Đại biểu Hoàng Ngọc Thái (tỉnh Ninh Thuận) nêu ý kiến:
Nội dung 1: Về việc học sinh tốt nghiệp THPT, sinh viên tốt nghiệp đại học và đặc biệt số sinh viên tốt nghiệp đại học ở nước ngoài chưa thật sự hiểu biết về thể chế chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; vấn đề "Tiên học lễ, hậu học văn" trong thực tế nhiều năm nay chưa bằng những năm 1980 về trước; ý thức tôn trọng xã hội và tính cộng đồng của thế hệ trẻ phần nào đó còn nhiều vấn đề đáng lo ngại.
Trong lúc chúng ta đang mong thế hệ trẻ, tôi biết vấn đề chăm lo giáo dục cho thế hệ trẻ là trách nhiệm chung của toàn xã hội, nhưng vai trò của ngành giáo dục là chính trong chương trình giáo dục dạy - học.
Vậy xin hỏi: Bộ trưởng có nhận định về vấn đề tôi nêu như thế nào? Bộ có những biện pháp, giải pháp đột phá nào? Ở các môn học nào? Để giải quyết vấn đề nêu trên?
Nội dung 2: Về việc giữ gìn bản sắc tiếng Việt trong hoạt động dạy-học tiếng nước ngoài, ở đây tôi xin đề cập đến tiếng Anh.
Qua nghiên cứu chương trình dạy-học tiếng Anh, tôi thấy tiếng Việt không còn được giữ nguyên bản sắc của mình, tiếng Việt đều bị bỏ mất dấu trong chương trình dạy-học tiếng Anh. Ví dụ: Trần Quốc Toản được viết và đọc là: Tran Quoc Toan; Văn Cao được viết và đọc là: Van Cao; Sông Thương được viết và đọc là: Song Thuong v.v... Nói chung là bị bỏ dấu hoàn toàn.
Vậy xin hỏi Bộ trưởng: Tại sao phải như vậy? Tiếng Việt đều bị bỏ dấu trong chương trình dạy-học tiếng Anh như vậy có đúng không? Dựa vào đâu để làm như thế? Bản sắc tiếng Việt như vậy có đúng không? Có phải vì người nước ngoài không đọc được dấu của tiếng Việt nên ta phải bỏ dấu để người nước ngoài đọc được hay không? Trong khi đó ta học tiếng Anh thì buộc phải học cách phiên âm, phát âm, ngữ điệu, ngữ pháp... và phải viết đúng và được đánh giá cho điểm, xếp loại rất nghiêm khắc.
Xin Bộ trưởng cho biết ý kiến và cách xử lý nếu có.
Bộ Giáo dục và Đào tạo trả lời như sau:
1. Về vấn đề chăm lo giáo dục cho thế hệ trẻ:
Trong thời gian qua, nhìn chung đại đa số học sinh, sinh viên tin tưởng vào chủ trương, đường lối của Đảng và chấp hành chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng còn một bộ phận nhỏ học sinh, sinh viên việc rèn luyện, tu dưỡng còn hạn chế, bị lôi kéo tham gia gây mất trật tự an ninh trong các năm gần đây. Sau đó các nhà trường, gia đình đã tích cực tuyên truyền, giáo dục để các em hiểu và tự nguyện không tham gia các vụ việc tương tự nên hiện tượng này đã giảm.
Việc giáo dục về thể chế chính trị ở nước ta đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm, chỉ đạo đưa vào hệ thống giáo dục quốc dân. Cụ thể:
Đối với việc giảng dạy chính khóa:
- Ở các trường phổ thông, học sinh được học kiến thức về chính trị thông qua môn đạo đức ở bậc tiểu học và nhất là môn Giáo dục công dân ở bậc phổ thông.
