Động chạm tới quyền lợi của doanh nghiệp
Khi dự thảo Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia được đưa ra, nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đã tích cực đóng góp ý kiến cũng như những khuyến nghị. Ngay từ tên của dự thảo cũng có ý kiến cho rằng phải cần phải sửa đổi. Tại Hội nghị Cam kết quốc tế của Việt Nam liên quan đến phòng chống tác hại của rượu bia, đại diện Bộ Y tế, ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, cho biết: Dự thảo Luật đang chịu rất nhiều tác động từ các nhóm đối tượng khác nhau.
Chẳng hạn về tên gọi, nhiều doanh nghiệp (DN) sản xuất rượu bia đã đề nghị thêm hai từ “lạm dụng” vào Luật. Tuy nhiên, điều này dẫn đến việc nhiều người hiểu lầm chỉ khi lạm dụng mới gây hại. Trên thực tế, bia rượu không có ngưỡng gọi là an toàn. Chỉ cần sử dụng rượu, bia đã có thể gây ra các vấn đề nhức nhối như tử vong khi tham gia giao thông, đánh chửi nhau, bạo lực gia đình, mất trật tự xã hội… Bên cạnh đó còn là những hệ lụy ảnh hưởng trực tiếp cho sức khỏe người dùng.
Song DN, lại luôn đặt lợi ích kinh tế lên hàng đầu. Sau khi dự thảo Luật được đưa ra, nhiều hội thảo đã được tổ chức, với nhiều ý kiến trái chiều “giằng xé” trong việc bảo vệ lợi ích về sức khỏe và lợi ích kinh tế. Theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế: “Ai đóng góp ý kiến cho sức khỏe, ai đóng góp ý kiến cho kinh tế là thấy rõ. Những người coi trọng lợi ích kinh tế thì coi nhẹ lợi ích sức khỏe và ngược lại. Theo tôi việc bảo vệ sức khỏe của người dân phải được đặt lên cao nhất trong Luật. Sức khỏe của người dân tốt thì kinh tế trong nước mới phát triển bền vững.”
“Các DN muốn không cần luật (do lo sợ ảnh hưởng đến sức mua, thị trường, doanh thu và sản xuất). Họ chỉ cần truyền thông mạnh mẽ để thay đổi hành vi. Nhưng truyền thông cũng phải có tiền, chúng tôi mong muốn những đóng góp của các DN cho khoản này song cũng không được, kể cả trích phần trăm từ thuế tiêu thụ đặc biệt cho việc này cũng không xong…” - ông Quang chia sẻ.
Trong kiến nghị về vấn đề này, bác sĩ Kidiong Park (Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam) đã nêu rõ: Tất cả các bên tham gia đều có trách nhiệm hành động theo cách thức không làm suy yếu việc thực hiện các chính sách can thiệp công, nhằm phòng ngừa và giảm sử dụng đồ uống có cồn ở mức có hại. Sức khỏe cộng đồng cần được tôn trọng một cách xác đáng trong tương quan với các lợi ích cạnh tranh và cần thúc đẩy các phương pháp tiếp cận có hỗ trợ cho định hướng đó. Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới cũng đề nghị Bộ trưởng Bộ Y tế cần có cái nhìn khách quan đối với lợi ích cạnh tranh của ngành công nghiệp rượu bia trong tương quan với việc đặc biệt ưu tiên công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
 |
|
Siết chặt quy định quảng cáo
Trước đó, trong Kỳ họp lần thứ 70 của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc, Việt Nam đã cam kết đặt mục tiêu giảm 20 - 25% tỷ lệ tử vong trước 70 tuổi do các bệnh không lây nhiễm (NCDs) thông qua dự phòng và điều trị, nâng cao sức khỏe tinh thần và thể chất đến năm 2030; Mục tiêu giảm 10% tỷ lệ sử dụng rượu, bia ở mức nguy hại vào năm 2030. Tuy nhiên, mức độ tiêu thụ rượu, bia tại Việt Nam đang ở mức báo động với bình quân đầu người (trên 15 tuổi cả hai giới) quy đổi theo cồn nguyên chất là 8,3 lít năm 2016. Như vậy để giảm thiểu bệnh tật và những tai nạn rủi ro đáng tiếc do sử dụng rượu, bia, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia phải có quy định và chế tài đủ mạnh.
Liên quan tới việc quảng cáo rượu bia cũng có nhiều ý kiến. Bà Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc văn phòng HealthBridge Canada (tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực y tế công cộng) tại Việt Nam cho rằng: Luật Phòng chống tác hại của rượu bia sẽ chỉ phát huy được tác dụng nếu những nội dung của Luật đủ mạnh để khắc phục tình trạng lỏng lẻo trong quản lý quảng cáo, khuyến mại và tài trợ của các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh rượu, bia.
Cụ thể, tổ chức này đã đưa ra kiến nghị: Bổ sung vào Điều 10 về kiểm soát khuyến mại rượu, bia “Không cho phép khuyến mại rượu, bia thông qua các vật phẩm khuyến mại, hoặc nếu cần có quy định cấm in hình ảnh tên/logo/màu sắc các sản phẩm rượu bia lên các vật phẩm này. Bởi vì, khuyến mại thực chất là hình thức khuyến khích tiêu dùng dù là bằng sản phẩm rượu, bia hoặc các vật phẩm khác. Đây cũng là một hình thức quảng cáo, nếu các sản phẩm khuyến mại mang logo/màu sắc, tên hoặc hình ảnh của các nhãn hiệu rượu, bia.
Bên cạnh đó, bà Phạm Thị Hoàng Anh cũng cho rằng: Việc cho phép quảng cáo rượu, bia trên Internet sẽ tác động tới hành vi sử dụng rượu, bia ở thanh thiếu niên và trẻ vị thành niên. Rất khó có thể hướng mục tiêu quảng cáo tới người tiêu dùng trưởng thành mà không để các nhóm trẻ vị thành niên tiếp xúc với các thông tin quảng cáo.
Kiến nghị của 6 tổ chức trong nước và quốc tế (như Tổ chức Y tế Thế giới, Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc, Liên minh chính sách đồ uống có cồn toàn cầu...) gửi tới lãnh đạo Quốc hội, Chính phủ gồm các nội dung:
Thứ nhất, về tên Luật, nhiều tổ chức đề nghị giữ tên Luật như đề xuất của Chính phủ là “Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia”.
Thứ hai, về kiểm soát, quảng cáo, khuyến mại, tài trợ. Các chính sách phòng chống tác hại rượu bia hiệu quả/tốt nhất cần được củng cố trong dự thảo Luật, cụ thể là quy định về cấm quảng cáo, khuyến mại tài trợ, quy định hạn chế tính có sẵn của mặt hàng rượu bia và sự tiếp cận với đối tượng dưới 18 tuổi, ngoài những quy định hiện nay được đề cập trong dự thảo, cần bổ sung hoặc điều chỉnh.
Thứ ba, về điều kiện tài chính bảo đảm thực thi Luật, nhiều kiến nghị cho rằng cần có nguồn kinh phí bền vững để thực thi Luật, đưa Luật vào cuộc sống và tổ chức nguồn kinh phí theo hình thức tạo quỹ nâng cao sức khỏe bằng trích phần trăm thuế tiêu thụ đặc biệt mặt hàng rượu bia, thực hiện quản lý theo đúng nguyên tắc khoa học lập và phát triển quỹ cho triển khai phòng chống tác hại rượu bia trong nội dung của phòng chống bệnh không lây nhiễm và chăm sóc sức khỏe ban đầu.
