Rớt giá liên tục
Chanh dây là loại cây trồng mới, được thị trường trong nước và thế giới ưa chuộng, thu hút nhiều nông dân đầu tư trồng, bởi thời gian canh tác ngắn nên nhanh thu hồi vốn và trước đây bán được giá nên có lãi cao. Thấy lợi trước mắt, nhiều hộ nông dân đã ồ ạt chặt bỏ cây cà phê đã trồng nhiều năm để thay thế bằng cây chanh dây. Diện tích trồng chanh dây ở địa bàn tỉnh Lâm Đồng trong những năm gần đây tăng liên tục.
Nhưng rồi chanh dây đột ngột rớt giá. Anh L.H.C. (nông dân trồng chanh dây tại tỉnh Lâm Đồng) chia sẻ: “Để chanh dây có thể phát triển nhanh và cho năng suất cao, phải cung cấp đủ nước, phân bón, thuốc trừ sâu. Nay với giá bán chanh dây chỉ 4.000 - 5.000 đồng/kg, không đủ cho nông dân lấy lại vốn liếng. Các hộ nông dân trồng chanh dây đang rơi vào tình cảnh điêu đứng”.
Thu hoạch chanh dây
Vì chỉ thấy lợi trước mắt, nông dân đua nhau trồng quá nhiều chanh dây, khiến cung vượt cầu. Lại thêm nhiều nông dân không có kinh nghiệm trồng chanh dây, không được kỹ sư nông nghiệp hướng dẫn, nên bị sâu bệnh hoành hành, trái không to, giá thu mua bị kéo giảm mạnh. Chanh dây phải thu hoạch ngay khi trái chín, nên người nông dân trồng chanh dây không thể chần chừ đợi giá cả tăng cao mới thu hoạch để bán.
Trong khi đó, chanh dây không có đầu ra ổn định, không có bất cứ công ty trong nước nào đứng ra thu mua, hầu hết là do thương lái Trung Quốc thu mua thông qua các thương lái trung gian, nên họ dễ dàng thao túng, ép giá. Người nông dân thụ động trong việc tìm kiếm mối lái, không có sự liên kết với công ty thu mua hay cơ sở chế biến nào. Thương lái đến từng nhà thu mua chanh dây, giá cả hoàn toàn do họ chi phối, người nông dân không có lựa chọn nào khi vườn chanh dây đã đến ngày thu hoạch.
Bài học đắt giá về thị trường
Những năm gần đây, nhiều hộ nông dân đã phải khốn đốn khi “thấy người ăn khoai vác mai đi đào”, cứ trồng - chặt, chặt - trồng, rồi cung vượt cầu, nông sản rớt giá. Mặc dù đã có nhiều bài học từ khoai lang, từ dưa hấu, thương lái Trung Quốc bỏ thu mua, ép giá đến mức rẻ mạt, vậy mà nhiều hộ nông dân vẫn chặt phá vườn cây cà phê để trồng cây chanh dây khi không có đầu ra hợp lý, chắc chắn.
Để không phải nhận thêm những bài học đắt giá về thị trường, nông dân cần suy xét kỹ khi quyết định trồng một loại cây mới, không chạy theo lợi trước mắt, cần có những tính toán lâu dài. Chính quyền và ngành nông nghiệp các địa phương cũng có phần trách nhiệm, lẽ ra ngay từ đầu nên ứng phó, giúp nông dân bằng cách thông tin phổ biến cho nông dân rõ là chanh dây chưa nằm trong diện quy hoạch của tỉnh, bà con nông dân không nên trồng chanh dây tự phát một cách ồ ạt để tránh những rủi ro không đáng có. Các kỹ sư nông nghiệp các huyện cần có những khuyến cáo cho người dân về việc chặt bỏ nhiều hécta cà phê khiến mất cân bằng cây công nghiệp ở địa phương.
Bên cạnh việc nâng cao nhận thức cho nông dân, cần có sự can thiệp, tuyên truyền của các cơ quan chức năng về tác hại của việc ồ ạt chặt bỏ cây công nghiệp lâu năm. Cần có định hướng rõ ràng cho việc trồng loại cây mới ở địa phương, có đầu ra ổn định và có hướng dẫn kỹ thuật canh tác.