Lên bậc học cao hơn, học sinh các trường trung cấp chuyên nghiệp được tiếp tục bổ sung kiến thức về chính trị thông qua môn Chính trị, sinh viên các trường đại học, cao đẳng được bổ sung kiến thức chính trị thông qua các môn khoa học Mác - Lê nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, môn giáo dục pháp luật và lồng ghép giáo dục trong những môn học chính khóa cũng như các hoạt động ngoại khóa. Theo chỉ đạo của Ban Bí thư trung ương Đảng, hiện nay Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai Đề án Đổi mới nội dung các môn khoa học Mác - Lê nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, biên soạn lại giáo trình, theo hướng sắp xếp và tổ hợp lại để tránh chồng chéo giữa nội dung các môn (trước kia gồm 5 môn: là Triết học Mác - Lê nin, Kinh tế chính trị, Chủ nghiã xã hội khoa học, Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam và Tư tưởng Hồ Chí Minh, nay tổ hợp lại còn 3 môn là: Những nguyên lí của Chủ nghĩa Mác- Lê nin, Đường lối cách mạng Việt Nam và Tư tưởng Hồ Chí Minh). Giáo trình môn Chính trị dành cho học sinh các trường trung cấp chuyên nghiệp cũng được biên soạn lại theo hướng giảm tải về nội dung và thời lượng.
- Đẩy mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm tạo hứng thú đối với người học và nâng cao hiệu quả giảng dạy, học tập các môn khoa học này. Một trong những biện pháp đổi mới phương pháp dạy học các môn này là ấn định thời gian thảo luận ở trên lớp là 30% thời lượng môn học.
Đối với hoạt động ngoại khóa: Hàng năm Bộ Giáo dục và Đào tạo đều có hướng dẫn "Tuần sinh hoạt công dân - học sinh, sinh viên đầu khóa, cuối khóa, đầu năm học" với các nội dung giáo dục định hướng mới của Đảng và Nhà nước cũng như các nội dung thiết yếu mà mỗi người học sinh, sinh viên cần được trang bị.
Về ý kiến của Đại biểu Quốc hội về “Tiên học lễ, hậu học văn” trong thực tế nhiều năm nay chưa bằng những năm 1980 về trước; ý thức tôn trọng xã hội và tính cộng đồng của thế hệ trẻ phần nào đó còn nhiều vấn đề đáng lo ngại:
- Chúng ta thấy rằng cùng với quá trình mở cửa của đất nước, hội nhập với thế giới, việc giao lưu về kinh tế, thông tin, văn hoá với các nước ngày càng tăng. Cuộc sống của người Việt Nam nói chung, học sinh, sinh viên nói riêng đa dạng hơn, có phần năng động hơn, “nhanh" hơn. Môi trường xã hội đó rõ ràng có ảnh hưởng tới sự hình thành nhận thức, nhân cách học sinh khác với trước kia.
- Để góp phần tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, tính cộng đồng cho thế hệ trẻ, trong thời gian gần đây, bên cạnh việc đổi mới phương pháp dạy và học trong các nhà trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động 02 cuộc vận động: "Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục" và cuộc vận động “mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo" và phong trào thi đua “xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực". Một trong những nội dung của phong trào này là tăng cường giáo dục ý thức cộng đồng cho học sinh, khuyến khích học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa ở địa phương. Đẩy mạnh việc tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, đưa trò chơi dân gian vào nhà trường, làm lành mạnh hóa đời sống văn hóa cho học sinh. Tăng cường việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động ngoại khóa.
Qua năm đầu tiên triển khai phong trào thi đua này, đã có 5.940 trường phổ thông đăng ký thi đua, nhận chăm sóc 8.446 di tích văn hoá, lịch sử, trong đó có 1.016 di tích quốc gia và hơn 3.000 nghĩa trang liệt sĩ.
Tại tỉnh hậu Giang, kết thúc năm học 2008 - 2009 đã có sáng kiến tổ chức lễ Tri ân và trưởng thành cho học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông, trong đó mỗi học sinh viết một bài thể hiện tình cảm, sự tri ân của mình đối với cha mẹ, thầy cô và các bài viết hay nhất được đọc cho tất cả học sinh, cha mẹ, thầy cô nghe. Việc này đã có tác dụng giáo dục đạo đức rất tốt đối với học sinh các lớp, là sự động viên to lớn với các thầy cô, cha mẹ học sinh.
Mục tiêu của các cuộc vận động và phong trào thi đua nói trên là lập lại trật tự kỷ cương, nền nếp trong hoạt động "dạy và học", thực hiện "thầy ra thầy, trò ra trò”; Các thầy, cô giáo, cán bộ quản lí giáo dục phải là tấm gương sáng về mọi mặt để học sinh noi theo. Bên cạnh đó, ngành giáo dục cũng mong muốn có sự góp sức của các lực lượng trong và ngoài nhà trường để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu xã hội; hình thành, phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập và các hoạt động xã hội. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ký Kế hoạch phối hợp công tác với 5 cơ quan: Bộ Văn hoá- Thể thao và Du lịch, Trung ương Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Khuyến học Việt Nam để triển khai phong trào "Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực". Tăng cường phối hợp giữa nhà trường - gia đình và xã hội trong việc quản lí giáo dục học sinh, sinh viên cũng chính là giải pháp quan trọng để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, sinh viên trong giai đoạn hiện nay.
