Những cảnh báo quan trọng
TS. Ngô Thị Hoàng Vân, Khoa Sinh Nông nghiệp - Môi trường, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng cho rằng, giáo viên sử dụng máy móc các nội dung gợi ý từ AI sẽ dần đánh mất khả năng chủ động sư phạm, kỹ năng nghề (như phân tích chương trình, xây dựng mục tiêu bài học, đánh giá học sinh…), mai một, khả năng sáng tạo và kết nối cảm xúc với học sinh cũng có thể bị máy móc hóa, mất bản sắc cá nhân trong dạy học, bài giảng trở nên khô cứng.
Một số nội dung do AI đề xuất có thể sai lệch, không phù hợp với độ tuổi học sinh hoặc chương trình giáo dục Việt Nam, nếu giáo viên dùng mà không kiểm duyệt, có thể gây phản tác dụng.
Học sinh thì có thể trở nên ỷ lại, học để qua bài kiểm tra chứ không thực sự hiểu; hoặc tệ hơn là sử dụng AI để gian lận học tập... Thậm chí, việc trò chuyện quá nhiều với ứng dụng có thể khiến một số em rơi vào trạng thái xa rời thực tế, giảm kết nối xã hội, lệ thuộc vào công cụ ảo mà bỏ qua kết nối thật với người lớn, với thầy cô, bạn bè.
Trong quản lý, dữ liệu có thể đúng, nhưng nếu thiếu sự quan sát thực tế và thấu hiểu hoàn cảnh cụ thể, người quản lý dễ đưa ra những nhận xét hoặc chỉ đạo mang tính kỹ thuật, thiếu cảm xúc và không tạo được sự đồng thuận từ giáo viên hay học sinh.
Bên cạnh đó, nếu quá phụ thuộc vào hệ thống báo cáo tự động, cán bộ quản lý có thể dần mất đi thói quen trò chuyện, lắng nghe, và cảm nhận trực tiếp từ lớp học - những điều vốn rất quan trọng để giữ chất giáo dục trong một môi trường đầy tính người như nhà trường.
Một mối lo nữa là an toàn dữ liệu. Khi tất cả thông tin cá nhân của học sinh, kết quả học tập, nhận xét giáo viên đều được lưu trữ và xử lý qua hệ thống, điều quan trọng là phải có cơ chế bảo mật và sử dụng đúng mục đích. Nếu không, rất dễ xảy ra tình trạng lộ lọt thông tin hoặc sử dụng dữ liệu sai lệch, ảnh hưởng đến quyền riêng tư và lòng tin trong môi trường giáo dục.
Xây dựng bộ công cụ AI thống nhất ở cấp ngành
Cùng với những cảnh báo trên, TS. Ngô Thị Hoàng Vân cũng nhận thấy một số khó khăn cần lường trước, đó là:
Hạ tầng công nghệ ở nhiều trường còn hạn chế, đặc biệt với các ứng dụng AI cần dữ liệu lớn, máy tính cấu hình cao, kết nối mạng ổn định.
Năng lực số của giáo viên còn chênh lệch, nhiều người vẫn còn tâm lý e dè, ngại sử dụng công cụ công nghệ, nhất là các ứng dụng mới như AI.
Vấn đề đạo đức và bảo mật thông tin, nhất là với dữ liệu học sinh, cũng là một thách thức trong việc khai thác công cụ AI hiệu quả và an toàn.
Từ những phân tích trên, TS. Ngô Thị Hoàng Vân mong muốn Bộ GD&ĐT, các Sở GD&ĐT tổ chức tập huấn cho giáo viên theo hướng “cầm tay chỉ việc”, tránh lý thuyết suông, tập trung vào kỹ năng sử dụng AI vào đúng công việc dạy học, kiểm tra, đánh giá, quản lý lớp học.
Xây dựng bộ công cụ AI thống nhất ở cấp ngành, đảm bảo phù hợp chương trình giáo dục phổ thông, an toàn dữ liệu, dễ dùng và có kiểm soát nội dung, tránh tình trạng mỗi giáo viên dùng một phần mềm, dẫn đến thiếu đồng bộ.
Lồng ghép giáo dục đạo đức số cho học sinh, dạy các em cách sử dụng AI như công cụ hỗ trợ chứ không phải phương tiện gian lận, đồng thời khuyến khích giữ tương tác thật với thầy cô, bạn bè.
Ban hành khung hướng dẫn về sử dụng AI trong giáo dục, để giáo viên, nhà trường yên tâm triển khai mà không vi phạm quy định hoặc đạo đức nghề nghiệp.
“Ứng dụng AI không thể thay thế vai trò của người thầy, nhưng nếu được triển khai thông minh, đúng hướng, AI có thể là một ‘trợ lý số’ đắc lực giúp giáo dục, hướng đến cá nhân hóa, phát triển phẩm chất, năng lực như tinh thần cốt lõi của Chương trình giáo dục phổ thông 2018”, TS. Ngô Thị Hoàng Vân nhận định.
