Nga vừa tung ra cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa lớn nhất từ đầu chiến sự nhằm vào loạt mục tiêu trọng yếu của Ukraine.
Trong số vũ khí được sử dụng có tên lửa hành trình Kh-22. Bài viết là dưới đây cung cấp những gì được biết về loại vũ khí đặc biệt này.
Chỉ vài giờ sau cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái hàng loạt hôm 29/12, ông Yuri Ignat thừa nhận với truyền thông rằng hệ thống phòng không do NATO cung cấp của Ukraine không thể sánh được một quả tên lửa hành trình Kh-22 nào của Nga.
"Không", Ignat nói khi được hỏi liệu lực lượng phòng không có thể bắn hạ dù chỉ một loạt Kh-22 hay không, vào 29/12 hoặc trong khoảng thời gian 22 tháng trước đó.
"Chúng chưa bị bắn hạ. Đối phương đang sử dụng chúng ở hướng nam và hướng đông, còn từ phía bắc, tấn công khu vực Kharkov", ông Yuri Ignat nói.
"Tên lửa Kh-22 di chuyển với tốc độ hơn 4.000 km/h và tiếp cận mục tiêu chủ yếu theo quỹ đạo đạn đạo, vì vậy cần có các phương tiện đặc biệt để đánh chặn nó. Nga đã sử dụng hơn 300 tên lửa loại này kể từ khi bắt đầu cuộc chiến toàn diện.
Cùng với Kh-22, họ còn có phiên bản hiện đại hóa của tên lửa này – Kh-32. Người ta cho rằng những tên lửa như vậy ngày nay cũng đã được sử dụng. Đặc điểm của chúng đã được cải thiện đôi chút. Nhưng số lượng của chúng ít hơn Kh-22 trong kho của Nga.
Vấn đề đối với các chỉ huy phòng không Ukraine là tất cả các máy bay ném bom của Nga đều bắn tên lửa hành trình có tầm bắn xa hơn 200 dặm. Tên lửa tấn công mặt đất tiêu chuẩn của Tu-22M3 là Kh-22/32 đều có tầm bắn xa hơn 500 dặm.
Để ngăn chặn, các tổ hợp phòng không Ukraine chỉ còn cách đánh chặn máy bay mang phóng trước khi tên lửa được phóng đi. Tuy nhiên, máy bay Nga lại không tiến đủ gần cho phòng không Kiev có thể bắn tới, kể cả S-200", ông nói thêm.
Và đó không phải là ngẫu nhiên.
Ra đời
Hơn 60 năm trước, Bộ Tổng tham mưu Liên Xô gặp phải vấn đề: Bị hàng loạt liên minh do Mỹ phối hợp bao vây, trong đó có NATO ở phía Tây, CENTO ở Trung Đông và SEATO ở châu Á. Tất cả các khối này chỉ có một mục tiêu: nhắm vào Liên Xô và Trung Quốc theo lệnh của Washington nếu Chiến tranh Lạnh trở nên nóng bỏng.
Bổ sung cho hàng trăm căn cứ quân sự là hạm đội tàu sân bay hùng mạnh của Mỹ, bao gồm cả các siêu tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân hoàn toàn mới lúc bấy giờ là lớp Enterprise, có thể được triển khai ngay lập tức tới các điểm nóng tiềm tàng ở bất kỳ đâu trên thế giới để chống lại Moscow hoặc các đồng minh của nước này.
Năm 1958, quân đội Liên Xô giao nhiệm vụ cho Cục thiết kế Raduga huyền thoại ở ngoại ô Moscow, nơi nổi tiếng với việc tạo ra nhiều thiết kế tên lửa hành trình và siêu thanh, với việc phát triển 'Sản phẩm D-2', một tên lửa hành trình chống hạm siêu thanh tầm xa nhằm vào các tàu sân bay sử dụng đạn dược thông thường hoặc toàn bộ nhóm tấn công nếu được trang bị đầu đạn hạt nhân. Và thế là Kh-22 Burya (nghĩa là Bão) ra đời.
Quá trình phát triển được bắt đầu bởi nhà thiết kế tên lửa và máy bay huyền thoại của Liên Xô Alexander Bereznyak, người đã tạo ra hơn chục động cơ tên lửa, thiết kế tên lửa hành trình và siêu thanh cũng như các công nghệ máy bay liên quan đến chương trình không gian trong suốt sự nghiệp của mình.
Cục thiết kế 1, hiện là một phần của Almaz-Antey, đã phát triển ba hệ thống dẫn đường riêng biệt cho dòng tên lửa Kh-22, bao gồm đầu dò quán tính, chủ động và thụ động dựa trên radar.
Tốc độ bay cực nhanh của tên lửa, từ Mach 3,5 đến Mach 4,6 (Mach 5 được coi là siêu thanh), đạt được nhờ sử dụng động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng, mạnh mẽ.
Tên lửa có thể đạt độ cao lên tới 25 km (và lên tới 35 km trong biến thể phòng thí nghiệm bay siêu thanh Raduga-D2) và có tầm bắn lên tới 600 km, khiến hệ thống này về cơ bản không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ hệ thống phòng không và tên lửa hiện có nào.
