Vào đúng ngày 13 tháng 5 năm 1783, Đội tàu Azov của Hải quân Đế quốc Nga đã bị giải thể và 11 tàu của nó được giao cho Hạm đội Biển Đen mới được thành lập.
Đặt căn cứ chính tại Vịnh Ahtiar, nơi dân cư thưa thớt lúc bấy giờ ở phía tây nam Crimea, hạm đội được thành lập để bảo vệ bán đảo sau khi nó sáp nhập vào Đế quốc Nga một cách hòa bình vào tháng 4 năm 1783, chín năm sau khi chấm dứt quyền kiểm soát của Đế quốc Ottoman với Crimea sau sự trỗi dậy của Russo - Chiến tranh Thổ Nhĩ Kỳ 1768-1774.
Sĩ quan hải quân kỳ cựu Fedot Klokachev được bổ nhiệm làm chỉ huy đầu tiên của hạm đội mới và bắt đầu xây dựng căn cứ của Hạm đội Biển Đen - thành phố Sevastopol, vào tháng 7 năm 1783. Vịnh Ahtiar sau đó được đặt tên là Vịnh Sevastopol.
Trong những năm sau đó, Hạm đội Biển Đen được tăng cường với các tàu chiến mới, trong khi Sevastopol chứng kiến việc xây dựng các công sự quan trọng và cơ sở hạ tầng cảng phù hợp với một lực lượng hải quân lớn mới.
Đến tháng 8 năm 1785, Hạm đội Biển Đen bao gồm hơn 13.500 thủy thủ và sĩ quan, đồng thời có 12 thiết giáp hạm, 20 tàu khu trục nhỏ và khoảng một chục tàu vận tải và thuyền đa năng tùy ý sử dụng - gần gấp bốn lần quy mô trang bị so với sức mạnh ban đầu.
Chiến tranh Crimea
Hạm đội Biển Đen và những người bảo vệ Sevastopol trong suốt cả trăm năm chiến đấu bảo vệ Biển Đen khỏi các âm mưu địa chính trị và quân sự của Ottoman và châu Âu, kể cả trong Chiến tranh Nga-Thổ Nhĩ Kỳ 1787-1792, Chiến tranh giành độc lập của Hy Lạp 1821-1829 (Nga ủng hộ Athen), và Chiến tranh Krym 1853-1856.
Cuộc vây hãm Sevastopol năm 1854-1855 chứng kiến liên minh xâm lược Crimea và hành quân đến căn cứ của Hạm đội Biển Đen, bao vây nó, với lực lượng đồn trú gồm 48.500 quân phòng thủ Nga đối đầu với sức mạnh tổng hợp của hơn 175.000 quân địch.
Sau 11 tháng bị bao vây, quân đội Nga tạm thời mất quyền đặt căn cứ tàu chiến ở Sevastopol.
Nga dần xây dựng lại sức mạnh hải quân Biển Đen vào cuối thế kỷ 19.
Chiến thắng trong Thế chiến thứ nhất và Cách mạng
Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, Hạm đội Biển Đen, được trang bị các thiết giáp hạm, tàu khu trục, thiết giáp hạm và tàu ngầm hiện đại, đã giành được những chiến thắng lớn trong cuộc xung đột tại Bosporus, cung cấp hỗ trợ cho mặt trận Romania và Kavkaz và tiêu diệt hàng chục tàu chiến Ottoman.
Hạm đội Biển Đen tan rã trong sự kiện các cuộc cách mạng kép vào tháng 3 và tháng 11 năm 1917, với lực lượng Đế quốc Đức và chính phủ quốc gia Ukraine tạm thời chiếm đóng Crimea vào năm 1918, trong thời gian đó, hơn 130 tàu đã bị thu giữ và đưa ra nước ngoài tới các quốc gia bao gồm Đế chế Ottoman.
Nhiều người đã đánh đắm những gì còn lại của hạm đội tại Novorossiysk để ngăn chặn việc chiếm giữ nó của thế lực bên ngoài. Hạm đội Biển Đen nằm trong đống đổ nát trong Nội chiến Nga với Crimea và các vùng lãnh thổ ven biển xung quanh bị lực lượng Pháp và Hy Lạp chiếm đóng.
Sự can thiệp kéo dài cho đến tháng 4 năm 1919, khi những người chiếm đóng buộc phải rút lực lượng.
Sự trỗi dậy
Hạm đội Biển Đen bắt đầu được tái thiết vào năm 1921 bằng việc khôi phục và nâng cấp những gì còn lại của các tàu chiến của Hải quân Đế quốc. Từ cuối những năm 1920 đến cuối những năm 1930, hơn 500 tàu đã được bổ sung vào hạm đội nhờ các chiến dịch công nghiệp hóa và tái vũ trang.
