1. Tục đeo bùa ngũ sắc
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, người lớn thường đeo cho trẻ nhỏ chùm bùa ngũ sắc. Túi vải hình vuông đựng hạt mùi khô ở ngực, buộc chỉ ngũ sắc ở cổ tay và cổ chân.
Dân gian tin rằng: Chỉ ngũ sắc ứng với màu ngũ hành giúp trừ tà; bột hùng hoàng có tác dụng xua đuổi rắn, rết; hạt mùi kỵ gió; trái cây ngụ ý giết sâu bọ. Những túi bùa ngũ sắc được may bằng vải lụa với các màu sắc sặc sỡ, khâu thành hình trái đào, quả khế, quả quất, buộc chỉ ngũ sắc kết tua.
2. Mặc áo dấu cho trẻ em
Với quan niệm xua đuổi tà khí và tránh các tác động có hại của tự nhiên như nóng, rắn rết tấn công và mong con cái khỏe mạnh. Vào ngày tết Đoan Ngọ, các bà mẹ thường mang áo lụa mới đến chùa, đình xin ấn son rồi mang về cho trẻ con mặc.
Mặc áo dấu cho trẻ em để xua đuổi tà khí
3. Tục nhuộm móng tay, móng chân
Theo phong tục xưa thì hàng năm, đến tết Đoan Ngọ người ta nhuộm móng chân, móng tay cho con trẻ. Chất liệu để nhuộm móng là cây lá móng. Lá móng sau khi lấy về sẽ được giã nhỏ, thêm vài giọt nước chanh, trộn đều rồi đắp vào các móng tay (trừ móng tay trỏ) và móng chân.
Ngoài ý nghĩa thẩm mỹ, tục này còn có ý nghĩa trừ ma tà, làm cho ma quỷ sợ mà tránh xa con trẻ.
4. Tục xâu lỗ tai
Xâu lỗ đeo khuyên tai là một tục có từ thời nguyên thủy, phổ biến ở mọi tộc người. Xuất phát từ nhiều quan niệm khác nhau như là một tín vật để làm đẹp, chữa bệnh, đánh dấu sự trưởng thành hay cầu mong sức khỏe.
Theo thời gian, tục này chỉ chú trọng dành cho các bé gái. Dân gian chọn ngày mùng 5 tháng 5 để xâu lỗ tai cho các bé gái.
5. Tắm nước lá mùi
Thông thường, vào ngày mùng 5 tháng 5, sau khi đã ăn cơm rượu để giết sâu bọ, mọi người sẽ tắm bằng nước đun lá mùi, lá tía tô, kinh giới, lá sả, lá tre… Người xưa cho rằng: tắm lá mùi để mồ hôi toát ra, có cảm giác khoan khoái dễ chịu, thơm tho làm cho con người phấn chấn.
Cách tắm này lại trị được cảm mạo bởi lá mùi là vị thuốc nam.
6. Tục gội đầu, xông lá thơm
Chống lại cái nóng oi bức của giờ ngọ (ngày hè), mọi người già, trẻ thường đun các loại lá như bưởi, mùi, tía tô, kinh giới, sả, tre... để tắm, xông phòng bệnh cảm mạo.
Đặc biệt, phụ nữ còn gội đầu, mong muốn có một mái tóc đen, mượt, dài. Đây là một phương pháp chữa bệnh của người xưa, giúp cơ thể thải độc, tinh thần thư thái, phấn chấn.
7. Tục hái lá mùng 5
Từ xa xưa, ở các vùng quê đã hình thành phong tục độc đáo hái lá mùng 5. Người xưa cho rằng lá cây hái vào giờ ngọ (11 - 13 giờ) ngày 5/5 âm lịch là lúc dương khí mạnh nhất, có được tinh túy của đất trời nên có công dụng chữa được nhiều thứ bệnh.
Lá mùng 5 có rất nhiều loại và mỗi vùng lại khác nhau, nhưng người dân thường hay cắt các loại lá ngải cứu, đinh lăng, ích mẫu, tía tô, bồ công anh, sen, vòng, vối…về phơi để uống dần.
8. Tục đổ bệnh cho cây
Trong dân gian ở một số vùng thường truyền nhau vào đúng giờ ngọ tết Đoan ngọ làm một số “mẹo” để phòng và chữa bệnh như: cởi áo đánh trần xoa lưng vào cây chuối sẽ hết rôm sảy; chị em phụ nữ lấy dây quấn vào cây sẽ hết đau lưng; đúng giữa trưa ngửa mặt lên trời hoặc nuốt hoa vừng sẽ khỏi các bệnh về mắt...
9. Tục khảo cây
Đây là tục khá ấn tượng trong ngày tết Đoan Ngọ xưa. Ở mỗi vùng miền lại có một cách khảo cây khác nhau, nhưng tất cả đều diễn ra vào đúng 12 giờ trưa. Những cây bị khảo thường là những cây ăn quả trong vườn nhưng ra ít quả, hoặc không ra quả, hay bị sâu bệnh.
Để khảo cây, cần có hai người. Một người đảm nhận nhiệm vụ trèo lên các cây ăn quả trong vườn để “đóng vai” là cây và một người cầm dao đứng dưới gốc cây. Người đứng dưới gốc hỏi tại sao cây chậm ra quả và dọa sẽ chặt bỏ. Người trên cây giả giọng cây van xin được tha, hứa ra thật nhiều quả.
10. Tục treo lá Ngải ngày Đoan Ngọ
Dân gian lấy ngải treo trước cửa nhà tránh đau ốm và trừ tà. Tùy theo năm con giáp mà ngải được kết thành hình con vật cầm tinh năm đó, chẳng hạn năm Sửu kết hình con trâu, năm Hợi kết hình con lợn... Một số vùng thay treo ngải bằng nhánh xương rồng, lá liễu... hoặc đặt chậu xương rồng trong nhà.
11. Chúc Tết - Sêu Tết
Tết Đoan Ngọ là dịp thăm hỏi người thân như ông bà cha mẹ đến những người mang ơn thầy giáo, thầy thuốc...
Đặc biệt, Tết Đoan Ngọ xưa có lệ những chàng trai đã hỏi vợ nhưng chưa cưới phải đi sêu nhà bố mẹ vợ tương lai. Vật phẩm mang đi tết là vài chục con chim ngói, đôi ngỗng, gạo nếp, đậu xanh, đậu đen, đường đen và hoa quả…
