Bài học từ trò
Năm học 2004 – 2005, năm đầu tiên tôi được chính thức đứng lớp dạy học sinh lớp 4 tại thành phố Cao Lãnh (Đồng Tháp). Học sinh thành thị khác nhiều với học sinh miền quê. Em nào cũng tươm tất, gương mặt tươi vui và năng động. Trong lớp có học sinh tên Trí. Em hiếu động, bướng bỉnh nhất lớp; hay giơ tay xung phong phát biểu đầu tiên, nhưng hầu như chưa có câu trả lời nào hoàn chỉnh; có lúc không giơ tay, Trí cứ tự nhiên đứng dậy trả lời ngay. Khi đó, cả lớp lại được trận cười.
Dù nhiều lần nhắc nhở, nhưng bản tính nghịch ngợm, dường như em không chú ý gì đến lời khuyên của thầy, thậm chí còn lấy đó để mua vui, làm trò tiêu khiển.
Một buổi sáng, khi tôi giở sổ chuẩn bị kiểm tra bài cũ thì tổ trưởng tổ 1 đứng lên:
- Thưa thầy! Bạn Trí không học bài, không làm bài ở nhà ạ!
Tôi hỏi cả lớp:
- Còn bạn nào không học bài và không làm bài như Trí?
Cả lớp im thin thít.
- Vậy ai có học bài và làm bài, giơ tay?
Cả lớp cùng giơ tay, trừ Trí vẫn ngồi lặng thinh.
- Cả lớp mình, các bạn học tập rất tốt. Duy nhất chỉ có em. Sao vậy Trí?
Trí vẫn ngồi im thin thít. Lớp học lại xôn xao bàn tán. Nhất là tổ 1 của Trí vì tổ sẽ bị trừ điểm thi đua. Một bạn nữ nói:
- Thưa thầy, con thấy Trí về nhà là lo đi chơi không bao giờ học bài, vì con gần nhà bạn nên con biết.
- Bạn nói như vậy đúng hay sai vậy Trí?
Em vẫn ngồi im không nói lên một lời nào, nhưng sắc mặt lúc này đã thay đổi.
- Em lấy vở học ra cho thầy xem. Vở bài tập Toán nữa.
Tôi lật từng trang, tay tôi bắt đầu run lên:
- Trời! Đã học hơn một tháng rồi mà tập vở vẫn như thế này. Sao vậy Trí?
Thấy thầy nổi giận, hai tay Trí bắt đầu run lên. Bất thần, đôi bàn tay em giơ lên cao rồi đập mạnh xuống bàn.
- Trời ơi, em không biết thì sao có thể làm!
Đến lượt tôi lặng người. Bởi tôi đã cho từng học sinh số điện thoại, sẵn sàng ngồi lại cùng các em nêu chưa hiểu bài. Vậy tại sao?
Nhưng từ đó, sau mỗi bài học, tôi đều hướng vào Trí, vừa giúp em lấy lại kiến thức đã học, vừa tiếp thu kiến thức mới. Ngoài giờ học ở trường, nếp học tập ở nhà cũng rất quan trọng. Gia đình Trí lo làm ăn, buôn bán, ít quan tâm đến em, có chăng chỉ nhắc nhở em “học bài” hay “làm bài” rồi thôi, không để ý.
Tôi đã thật sự hiểu Trí và em cũng trở nên quý mến, gần gũi với thầy, hay tâm sự với thầy,… Trí dần thay đổi thái độ học tập, không còn bê tha bài vở nữa và tiến bộ hẳn lên. Tuy vậy, nhưng cuối năm em chỉ đạt loại trung bình khá.
Nhìn các bạn ai cũng nhận phần thưởng trên tay còn mình thì không, Trí rơi nước mắt. Tôi vội xuống căng-tin mua 2 quyển vở, gói lại và trao cho em trước lớp: “Đây là phần thưởng dành cho sự cố gắng học tập của Trí, mặc dù bạn không đạt kết quả cao như mong muốn nhưng bạn đã tiến bộ trong học tập.”
Trí cũng được nhận một phần thưởng vô cùng to lớn từ phía các bạn, đó là một tràng pháo tay giòn giã. Em ôm mãi phần thưởng trước ngực cả trong giờ chơi đến khi ra về.
Bài học về ứng xử sư phạm
Việc học sinh không làm bài, lơ là trong học tập là chuyện thường gặp trong lớp, trong trường. Tình huống trên xảy ra đã để lại cho tôi một bài học đáng nhớ trong cách xử lí.
Tôi đã nhận ra Trí là một học sinh cần được quan tâm, đã chú ý nhắc nhở em mỗi ngày, nhưng tôi chưa thật gần gũi với em. Giá như tôi quan tâm chút nữa, tìm hiểu thêm một chút để lấp, vá lỗ hổng kiến thức của em, ngồi lại chia sẻ và động viên em làm bài ngay tại lớp thì em đâu bỏ trống vở cả tuần như vậy.
Sự phản ứng của Trí khiến tôi nhận ra cách giải quyết của mình chưa hợp lí. Trong khoảnh khắc đó, tôi đã tìm được phương hướng xử lý: Những lời phân trần nhẹ nhàng trước lớp đã giúp các học sinh khác hiểu, giúp Trí đã nhận ra lỗi lầm của mình.
Lớp học nào mà không có học sinh lơ đãng, không có học sinh không chú ý, không thích làm bài. Giáo viên nên tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân của sự việc. Trả lời cho bằng được câu hỏi: Vì sao như vậy? Phải làm thế nào? Càng suy nghĩ thấu đáo, hiệu quả của việc xử lí càng cao.
Trong quá trình xử lí tình huống, chúng ta cũng nên dự hướng đến kết quả - không chỉ là kết quả của việc xử lí tình huống mà là kết quả giáo dục.
Chẳng hạn, trong tình huống trên, bước đầu tôi chỉ giúp học sinh nhận ra lỗi của mình mà chưa quan tâm đến việc học tập của các em. Trí không biết làm bài. Em bị hổng kiến thức, em ngại làm bài nhưng tôi chưa khắc phục được nhược điểm này cho em. Tôi chưa kịp thời hướng dẫn em học tập. Tức là tôi chưa đạt được mục đích trong giáo dục. Đó là chưa tính đến tình cảm thầy trò, những ấn tượng tốt đẹp của thầy dành cho trò và ngược lại.
Tóm lại, việc xử lí các tình huống xảy ra trong giáo dục một việc làm rất cấp thiết. Nhưng để đạt được kết quả như mong muốn đòi hỏi người giáo viên phải linh hoạt, ứng phó nhạy bén nhưng cũng cần phải cân nhắc lựa chọn và giải quyết theo trình tự như trên hiệu quả mới cao.