Hạm đội bắt đầu Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại vào tháng 6 năm 1941 với 64.000 thủy thủ và sĩ quan, một thiết giáp hạm, 5 tàu tuần dương, 16 tàu khu trục, 47 tàu ngầm và nhiều pháo hạm nhỏ hơn, tàu tuần tra, tàu phóng lôi, tàu quét mìn, tuần tra và chống ngầm.
Sevastopol đã được biến thành một pháo đài phòng thủ ven biển hiện đại, bao gồm các công sự phức tạp và hàng chục khẩu 305, 203, 152, 130, 120, 102, 100 và súng máy ven biển 45 mm, cũng như phòng không 76 và 37 mm.
Trong chiến tranh, Hạm đội được giao nhiệm vụ ngăn chặn quân Đức đang tiến lên và các đồng minh Bulgaria và Romania của họ, đồng thời theo dõi chặt chẽ khả năng Thổ Nhĩ Kỳ tham gia cuộc chiến.
Các lực lượng Đức và Romania bắt đầu chiến dịch đánh chiếm Sevastopol vào tháng 10 năm 1941, thành phố bị bao vây tứ phía. Cuộc bao vây Sevastopol tiếp tục trong 9 tháng cho đến khi thành phố thất thủ vào tháng 7 năm 1942, và chứng kiến quân phòng thủ Liên Xô đối đầu với quân đội Đức và Romania vượt trội về số lượng với sự hỗ trợ của hải quân từ Ý.
Hơn 200.400 quân Liên Xô đã thiệt mạng, bị thương hoặc bị bắt làm tù binh, nhiều người trong số họ sau đó chết trong các trại tù binh của Đức Quốc xã. Những nỗ lực sơ tán phần còn lại của quân phòng thủ thành phố bằng đường biển đã bị ngăn bởi lực lượng hải quân và không quân của cả Đức, Romania và Ý.
Mặc dù vậy, cuộc bao vây Sevastopol đã trói chân hàng trăm nghìn quân của liên minh Đức, Romania, Ý và cuối cùng đã làm suy yếu các cuộc tấn công của Đức Quốc xã ở Kavkaz trong mùa hè năm 1942.
Sevastopol bị chiếm đóng từ tháng 7 năm 1942 cho đến tháng 5 năm 1944, khi nó được giải phóng trong Chiến dịch tấn công Crimea. Hàng không, hải quân Liên Xô đã phá hủy nhiều tàu chở hàng, tàu chở dầu, tàu kéo và thuyền máy của Đức và Romania khi lực lượng Đức Quốc xã cố gắng rút lui bằng đường biển.
Trong chiến tranh, Hạm đội Biển Đen đã tiến hành hơn chục cuộc tấn công đổ bộ, bao gồm Chiến dịch Kerch-Feodosia năm 1941-1942 và Chiến dịch Kerch-Eltigen năm 1943-1944. Sự táo bạo và quyết tâm của lực lượng hải quân đánh bộ của hạm đội trong cả các hoạt động tấn công và phòng thủ đã khiến người Đức đặt biệt danh cho họ là "Cái chết đen" do màu đen đặc biệt của đồng phục.
Sau khi Thế chiến II kết thúc, Sevastopol, Crimea và Hạm đội Biển Đen được hưởng hòa bình và yên tĩnh tương đối trong phần lớn thời gian còn lại của thế kỷ 20.
Vào năm 1988, vào lúc Chiến tranh Lạnh sắp kết thúc, tàu tuần dương USS Yorktown của Hải quân Mỹ và tàu khu trục USS Caron đã cố gắng đi qua lãnh hải của Liên Xô ngoài khơi Crimea dưới danh nghĩa "quyền và tự do hàng hải" ở Biển Đen, khiến các tàu chiến Liên Xô là Bezzavetny và khinh hạm SKR-6 áp sát và ép và đẩy những tàu xâm nhập ra khỏi khu vực theo đúng nghĩa đen.
Vụ việc được các thủy thủ trên tàu Mỹ ghi hình đã cho thấy sự hoảng loạn xảy ra khi người Mỹ nhận ra những gì các tàu nhỏ hơn của Liên Xô đang làm với các tàu chiến Mỹ.
Thời kỳ khó khăn trong những năm 1990
Sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 đã đặt ra những câu hỏi hóc búa về tình trạng của Hạm đội Biển Đen, với việc Tổng thống Nga Boris Yeltsin đồng ý Crimea và Sevastopol thuộc về Ukraine. Năm 1991, hạm đội gồm 100.000 thủy thủ và sĩ quan cùng 835 tàu chiến đột nhiên phải đối mặt với một tương lai bất định.
Cuối cùng, tài sản hải quân được phân chia giữa các quốc gia mới và một thỏa thuận đã đạt được để Sevastopol tiếp tục là trụ sở của Hạm đội Biển Đen của Nga. Nga sẽ thuê Căn cứ Hải quân Sevastopol và các cơ sở hải quân khác ở Crimea từ Ukraine, với việc Kiev nhận được các khoản thanh toán bằng tiền mặt và một số phần thưởng nhất định như giảm giá năng lượng trị giá hàng chục tỷ USD.
