Đưa kỹ năng sống vào từng tiết học
Những năm gần đây, giáo dục kỹ năng sống đã trở thành nội dung trọng tâm trong chương trình giáo dục phổ thông, đặc biệt ở cấp tiểu học - nơi hình thành nhân cách và thói quen ứng xử ban đầu của học sinh. Ở Ninh Bình, cùng với việc đổi mới nội dung dạy học, các nhà trường đang nỗ lực chuyển từ cách dạy lý thuyết sang dạy qua hành động, coi kỹ năng sống là hành trang thiết yếu để học sinh bước vào đời.
Nếu trước đây, giờ học kỹ năng sống thường được lồng ghép đơn giản trong môn Đạo đức hoặc hoạt động ngoại khóa, thì nay, nhiều trường học trên địa bàn tỉnh đã chủ động đổi mới phương pháp giảng dạy, áp dụng hình thức học thông qua trải nghiệm, tình huống và công nghệ mô phỏng. Cách làm này giúp học sinh không chỉ hiểu mà còn biết vận dụng vào đời sống thực tế.
Tại Trường Tiểu học Yên Xá (Ý Yên, Ninh Bình), mỗi tiết học kỹ năng sống được thiết kế như một “hoạt động thực hành” thay vì giờ lý thuyết. Khi dạy bài “Kỹ năng ứng phó khi bị lạc”, giáo viên không chỉ giảng giải mà tổ chức trò chơi mô phỏng trong sân trường: Học sinh tự nhập vai, thử gọi điện cho người thân, trình bày thông tin cá nhân, tìm vị trí an toàn.
Cô Phùng Thị Thương - giáo viên Trường Tiểu học Yên Xá, chia sẻ: “Khi được trải nghiệm, học sinh nhớ lâu và hình thành phản xạ. Các em không chỉ biết mà còn làm được - đó mới là mục tiêu thật sự của kỹ năng sống”.
Ở Trường Tiểu học Yên Bình (Vũ Dương, Ninh Bình), giáo viên thiết kế các tiết học kỹ năng dưới dạng “dự án nhỏ”: Học sinh tự chuẩn bị, hợp tác theo nhóm và trình bày sản phẩm. Trong chủ đề “An toàn khi sử dụng mạng”, các em lập sơ đồ “3 việc nên, 3 việc không nên”, vẽ tranh cổ động, rồi thảo luận cách nhận biết thông tin xấu.
Cô Nguyễn Thị Phương Loan - giáo viên Trường Tiểu học Yên Bình, cho rằng: “Phương pháp dự án giúp các em chủ động, phát triển năng lực tư duy và kỹ năng hợp tác. Giáo dục kỹ năng sống không thể tách rời thực hành và sự sáng tạo”.
Không chỉ đổi mới cách dạy, nhiều trường còn ứng dụng công nghệ để tăng tính trực quan. Các trò chơi tương tác, video mô phỏng tình huống hay phần mềm học kỹ năng được đưa vào giờ học. Ở lứa tuổi tiểu học, giai đoạn trẻ tiếp thu mạnh qua thị giác, những công cụ này tạo hiệu ứng hứng thú, giúp bài học gần gũi hơn.
Từ những thay đổi nhỏ, giáo viên Ninh Bình đang dần hình thành phương pháp “học bằng làm, dạy bằng trải nghiệm”, hướng đi phù hợp với tinh thần Chương trình GDPT mới: Lấy học sinh làm trung tâm, phát triển năng lực và phẩm chất toàn diện.
Lan tỏa tinh thần dạy học từ trải nghiệm
Cùng với đổi mới phương pháp, việc đảm bảo tính đồng bộ và bền vững trong dạy kỹ năng sống cũng được ngành Giáo dục Ninh Bình đặc biệt quan tâm.
Năm học 2024 - 2025, Sở GD&ĐT Ninh Bình đã xác định giáo dục kỹ năng sống, tư vấn tâm lý và công tác xã hội học đường là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của năm học. Ngành đã tăng cường quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống, ban hành hướng dẫn mô hình câu lạc bộ kỹ năng, triển khai chuyên đề về ứng xử học đường, kỹ năng sử dụng mạng an toàn, kỹ năng xử lý tình huống khẩn cấp, cùng nhiều hoạt động giáo dục trải nghiệm ở các cấp học.
Ông Nguyễn Văn Thuận - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Ninh Bình, cho biết: “Ngành Giáo dục Ninh Bình xác định việc đổi mới phương pháp, nội dung và hình thức giáo dục kỹ năng sống là nhiệm vụ then chốt nhằm phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh. Không chỉ dạy cho học sinh điều hay, lẽ phải, mà phải giúp các em biết hành động đúng, ứng phó linh hoạt với thực tế đời sống”.
Ông Thuận nhấn mạnh, năm học 2025 - 2026, ngành yêu cầu các trường xây dựng kế hoạch riêng cho giáo dục kỹ năng sống, có chỉ tiêu và tiêu chí đánh giá cụ thể. “Giáo dục kỹ năng không thể dạy bằng lời nói suông. Mỗi bài học phải gắn với hành động, mỗi kỹ năng phải được rèn qua trải nghiệm. Khi nhà trường, gia đình và xã hội cùng tham gia, kỹ năng sống sẽ trở thành năng lực sống thực tế của học sinh”, ông Thuận cho hay.
Hiện, Ninh Bình có 53 trung tâm giáo dục kỹ năng sống được cấp phép hoạt động, thu hút gần 3.000 học viên thường xuyên tham gia. Cùng đó, các trường phổ thông duy trì hơn 200 câu lạc bộ kỹ năng học đường, nhiều mô hình sáng tạo như “Hội chợ an toàn”, “Ngày kỹ năng sống”, “Phiên chợ học trò” hay “Câu lạc bộ công dân số” được triển khai, góp phần hình thành kỹ năng thực hành cho học sinh.
Mặt khác, công tác bồi dưỡng giáo viên được coi là chìa khóa của đổi mới. Các lớp tập huấn chuyên đề “Dạy kỹ năng qua trải nghiệm”, “Tư vấn tâm lý học đường” được tổ chức thường xuyên. Một số trường lập nhóm chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi sáng kiến dạy kỹ năng qua mạng nội bộ, giúp lan tỏa tinh thần đổi mới trong đội ngũ.
“Nhà trường có thể khởi xướng, nhưng để kỹ năng sống trở thành hành trang thật sự, cần có bàn tay của phụ huynh và cộng đồng. Mỗi bên góp một phần, trẻ sẽ được rèn luyện thường xuyên, không bị đứt quãng giữa học và hành”, bà Cù Thị Trinh Loan – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Yên Chính (Phong Doanh, Ninh Bình) nhấn mạnh.
Với nền tảng giáo viên tận tâm, sự phối hợp của gia đình và định hướng rõ ràng từ ngành Giáo dục, Ninh Bình đang khẳng định vai trò tiên phong trong đổi mới dạy kỹ năng sống. Đây chính là bước đi cần thiết để mỗi học sinh không chỉ học tốt, mà còn sống tốt, tự tin, có trách nhiệm trong thời đại mới.
Kỹ năng sống chỉ thật sự có giá trị khi được dạy bằng trải nghiệm, rèn bằng hành động và nuôi dưỡng bằng sự đồng hành của gia đình – nhà trường – xã hội. Đó là hành trang vững chắc giúp thế hệ học sinh hôm nay trưởng thành tự tin, nhân ái và trách nhiệm.
