Hơn 20 năm trước, hai nhà nghiên cứu y khoa của Trường Đại học Harvard là Joseph và Charles Vacant đã dẫn đầu một nhóm nghiên cứu “trồng” thành công một mảnh sụn tai người trên lưng một con chuột thí nghiệm. Thí nghiệm này sử dụng một khuôn hình cái tai chứa đầy các tế bào sụn của một con bò. Đầu tiên “cái tai” được đặt trong lồng ấp và khi nó lớn lên thì được cấy vào cơ thể của một con chuột trụi lông (một loài chuột thí nghiệm đặc biệt bị đột biến di truyền do một cơ quan tuyến ức bị thoái hóa gây ức chế hệ miễn dịch của nó và khả năng loại bỏ các mô ngoại lai).
“Chuột tai” hay chuột Vacanti này tiếp tục mọc mảnh mô tai ra khỏi lưng nó cho đến khi tạo nên hình hài của một cái tai người hoàn chỉnh. Năm 1997, nhóm nghiên cứu Joseph và Charles Vacanti đã công bố công trình nghiên cứu của họ trên tạp chí Phẫu thuật tái tạo và tạo hình.
Thí nghiệm này được thiết kế nhằm thử nghiệm khả năng mọc mô và cấy ghép sau này cho con người. Năm 1998, một bệnh nhi ở Trung Quốc mắc khiếm khuyết di truyền gọi là “hội chứng biến dạng tai ở trẻ nhỏ”, bệnh này ngăn không cho tai ngoài phát triển một cách hợp lý. Bệnh nhi đã nhận được một đôi tai mới toanh với tế bào của riêng em - quy trình này tương tự với việc mọc “tai” trên “chuột tai”.
 |
| Chuột Vacanti với một mảnh sụn tai người đang mọc ló ra ngoài |
Con chuột với cái tai người trên lưng là một trong những thí nghiệm kỳ quặc nhất được biết đến. Mặc dầu vậy, những thí nghiệm khoa học trên chuột đã có từ khoảng năm 1902 khi nhà lai tạo “gàn dở” Abbie E.C.Lathrop đã sớm nhận ra tiềm năng của động vật này trong nghiên cứu di truyền. Thế nhưng, việc dùng chuột thí nghiệm thậm chí còn khởi đầu sớm hơn thế nữa, cụ thể là trong thập niên 1850.
Các nhà khoa học đã mua những con chuột từ các nhà lai tạo chuyên nghiệp được biết tiếng như là những “người sành sõi chuột”. Họ đánh giá chuột như là một loài thú cảnh đáng yêu bởi lớp lông mềm mại. Suốt hàng thập niên, chuột thí nghiệm nói chung đã tạo ra những tiến bộ y khoa và khoa học vĩ đại, từ nghiên cứu ra thuốc ung thư đến thuốc kháng virus HIV và chủng ngừa cúm. Giống chuột thí nghiệm (Mus musculus) tức chuột nhà là những “con dao y sinh” lợi hại, bộ gene của chúng rất dễ khai thác trong các nghiên cứu di truyền. Sinh lý học của cơ thể con người gần gũi hơn cả với giống chuột Na Uy (Rattus norvegicus) và các chủng liên quan của loài chuột này. Chuột cũng dễ huấn luyện và tỏ ra thích hợp với các điều kiện thí nghiệm tâm lý, đặc biệt là liên quan tới những mạng lưới thần kinh của con người.
Chuột thí nghiệm cũng lớn hơn chuột hoang dã với đuôi dài và mõm màu xanh. Nhưng cả 2 loài đều gây tai họa cho các thành phố, cho đến khi các nhà khoa học tìm ra đối tượng thí nghiệm hoàn hảo nhất: chuột lang nhà. Chúng sinh sản cực kỳ nhanh; rất dễ thương, linh hoạt, dễ thích ứng và ăn tạp. Thêm nữa, kích thước nhỏ bé của chuột lang nhà cũng dễ dàng lưu trữ chúng trong kho nhỏ của các phòng thí nghiệm. Loài chuột này cũng chia sẻ nguồn gốc tiến hóa với con người, đồng nghĩa rằng bộ gene của chuột lang nhà hoàn toàn trùng lắp với của con người. Kết quả là, loài chuột ngự trị các phòng thí nghiệm và chiếm gần 95% trong số các loài động vật thí nghiệm. Chỉ trong vòng 4 thập kỷ qua, số lượng các nghiên cứu có sử dụng chuột đã tăng gấp 4 lần; trong khi đó số lượng các bài báo khoa học nói về thử nghiệm thành công trên loài chó, mèo và thỏ vẫn không đổi.
 |
Chuột thí nghiệm được cấy não nhằm theo dõi các hoạt động thần kinh trong một sứ mạng cụ thể |
Những nghiên cứu dựa trên loài gặm nhấm này đã giải quyết mọi thứ, từ thần kinh học và tâm lý học, cho đến thuốc và bệnh tật. Các nhà nghiên cứu đã từng cấy thiết bị điện tử vào não chuột để kiểm soát các chuyển động của chúng, lập lại việc xét nghiệm các đặc tính gây nghiện của cocaine trên chuột, sử dụng phương pháp “sốc điện” ở người dựa vào sọ chuột, hay dùng chuột trong các “mê cung” thí nghiệm vô tận. Thậm chí NASA còn giữ chuột lang nhà trên Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) để thí nghiệm về trọng lực.
Rất nhiều thí nghiệm hàng ngày dựa trên chuột lang nhà đã diễn ra ngoài tầm mắt của công chúng. Nhưng cuộc sống của loài gặm nhấm trong phòng thí nghiệm có thể là chìa khóa mở ra các hiểu biết cũng như vai trò của chúng trong các khám phá khoa học.
