Trong khi viên cận vệ và người lái xe may mắn thoát chết thì 3 ngày sau, do vết thương quá nặng, tướng Schneider đã từ trần.
Hé lộ về vai trò của Henry Kissinger
Ngày 23/10/1970, đúng một ngày sau khi nhóm bắt cóc có vũ trang tấn công tướng Rene Schneider, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Chile, Giám đốc Cơ quan tình báo Trung ương Mỹ (CIA) Richard Helms đã cho họp các nhóm để rà soát lại chiến dịch đảo chính bí mật, và cuộc tấn công này chính là hành động khởi đầu của chiến dịch đó. “Cuộc họp đi đến nhất trí rằng chiến dịch trên đã thực hiện được một bước đi lớn nhất”. Họ cho rằng, “trạm phát sóng của Mỹ đã làm một việc tuyệt vời để đưa người dân Chile đến được ngày hôm nay và ít nhất là một giải pháp quân sự đã được tính toán đến”, đây chính là một đoạn trong bản tin được phát ra từ một kênh phát sóng bí mật của CIA tại Chile trong những ngày đó.
Tại Bộ ngoại giao Mỹ, các quan chức đều không biết rằng CIA và giới chức cấp cao nhất trong Nhà Trắng của Tổng thống Nixon đã hậu thuẫn cho cuộc tấn công tướng Schneider thông qua sức ép, vũ khí và tiền – đây là cái cớ cho cuộc đảo chính quân sự để có thể lật ngược cuộc bầu cử dân chủ của nhà lãnh đạo Salvador Allende. Người ta đã soạn một bức thư chia buồn để Tổng thống Nixon sẽ gửi đi.
Trong một lời nhắc nhở dành cho cố vấn An ninh Quốc gia Henry Kissinger, người đã bí mật theo dõi chiến dịch đảo chính của CIA, Bộ ngoại giao Mỹ khuyên Nixon chuyển đến Tổng thống Chile thông điệp như sau: “Thưa ngài Tổng thống: Hành động gây sốc đối với Tổng tư lệnh Schneider là một vết nhơ trong những trang sử đương đại. Không ai có thể hiểu hết nỗi đau buồn của tôi với nghịch cảnh vừa xảy ra trên đất nước của ngài…”.
Để kỷ niệm 50 năm ngày Mỹ chống lưng cho vụ tấn công tướng Schneider, Cục Lưu trữ Quốc gia Hoa Kỳ (NSA) đã đăng một bộ hồ sơ mật nhằm làm rõ cái gọi là “nghịch cảnh” trong thông điệp của Tổng thống Nixon khi đó. NSA đã tải lên một đoạn video lên chương trình “60 Phút” do kênh truyền hình Mỹ CBS thực hiện liên quan đến vụ gia đình tướng “Schneider kiện Kissinger”, dựa trên những tài liệu báo cáo về “cái chết oan nghiệt” của tướng Schneider, từ đó gia đình ông đã đệ đơn ra tòa để kiện về vai trò của cố vấn Kissinger trong vụ ám sát này. Chương trình “60 Phút” phát sóng ngày 9/9/2001 và sau đó chưa bao giờ người ta thấy nó được phát lại. Để chuẩn bị kỷ niệm tròn 50 năm, CBS News đã cho phát lại bản tin này với ý nghĩa “60 Phút tua lại”.
Tại Chile người ta so sánh vụ ám sát tướng Schneider tương tự vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy của Hoa Kỳ bởi trong đó chứa đựng sự tàn ác và sự mất mát cho cả dân tộc Chile. Còn với nước Mỹ thì việc ám sát tướng Schneider trở thành một trong những vụ án nổi tiếng được CIA bỏ nhiều công sức nghiên cứu nhằm tìm ra phương pháp “vô hiệu hóa” một nhà lãnh đạo nước ngoài được coi như một thứ vật cản trên con đường đạt được các mục tiêu của họ.
Nhưng cũng cần đến 25 năm sau để Tổng thống Bill Clinton ra lệnh công khai hóa hồ sơ chiến dịch FUBELL, tài liệu này được coi là một phần trong khối tư liệu khổng lồ về Chile, là hậu quả của vụ bắt tướng Augusto Pinochet ở London vì tội xâm phạm quyền con người. Khi đọc kỹ tư liệu sẽ nhận thấy các lỗi ghi lại việc Kissinger, Richard Helms và các quan chức cấp cao khác trình lời khai của họ về thông tin, trách nhiệm với vụ việc lên Ủy ban Nghị viện Hoa Kỳ về một hành động khủng bố chính trị đã dẫn tới việc bắn tướng Schneider vào ngày 22/10/1970 và ông đã chết 3 ngày sau đó.
