 năm.
Song song đó, nhóm nghiên cứu cũng tiến hành phân tích protein từ xương đá, phần xương tai trong nổi tiếng bảo quản protein cổ rất tốt. Các chuỗi protein thu được được so sánh với dữ liệu từ người hiện đại, người Neanderthal, Denisovan và linh trưởng. Một lần nữa, mọi bằng chứng đều chỉ về người Denisovan.
“Chúng ta nay đã có mô tả hình thái học toàn diện đầu tiên của người Denisovan, giúp giải đáp câu hỏi suốt thập kỷ qua: họ trông như thế nào,” các tác giả viết trong Science.
Từng chỉ được biết đến qua mảnh gene, vài chiếc răng hoặc đốt ngón tay, người Denisovan cuối cùng cũng có một khuôn mặt – chính là “Người Rồng.”
Góp phần tái hiện diện mạo và phạm vi của người Denisovan
Việc xác định danh tính hóa thạch Harbin đã mở rộng hiểu biết về nơi sinh sống và hình dáng của người Denisovan.
Trước kia, họ chủ yếu được gắn liền với hang Denisova ở Siberia, nhưng nay đã được xác nhận từng sinh sống tại miền bắc Trung Quốc và có khả năng lan rộng khắp châu Á, gồm khu vực gần Đài Loan (Trung Quốc), nơi một xương hàm Denisovan từng được phát hiện gần đây.
Nếu “Người Rồng” là điển hình, người Denisovan có vóc dáng lực lưỡng, gò mày nổi bật, hộp sọ lớn tương đương người Neanderthal và người hiện đại nhưng sở hữu răng lớn hơn đáng kể.
Phát hiện này cũng giúp làm rõ thêm về thời kỳ Trung Pleistocen (từ khoảng 789.000 đến 126.000 năm trước), giai đoạn mà người Neanderthal, Denisovan và Homo sapiens từng cùng tồn tại và đôi khi lai giống với nhau.
Giới khoa học gọi đây là “mớ bòng bong thời Trung Pleistocen” bởi sự đa dạng và chồng lấn của các loài người cổ.
Giờ đây, với một hình mẫu cụ thể hơn về người Denisovan, các nhà cổ nhân học có thêm công cụ để phân loại các hóa thạch chưa rõ ràng được phát hiện khắp châu Á.
Nghiên cứu cũng được đăng tải trên tạp chí Cell.