Tên lửa dài 11,6 mét, đường kính 0,94 mét có khối lượng phóng hơn 5.780 kg và trọng tải nổ tích lũy cao 960 kg, đủ sức làm tê liệt bất kỳ tàu chiến nào của đối phương. Để gây khó khăn cho việc đánh chặn của đối phương, tên lửa được thiết kế để bay lên không trung ngày càng cao hơn trước khi lao vào mục tiêu ở góc 30 độ.
Việc sản xuất nguyên mẫu Kh-22 bắt đầu vào năm 1962, với công việc phát triển vẫn tiếp tục khi tên lửa này được thử nghiệm trên các máy bay mang tên lửa chiến lược - bao gồm cả máy bay ném bom tấn công hàng hải/chiến lược siêu âm Tupolev Tu-22 cánh xòe hoàn toàn mới lúc bấy giờ. Kh-22 chính thức được đưa vào biên chế quân đội Liên Xô vào tháng 2/1971.
Tên lửa này có thể được phóng từ nhiều loại máy bay ném bom chiến lược của Liên Xô, từ Tupolev Tu-95 động cơ phản lực cánh quạt cổ điển kỳ cựu những năm 1950 cho đến Tu-16 và Tu-22, cho đến Tu-22M được thiết kế lại toàn diện và các biến thể M1, M2 và M3 của nó.
Hiện đại hóa sâu sắc
Từ thời điểm nó được triển khai đến nay, hơn nửa tá biến thể của Kh-22 đã được phát triển - nâng cấp tốc độ bay, tầm bay, hệ thống dẫn đường và các đặc tính khác.
Vào cuối những năm 1980, Cục Thiết kế Raduga bắt tay vào việc hiện đại hóa sâu sắc Kh-22 để đối phó với khả năng tác chiến điện tử được cải thiện của NATO.
Dự án đó, được gọi là Kh-32, có động cơ mới, mạnh hơn giúp tăng tầm bắn của tên lửa lên 1.000 km, hệ thống dẫn đường quán tính chống nhiễu mới với hiệu chỉnh vô tuyến và dẫn đường dựa trên tham chiếu địa hình có độ chính xác cao hơn và hệ thống dẫn đường quán tính tự động mới mới.
Với trần bay tăng lên tới 40 km, Kh-32 trở nên bất khả xâm phạm trước cả hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis tiên tiến nhất của hải quân, với tốc độ tối đa gần gấp đôi so với SM-6, tên lửa chống tên lửa của Aegis. Đổi lại là trọng tải thấp hơn, Kh-32 được trang bị đầu đạn 500 kg thay cho đầu đạn 960 kg của Kh-22.
Quá trình phát triển Kh-32 tỏ ra chậm chạp và khó khăn, với cuộc khủng hoảng kinh tế sau sự sụp đổ của Liên Xô làm chậm quá trình phát triển và các hợp đồng tiếp tục phát triển được ký lần lượt vào năm 2008 và 2010, như một phần của chương trình hiện đại hóa nền tảng Tu-22M. Kh-32 chính thức được đưa vào biên chế quân đội Nga vào năm 2016.
Mặc dù tiếp tục được phân loại là tên lửa chống hạm vào cuối những năm 2010, quân đội Nga đã thấy rõ rằng Kh-22 và biến thể Kh-32 của nó có thể được sử dụng cho các nhiệm vụ tấn công mặt đất, khi chúng được triển khai ở Ukraine trong thời gian diễn ra chiến dịch quân sự đặc biệt.
Ai có Kh-22?
Iraq là quốc gia duy nhất ngoài Liên Xô được Moscow cho phép xuất khẩu tên lửa Kh-22 - với khoảng hai chục tên lửa được cho là đã gửi tới Baghdad vào những năm 1980 trong Chiến tranh Iran-Iraq. Sau năm 1991 và Liên Xô sụp đổ, Kh-22 được chia cho Nga, Belarus, Ukraine và Kazakhstan.
Kiev đã loại bỏ hơn 400 chiếc Kh-22 vào đầu những năm 2000 như một phần của chương trình do Mỹ tài trợ nhằm ngừng hoạt động và loại bỏ phi đội Tu-22M được gọi là chương trình Giảm thiểu mối đe dọa hợp tác.
Với mức giá ước tính từ 400.000 đến 1 triệu USD mỗi quả, Kh-22 và Kh-32, được sử dụng phối hợp với các tên lửa khác, cũng như máy bay không người lái kamikaze, đã được chứng minh là không thể bị ngăn chặn không chỉ bởi sức mạnh không quân và vũ khí từ thời Liên Xô cũ của Ukraine và những hệ thống hiện đại do Mỹ và NATO cung cấp.
"Đây là những tên lửa dùng để phá hủy các công sự được bảo vệ, hầm đào, sở chỉ huy sâu dưới lòng đất, vị trí phóng của lực lượng tên lửa, sân bay, kho chứa, tức là phá hủy các yếu tố cơ sở hạ tầng quân sự", chuyên gia quân sự kỳ cựu người Nga Anatoliy Matviychuk nói về Kh-22.
Mô tả tên lửa Kh-22 là vũ khí tung ra đòn quyết định, Matviychuk giải thích rằng chúng được thiết kế để tấn công mục tiêu sau khi máy bay không người lái và tên lửa hành trình Kalibr đã phá hủy hệ thống phòng ngự của đối phương.
Clip tên lửa Kh-22 tấn công Ukraine hồi tháng 6/2022. |
