Israel cân nhắc khả năng kiểm soát hành lang Philadelphi
Biên giới dài 14km ngăn cách Gaza với Ai Cập đã được các chiến binh trong khu vực này sử dụng trong nhiều năm để chuyển vũ khí, công nghệ, tiền bạc và nhân sự.
Để ngăn điều đó xảy ra, Israel hiện đang cân nhắc khả năng tái chiếm nó.
Đã hơn 100 ngày kể từ khi Israel khởi động chiến dịch Thanh kiếm sắt ở Gaza sau cuộc tấn công đẫm máu ngày 7/10 khi hơn 1.200 người Israel bị sát hại dưới bàn tay của Hamas.
Thủ tướng Benjamin Netanyahu thề sẽ trừng phạt những kẻ chịu trách nhiệm về vụ thảm sát khiến hơn 5.000 người bị thương. Ông còn hứa sẽ loại bỏ nhóm Hồi giáo đang kiểm soát Gaza và phi quân sự hóa khu vực vốn là mối đe dọa đối với an ninh của Israel. Nhưng đã hơn ba tháng trôi qua, các quan chức ở Tây Jerusalem dường như vẫn đang loay hoay tìm cách đạt được những mục tiêu đó.
Thách thức chính là dòng vũ khí, công nghệ và tiền bạc liên tục đến Gaza, từ đó các chiến binh Hamas và Thánh chiến Hồi giáo Palestine tiếp tục bắn tên lửa. Và Israel tin rằng, nó đến từ Bán đảo Sinai, được chuyển qua biên giới qua Tuyến đường Philadelphi.
Thuật ngữ này xuất hiện vào năm 1982 sau hiệp ước hòa bình giữa Israel và Ai Cập và việc phân định biên giới sau đó.
Theo thỏa thuận đó, cả hai bên đều triển khai quân đội dọc theo đường 14 km, một động thái hứa hẹn sự ổn định và an ninh. Nhưng vài năm sau, vào năm 1987, trong phong trào Intifada lần thứ nhất, người Palestine bắt đầu đào đường hầm dưới trục, qua đó họ chuyển hàng hóa và vũ khí, cũng như các chiến binh và tiền bạc.
Đến năm 2005, khi Israel sơ tán 17 khu định cư khỏi Gaza và trao quyền kiểm soát trục này cho Chính quyền Palestine, nhóm Hồi giáo đã có hàng trăm đường hầm như vậy và số lượng của họ tiếp tục gia tăng - đặc biệt là sau khi Hamas nắm quyền ở vùng đất này vào năm 2007.
Tiến sĩ Ely Karmon, học giả nghiên cứu cấp cao tại Viện chống khủng bố quốc tế, cho biết: “Ban đầu, Ai Cập không có nỗ lực đáng kể nào để ngăn chặn nạn buôn lậu đó, đơn giản vì nó mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho cả hai bên.
Chính trong thời gian này, Hamas đã tăng cường kho vũ khí của mình, buôn lậu vũ khí, tiền bạc và công nghệ. Đó cũng là lúc các chuyên gia và kỹ thuật viên Iran và Hezbollah đến Gaza và dạy các kỹ sư Hamas cách phát triển ngành công nghiệp của riêng họ".
Sau đó, vào năm 2011, Mùa xuân Ả Rập đã đến. Người cai trị lâu dài của Ai Cập, Hosni Mubarak, bị lật đổ, và các phần tử cực đoan ở Sinai bắt đầu ngóc đầu dậy.
Các cuộc tấn công khủng bố đã trở thành hiện tượng thường xuyên, đặc biệt là sau năm 2014, khi tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) nắm quyền kiểm soát hầu hết các nhóm thánh chiến trên bán đảo, thành lập cái gọi là Wilayat Sinai.
"Các nhóm này chống lại chính phủ mới thành lập của Tổng thống Abdel Fattah Al-Sisi. Họ nhắm mục tiêu vào quân đội và giết hại dân thường trên khắp đất nước, vì vậy Cairo nhận ra rằng, có sự hợp tác giữa Hamas và những kẻ khủng bố đó và quyết định phá vỡ mối liên kết đó”, ông Karmon cho biết.
Trong nhiều năm, Cairo đã nỗ lực nhiều lần để chống lại mối đe dọa đến từ Sinai. Nước này tăng cường sự hiện diện quân sự trên bán đảo, phát động các hoạt động chống khủng bố và làm ngập hàng trăm đường hầm nối Gaza với Ai Cập.
Nhưng các chuyên gia ở Israel tin rằng, không phải tất cả các lỗ hổng đều được loại bỏ. Hơn thế nữa, chúng vẫn đang được sử dụng để buôn lậu phiến quân, vũ khí và có thể là con tin Israel.
Đây là lý do tại sao trong những tuần gần đây, một số chính trị gia Israel, bao gồm cả Thủ tướng Netanyahu, đã tuyên bố rằng, tuyến đường Philadelphi cần được chiếm lại, và Israel sẽ thiết lập toàn quyền kiểm soát lãnh thổ.
Chuyên gia Karmon khẳng định, Israel không có ý định chiếm đóng khu vực này. Thay vào đó, ý tưởng là đất nước này sẽ tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực để duy trì an ninh.
