Hôm 24/5, Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng đã thông báo cho Quốc hội Mỹ về việc bán hệ thống phòng không tầm trung NASAMS và các thiết bị liên quan với chi phí ước tính là 285 triệu USD cho Ukraine.
Thông báo này được đưa ra sau khi tên lửa siêu thanh Kinzhal của Nga hạ gục một trạm radar đa chức năng và 5 bệ phóng của hệ thống tên lửa phòng không Patriot do Mỹ sản xuất ở Kiev vào ngày 16/5/2023.
Nhiệm vụ của NASAMS
Hệ thống phòng không trên mặt đất được phát triển bởi Kongsberg Defense & Aerospace (KDA) và Raytheon để phát hiện, theo dõi, đánh chặn và tiêu diệt máy bay cánh cố định và cánh quay, phương tiện bay không người lái và các mối đe dọa tên lửa hành trình mới của đối phương.
Thành phần của NASAMS
Một hệ thống NASAMS được trang bị ba bệ phóng đa tên lửa (LCHR), mỗi bệ mang tới sáu tên lửa AIM-120 AMRAAM. Các bệ phóng di động được kết nối với Trung tâm phân phối lửa (FDC) và có thể được đặt ở khoảng cách lên tới 25 km so với FDC.
Một tiểu đoàn có thể bao gồm tới 12 bệ phóng mang theo 72 tên lửa, tất cả đều có thể được bắn trong vòng chưa đầy 15 giây nhằm vào các mục tiêu khác nhau.
Hệ thống NASAMS hoàn chỉnh bao gồm: Radar AN/MPQ-64 Sentinel; Trung tâm FDC; Tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến, hoặc AMRAAM, tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến tầm mở rộng, hoặc AMRAAM-ER, và AIM-9X.
AN /MPQ-64 Sentinel là radar cảnh báo hệ thống phòng không về việc tiếp cận các máy bay chiến đấu, trực thăng, máy bay không người lái hoặc tên lửa của kẻ thù, cũng như phạm vi, phương hướng và độ cao của các vật thể mà nó đang theo dõi. Phạm vi theo dõi radar là 120 km.
Trung tâm phân phối hỏa lực (FDC) là nút chỉ huy và kiểm soát (C2) của Hệ thống phòng không NASAMS; nó đảm bảo chức năng của tổ hợp bao gồm hơn 10 cảm biến và liên kết dữ liệu khác nhau, đồng thời cho phép khả năng tương tác đầy đủ với các lực lượng quốc gia, EU và NATO.
Tổ hợp NASAMS là gì?
AIM-120 AMRAAM (Advanced Medium-Range, Air-to-Air Missile) là tên lửa hai vai trò được sử dụng trong cả các cuộc giao tranh không đối không và phóng từ mặt đất. Tên lửa tự hào có khả năng hoạt động trong mọi thời tiết, ngoài tầm nhìn, tầm bắn hiệu quả 30 km và độ cao bay 21 km (khi được bắn từ NASAMS trên mặt đất).
Hệ thống tên lửa này cũng đã được tích hợp trên tiêm kích F-15, F-16 Fighting Falcon, F/A-18 Super Hornet, F-22 Raptor và các loại vũ khí khác. Phiên bản mới nhất của AMRAAM được sử dụng bởi Máy bay chiến đấu tấn công chung F-35.
Theo Raytheon, AMRAAM là tên lửa không đối không dẫn đường bằng radar duy nhất được phép trang bị trên F-35. Tên lửa AMRAAM-Extended Range (ER) là giải pháp phóng từ mặt đất mới có khả năng đánh chặn mục tiêu ở khoảng cách xa hơn (50 km) và độ cao cao hơn (35,7 km).
Ai sử dụng NASAMS?
Theo Raytheon, NASAMS đang hoạt động tại 13 quốc gia, bao gồm Mỹ, Na Uy, Phần Lan, Tây Ban Nha, Hà Lan, Oman, Litva, Indonesia, Úc, Qatar, Hungary, Ukraine và một quốc gia không được tiết lộ.
Ai đã đưa NASAMS đến Ukraine?
Theo Greg Hayes, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất NASAMS Raytheon, Mỹ đã giao hai hệ thống NASAMS đầu tiên cho Ukraine vào đầu tháng 10 năm 2022. Các hệ thống này được trang bị tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến AIM-120 (AMRAAM).