Tháng 10/1970, khi ứng cử viên đảng Xã hội Salvatore Allende chiến thắng trong kỳ bầu cử tổng thống, tướng Schneider đã nhiều lần từ chối yêu cầu tổ chức đảo chính của nhiều tướng lĩnh quân đội và nhất là từ phía Mỹ, nhằm đưa Chile vào tình trạng khủng hoảng chính trị để hủy bỏ kết quả bầu cử và đưa quân đội lên nắm quyền. Trước đó, tháng 8/5/1970, trả lời phỏng vấn trên tờ El Mercurio, một tờ báo uy tín hàng đầu nước này, tướng Schneider đã khẳng định quân đội Chile sẽ không can thiệp vào cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào tháng 9/1970 – mặc dù ở quốc gia này ông có sức ảnh hưởng tới mức được coi như là một thứ “Giáo lý Schneider”. Đã ba lần, tướng Schneider từ chối tiếp xúc với Edward Kory, Đại sứ Mỹ tại Chile, do viên đại sứ này luôn gây áp lực buộc quân đội Chile phải làm đảo chính.
Những âm mưu đen tối
Trong bối cảnh ngày tuyên thệ nhậm chức của Tổng thống Allende càng cận kề và biết là không thể nào lung lạc được tướng Schneider làm đảo chính, đích thân Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger và Giám đốc CIA Richard Helms đã triệu tập Đại sứ Edward Kory và trưởng chi nhánh CIA tại thủ đô Santiago về Washington để tìm phương án trừ khử tướng Schneider.
Vào giữa tháng 10/1970, tùy viên quân sự Mỹ, trung tá Paul Wimert được coi như “người cầm cờ hiệu” của CIA trong chiến dịch này. Kịch bản chính của vụ đảo chính được bắt đầu là hành động bắt cóc tướng Schneider nhằm đạt được các mục đích: Loại bỏ một đối thủ chính trị đáng gờm nhất lãnh đạo lực lượng quân sự Chile, sau đó thay ông ta bằng một sĩ quan có cảm tình với cuộc đảo chính; rồi sẽ đổ lỗi cho thủ phạm là những người ủng hộ ông Salvatore Allende (người sắp trở thành Tổng thống Chile); tạo ra một “không khí đảo chính” mang màu sắc của một cuộc chính biến công bằng để chứng minh cho việc quân đội lên cầm quyền là phù hợp.
CIA nhắm vào tướng Roberto Viaux, hơn ai hết ông này chính là đối thủ muốn đánh bật tướng Schneider. Trong những cuộc gặp bí mật với “người cầm cờ hiệu” thì tướng Roberto Viaux yêu cầu được cung cấp vũ khí cũng như bảo đảm chính sách với các binh sĩ của ông ta. “Những nhà tài trợ” CIA hứa chi 250.000 USD đồng thời cố gắng điều hành các hoạt động của ông ta sao cho ăn khớp với những kẻ âm mưu đảo chính khác. Khi đó cần phải có những kẻ âm mưu đảo chính thật bởi vì Roberto Viaux - là “một tướng không có quân”, người vừa mới được vội vàng cất nhắc cho vụ đảo chính này nhưng chưa từng làm được một điều gì gọi là thành công cả.
Ngày 15/10, Thomas Karamessines, một thủ lĩnh cấp cao của CIA phụ trách vụ đảo chính bí mật này đã gặp Henry Kissinger và viên trợ lý quân sự của ông ta là Alexander Haig để cập nhật cho họ tình trạng thực tế của vụ đảo chính tại Chile. Hai bên nhất trí rằng một cuộc đảo chính thất bại sẽ để lại “tiếng vang xấu” ở Chile và trên trường quốc tế, đồng thời Cơ quan Tình báo Mỹ cần chuyển đến cho tướng Roberto Viaux thông điệp để cảnh báo ông ta về bất kỳ hành động khinh suất nào.