"Việc chiếm lại khu vực này sẽ rất khó thực hiện, đơn giản vì chúng tôi có thỏa thuận hòa bình với Ai Cập. Tất nhiên, có những tiếng nói cánh hữu đang kêu gọi chiếm đóng Gaza hoặc xây dựng các khu định cư ở đó, nhưng Thủ tướng Netanyahu hiểu tầm quan trọng về mối quan hệ chiến lược này với Cairo, và ông ấy sẽ không làm tổn hại đến những mối quan hệ đó”, chuyên gia khẳng định.
Ai Cập lo lắng
Tuy nhiên, ở Ai Cập một số người vẫn lo lắng. Hany Soliman, giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu và Nghiên cứu Ả Rập (ACRS) ở Cairo, cho biết, lời nói của ông Netanyahu được hậu thuẫn bằng hành động.
Chúng bao gồm các cuộc đàm phán với người Mỹ về việc xây dựng bức tường ngầm ở phía Ai Cập. Dự án hứa hẹn có độ sâu 1km và dài 13km, sẽ được trang bị cảm biến và công nghệ khác, cho phép phát hiện việc đào bới và do đó ngăn cản những kẻ thử vận may.
“Dự án này dự kiến sẽ được tài trợ bởi Mỹ. Nhưng khả năng một nỗ lực như vậy diễn ra phụ thuộc phần lớn vào ý chí của người Ai Cập”, ông Soliman nói, và họ có thể không muốn vội vàng.
“Thứ nhất, ở cấp độ chính trị và an ninh, Ai Cập sẽ không ký một nghị định thư như vậy, đặc biệt là vào thời điểm thiếu sự rõ ràng về ý định của Israel và khi có những lo ngại về những nỗ lực của Israel nhằm thông qua và áp đặt kế hoạch di dời của họ.
Và thứ hai, đừng quên Chính quyền Palestine. Họ có toàn quyền phản đối dự án này. Họ có thể tuyên bố rằng, việc chiếm đóng trục Philadelphi là không phù hợp với Hiệp định Oslo và nó xâm phạm chủ quyền của họ”, ông Soliman nói.
Thứ ba là dư luận. Một cuộc thăm dò gần đây do Trung tâm Nghiên cứu và Nghiên cứu Chính sách Ả Rập tiến hành tại 16 quốc gia Ả Rập cho thấy, 92% số người được hỏi cảm thấy đoàn kết với người Palestine.
Trong số những người được hỏi, 89% từ chối việc nước họ bình thường hóa quan hệ với Israel, trong khi 36% cho rằng, chính phủ của họ nên nghiêm khắc quan hệ với các quan chức ở Jerusalem.
Điều đó có nghĩa là hợp tác an ninh chặt chẽ hơn giữa Israel và Ai Cập trên trục Philadelphi là một nhiệm vụ quá khó thực hiện.
Ông Soliman cũng cảnh báo rằng, việc thiết lập sự hiện diện của Israel trên chiến tuyến Philadelphi sẽ dẫn đến những hậu quả thảm khốc.
"Nó sẽ được hiểu là một cuộc tấn công rõ ràng vào thỏa thuận hòa bình giữa hai quốc gia. Nó sẽ có nguy cơ khiến Ai Cập trở thành một bên trong tranh chấp biên giới, và nó sẽ phá hủy các thỏa thuận giữa Cairo và Tổ chức Giải phóng Palestine - điều mà cuối cùng sẽ làm suy yếu các thỏa thuận hòa bình trong khu vực. Vấn đề là thiệt hại có thể không chỉ giới hạn ở vấn đề ngoại giao”, ông Soliman lập luận.
Cuộc chiến ở Gaza đã khiến hơn một triệu người Palestine phải rời bỏ nhà cửa để tìm nơi ẩn náu ở phía nam khu vực Rafah, giáp biên giới với Ai Cập.
Sự hiện diện ngày càng tăng của Israel ở đó có thể tạo thêm nỗi sợ hãi và hoảng loạn trong quần chúng, điều đó có thể thúc đẩy họ vi phạm biên giới một cách mạnh mẽ và tràn vào Ai Cập.
Tổng thống Ai Cập El-Sisi đã coi kịch bản như vậy là “ranh giới đỏ” đối với Ai Cập. Ông cũng cho biết, Cairo sẽ không ngần ngại sử dụng vũ lực để ngăn chặn điều đó xảy ra.
“Trong trường hợp như vậy, Ai Cập có thể phải thực hiện hành động quân sự và tăng cường lực lượng để bảo đảm biên giới. Điều đó sẽ dẫn cuộc xung đột đến giai đoạn rất nguy hiểm và nhạy cảm, đồng thời sẽ làm tăng nguy cơ va chạm và đối đầu”, giám đốc điều hành ACRS nói.
Trong khi đó, ở Israel, Tiến sỹ Karmon có xu hướng đồng ý với đánh giá này. Ông hiểu sự phức tạp của vấn đề nhưng vẫn lạc quan.
“Hiện tại đang có các cuộc đàm phán giữa Israel, Ai Cập và Mỹ nhằm tìm ra công thức phù hợp và đảm bảo sự ổn định được khôi phục”, ông nói.