2. Về việc giữ gìn bản sắc tiếng Việt trong hoạt động dạy-học tiếng nước ngoài:
Giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc và ngôn ngữ dân tộc- tiếng Việt- là một nhiệm vụ hết sức quan trọng và được Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm chỉ đạo thực hiện. Tiếng Việt không chỉ được giữ gìn và phát huy trong việc giảng dạy môn tiếng Việt tại trường học mà còn được lồng vào và truyền tải cho học sinh thông qua các môn học khác như ngoại ngữ, thể hiện qua các giờ học, các bài đọc, bài viết và các câu truyện của học sinh. Qua đó, nét đẹp của ngôn ngữ tiếng Việt, giá trị của văn hoá dân tộc và niềm tự hào về truyền thống lịch sử của cha ông cũng được chuyển tải đến học sinh.
Trong ngôn ngữ, khi diễn đạt những nội dung về đất nước, con người Việt Nam bằng ngôn ngữ khác thì các tên riêng và tên địa danh cũng được thể hiện theo cách viết của ngôn ngữ đó. Ví dụ như Trần Quốc Toản, Văn Cao hay Sông Thương khi chuyển sang tiếng Anh, các tác giả giữ nguyên tên của các nhân vật, các địa danh đó và bỏ dấu. Điều này cũng xảy ra với tất cả các ngôn ngữ khác trên thế giới như tiếng Pháp, tiếng Nga, tiếng Trung chứ không riêng gì tiếng Anh. Chỉ có điều khi chuyển sang tiếng Nga và tiếng Trung thì cách viết các từ này khác đi.
Về câu hỏi của Đại biểu Quốc hội là tại sao tiếng Việt đều bị bỏ mất dấu trong chương trình dạy - học tiếng Anh, Bộ Giáo dục và Đào tạo xin trả lời vì tiếng Anh không có dấu.
Tiếng Việt có sáu thanh: ngang (không dấu), huyền, sắc, nặng, hỏi, ngã. Các dấu thanh này khi chuyển sang tiếng Anh thường không được sử dụng để tôn trọng quy tắc ngôn ngữ của thứ tiếng đó. Tiếng Anh không có các dấu thanh này, nên khi các tác giả dịch nội dung có liên quan đến Việt Nam sang tiếng Anh để dạy, theo thói quen thường bỏ dấu đi và đây cũng là đặc điểm của ngôn ngữ.
Ngoài ra, do vấn đề kỹ thuật: Tiếng Anh không có các dấu thanh như tiếng Việt nên nếu đánh dấu thanh theo tiếng Việt, người nước ngoài sẽ không thể đọc, hiểu và sử dụng được vì họ không biết tiếng Việt hoặc máy tính cũng không có tính năng đánh dấu này.
(Cũng xin nói thêm, hiện nay, trong các văn bản bằng tiếng nước ngoài lưu hành tại Việt Nam ví dụ như báo Việt Nam News, Le Courrier du Việt Nam, các tên riêng và tên địa danh thường được để nguyên dấu. Đó là để người đọc dễ hiểu và hiểu chính xác nội dung vì các văn bản này thường dành cho người Việt Nam hoặc người nước ngoài ở Việt Nam, những người đã ít nhiều tiếp xúc với tiếng Việt. Đây chỉ là sự thay đổi để đáp ứng nhu cầu của một nhóm đối tượng nhất định).
Tuy nhiên, hiện nay chúng ta đang đứng trước thực tế là một số báo tuỳ tiện đưa các từ nước ngoài (danh từ, tính từ) vào trong các câu tiếng Việt, cũng như việc phiên âm các địa danh nước ngoài không thống nhất. Vì vậy ngành giáo dục cần phối hợp với các cơ quan nghiên cứu về ngôn ngữ, văn hoá để tham mưu cho Chính phủ quy định về trích dẫn từ có nguồn gốc nước ngoài trong ngôn ngữ tiếng Việt.