Năm 1997, một thỏa thuận đã đạt được, theo đó Nga nhận 338 tàu và hơn 100 máy bay của Hạm đội Biển Đen, phía Ukraine nhận 67 tàu và 90 máy bay chiến đấu. Thỏa thuận cho thuê không còn phù hợp vào tháng 3 năm 2014 khi một tháng sau cuộc đảo chính do phương Tây hậu thuẫn ở Kiev lật đổ tổng thống được bầu cử dân chủ của đất nước, chính quyền Crimea đã tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý nhanh chóng về tình trạng của bán đảo, với đa số cư dân Crimea bỏ phiếu rời Ukraine và tái sáp nhập Nga.
Đầu tư lớn
Việc Crimea trở về Nga đã nhận được các khoản đầu tư lớn ngay lập tức vào năng lực của Hạm đội Biển Đen – với hạm đội được trang bị tàu và máy bay mới, bao gồm tàu tên lửa Buyan-M, tàu ngầm tấn công Dự án 636.3 và tàu khu trục lớp Đô đốc Grigorovich mới, tàu Đô đốc Grigorovich, tàu Đô đốc Essen và Đô đốc Makarov lần lượt được đưa vào hoạt động từ năm 2016 và 2017. Cùng với đó là các các khinh hạm Pytlivyy và Ladny, các tàu chiến tạo thành Sư đoàn tàu mặt nước số 30.
Ngày nay, Hạm đội Biển Đen còn có 6 tàu đổ bộ lớn thuộc các lớp Dự án 1171 và Dự án 775, Lữ đoàn tàu ngầm riêng biệt số 4 với 9 tàu ngầm tấn công, Lữ đoàn tàu tên lửa số 41 và các tàu tên lửa Buyan-M, Sivuch và Molniya-1 với tổng số 8 chiếc, 2 chiếc nữa đang hoàn thiện.
Tiểu đoàn tàu tên lửa 295 của hạm đội được trang bị hàng chục tàu thế hệ mới, cùng nhiều tàu tác chiến chống ngầm và tàu quét mìn nhỏ hơn, tàu tuần tra ven biển, tàu chống ngầm và tàu phòng thủ bờ biển, chữa cháy, tàu cứu hộ, tàu kéo, tàu chở dầu và tàu trinh sát. Hầu hết hạm đội đóng tại Sevastopol và Novorossiysk.
Hạm đội Biển Đen đã được sử dụng rộng rãi trong cuộc chiến đang diễn ra, với các nguồn lực của hạm đội được sử dụng trong các trận chiến chống lại lực lượng Ukraine trên đảo Zmeiny đồng thời ngăn không cho các tàu của NATO và các thiết bị trinh sát tiếp cận quá gần Crimea và khu vực xung đột.
Ít nhất ba tàu chủ lực của Hạm đội Biển Đen đã bị mất tích trong quá trình xung đột, trong đó tàu tuần dương tên lửa Moskva – kỳ hạm cũ của hạm đội, bị hư hại nghiêm trọng trong một vụ nổ bom, đạn vào tháng 4/2022 và bị chìm khi đang được kéo về cảng. Một tàu đổ bộ lớn của Nga đã bị mất vào tháng 3 năm 2022 và tàu kéo Vasily Bekh bị mất vào tháng 6 năm 2022 ngoài khơi đảo Zmeiny.
Trong khi đó, Hải quân Ukraine đã mất kỳ hạm Hetman Sahaydachny của mình vào tháng 3 năm 2022 và đã mất hàng chục tàu tuần tra trên sông, tàu trinh sát, tàu chỉ huy và kiểm soát, tàu quét mìn, tàu kéo và pháo hạm trong hơn 1 năm qua.
Một số bị đánh chìm trong các cuộc tấn công của Nga, số khác bị đánh đắm và số khác vẫn bị lực lượng Nga bắt giữ (bao gồm nhiều pháo hạm Gyurza-M, tàu tuần tra lớp Zhuk, tàu tuần tra lớp Kalkan và lớp UMS-1000, tàu tuần tra lớp Sorum tàu kéo và tối đa 10 tàu trinh sát không người lái).
Trong 240 năm qua, Hạm đội Biển Đen được giao nhiệm vụ đảm bảo an ninh cho biên giới biển phía nam của Nga và bảo vệ lợi ích của Nga trên toàn cầu. Gần hai thế kỷ rưỡi sau khi thành lập cho thấy tầm quan trọng chiến lược liên tục của hạm đội và ý đồ rõ ràng của các thế lực bên ngoài Nga là cố gắng làm suy yếu, đánh bại hạm đội và kiểm soát Crimea.