Ngày hôm sau, CIA đã chuyển đi kết luận từ cuộc gặp gỡ của họ với Kissinger “Đây là hướng dẫn chiến dịch cho các ngài” tại Trạm phát sóng Santiago: “Dùng đảo chính để lật đổ chiến thắng của cuộc bầu cử Allende là chính sách duy nhất tiếp tục cần theo đuổi”, thông báo nêu rõ, thời gian thích hợp là trước ngày 24/10 khi mà Quốc hội Chile phê chuẩn chiến thắng của ông Allende. Thông báo cũng chỉ ra cho Trưởng trạm Henry Hecksher cần chuyển một thông điệp nữa đến Viaux rằng “không khuyến cáo ông ta hành động đơn lẻ” và “khuyến khích ông ta kết hợp các lực lượng với những người lập kế hoạch đảo chính sao cho họ có thể thực hiện trước hoặc sau ngày 24/10”.
Vào sáng 22/10/1970, ông Schneider đang lái chiếc xe của mình trên đường đi làm bỗng gặp phải vụ va chạm với một chiếc xe jeep và ông buộc phải dừng lại. Nhóm người trong xe kia nhảy xuống vây quanh xe ông, rồi một kẻ dùng búa đập vỡ cửa sổ sau. Do dùng súng chống trả quyết liệt nên tướng Schneider bị những kẻ lạ mặt bắn 5 phát đạn vào người khiến ông bị trọng thương và qua đời 3 ngày sau đó tại bệnh viện.
Mặc dù, các quan chức CIA đã bàn đến khả năng việc bắt cóc có thể dẫn tới bạo động, tuy nhiên hành động ám sát ông Schneider vẫn không được nằm trong kế hoạch của họ. Tuy vậy, CIA không hề hối hận. Ngược lại Cơ quan Tình báo Mỹ tin một cách chắc chắn rằng “cái chết đó đã được dự tính” để cho cuộc đảo chính thành công. Trong bản báo cáo đầu tiên của mình tới Langley, thì Henry Hecksher, Trưởng trạm phát sóng nói rằng: “Tất cả những gì tôi muốn nói là những nỗ lực xử Schneider đã mang đến cho lực lượng quân đội một cơ hội cuối cùng là ngăn chặn được cuộc bầu cử ông Allende”. Tại trụ sở của Langley, Richard Helms và cấp phó của ông ta đã chúc mừng: “Thành công tuyệt vời”.
Theo phiên tòa diễn ra tại Mỹ “các tài liệu của chính phủ cho thấy sự việc bắt đầu vào khoảng năm 1970, các bị can đã hướng dẫn, chỉ huy, cam kết, cùng âm mưu, hỗ trợ, khuyến khích, phối hợp hành động, ủng hộ và xúi bẩy, và công khai nhận biết một cách sâu sắc các hoạt động bí mật nhằm ngăn chặn Salvador Allende giữ cương vị Tổng thống Chile. Những hoạt động này được các tổ chức và một nhóm đảo chính quân sự tại Chile đòi loại bỏ tướng Rene Schneider”. Vào ngày 10/9/2001, nhóm luật sư của gia đình tướng Schneider đã đệ đơn kiện ra tòa sơ thẩm liên bang tại Washington, D.C. Thậm chí, tòa án này đã bác đơn vì khi đó Kissinger đang làm Cố vấn Quốc gia An ninh cho tổng thống và ông này đã được miễn trừ trách nhiệm pháp lý.
Vụ án tướng Schneider và vụ kiện của gia đình ông đã trở thành chủ đề điều tra chính của chương trình “60 Phút” trên đài CBS được phát ngày 9/9/2001. Những người sản xuất chương trình là Michael Gavshon và Solly Granatstein, Bob Simon thực hiện điều tra và viết phóng sự, thông qua chương trình này người ta đã thẩm tra các bộ hồ sơ mật rồi từ đó phát hiện ra việc Nhà Trắng đã đồng lõa với CIA trong vụ giết hại tướng Schneider. Tại một cuộc phỏng vấn với con trai ông, Rene Schneider, Simon đã hỏi: “Liệu điều đó có ý nghĩa gì không?” nếu theo đuổi Kissinger, hơn ba thập kỷ sau cái chết của người cha ông. “Sự thật là điều mà tôi luôn muốn quên đi”, Rene Schneider đáp “Tuy nhiên chúng tôi có nghĩa vụ với loài người để nói ra sự thật đó. Sẽ là vô trách nhiệm nếu giữ sự thật đó trong im lặng”.