Nhìn chung, Lầu Năm Góc hứa sẽ cung cấp cho Kiev 8 hệ thống NASAMS và một lượng đạn dược không xác định. Để cung cấp thêm 6 hệ thống phòng không cho Ukraine, Lầu Năm Góc đã ký hợp đồng trị giá 1,2 tỷ USD với Raytheon Technologies. Được biết, ngày hoàn thành ước tính sẽ là ngày 28 tháng 11 năm 2025.
Vào tháng 1 năm 2023, chính phủ Canada thông báo rằng họ sẽ mua một hệ thống NASAMS do Mỹ sản xuất và tặng nó cho Kiev. Tháng 3 năm 2023, có thông tin cho rằng Na Uy sẽ giao hai hệ thống NASAMS cho Ukraine. Oslo trước đây đã cung cấp thiết bị cho chính quyền Kiev và giúp huấn luyện lực lượng Ukraine cách sử dụng NASAMS do Mỹ cung cấp.
NASAMS so với Patriot
NASAMS là hệ thống phòng không tầm trung thường được sử dụng để bảo vệ các khu vực mặt đất nhỏ và các mục tiêu cụ thể, trong khi MIM-104 Patriot là tổ hợp phòng không tầm xa được thiết kế để bảo vệ các khu vực rộng lớn hơn, chẳng hạn như căn cứ quân sự hoặc thành phố.
Với tầm bắn hiệu quả khoảng 30 km, NASAMS chủ yếu nhằm vào máy bay không người lái, máy bay và tên lửa hành trình của đối phương. Ngược lại, Patriot có tầm bắn lớn hơn (khoảng 160 km) và chống lại tên lửa đạn đạo chiến thuật, cũng như tên lửa hành trình và nhiều loại máy bay khác nhau.
Tuy nhiên, cả hai hệ thống này đều không có khả năng chống lại một cuộc tấn công bằng tên lửa siêu thanh tiên tiến .
NASAMS đã được chứng minh hiệu quả ở Ukraine chưa?
Có rất ít bằng chứng cho thấy hai hệ thống NASAMS do Mỹ cung cấp cho Ukraine đã mang lại nhiều sức mạnh trên chiến trường, đặc biệt là khi một trong số chúng đã bị Nga phá hủy vào đầu tháng 2 năm 2023.
"Tại khu vực định cư Krasnoarmeysk thuộc Cộng hòa Nhân dân Donetsk, một bệ phóng tên lửa chiến thuật Tochka-U và một hệ thống tên lửa phòng không NASAMS do Na Uy sản xuất đã bị phá hủy", Bộ Quốc phòng Nga (MoD) nói với báo chí Nga vào tháng Hai.
Theo đánh giá của giới quân sự phương Tây, NASAMS đã không đủ khả năng bảo vệ lực lượng Ukraine ở tuyến đầu. Các hệ thống phòng thủ tầm trung chủ yếu nhằm cung cấp khả năng yểm trợ trên không cho các vũ khí tấn công do Mỹ sản xuất, chẳng hạn như khẩu đội HIMARS.
Tuy nhiên, NASAMS không có khả năng đánh chặn tên lửa Kalibr và Iskander của Nga chứ chưa nói đến hệ thống tên lửa siêu thanh Kinzhal.
Trong một nỗ lực rõ ràng nhằm cải thiện khả năng phòng không của Ukraine, Mỹ đã hứa vào năm ngoái sẽ triển khai MIM-104 Patriots ở Ukraine.
Vào tháng 12 năm 2022, hệ thống Patriot đầu tiên đã được chuyển giao cho Ukraine. Vào tháng 4 năm 2023, hệ thống tên lửa Patriot thứ hai do Mỹ sản xuất đã đến Kiev. Tuy nhiên, chỉ một tháng sau, một trong số chúng đã bị tiêu diệt bởi Kinzhal của Nga .
Mùa thu năm ngoái, Moscow đã cảnh báo các quốc gia thành viên NATO không được tăng cường cung cấp quân sự cho Ukraine. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov khi đó cho biết vũ khí nước ngoài được triển khai trên lãnh thổ Ukraine cũng như hàng hóa quân sự sẽ trở thành mục tiêu hợp pháp của Nga.
Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố rằng liên minh đang "đùa với lửa" bằng cách cung cấp vũ khí cho Kiev.
