Sự phát triển của trẻ là một quá trình đa diện, gồm phát triển thể chất, nhận thức, xã hội - cảm xúc và ngôn ngữ. Tại trường học, trẻ có cơ hội phát triển toàn diện thông qua những chương trình đào tạo cả về kiến thức, lẫn nghệ thuật, thể chất.
Đối mặt nhiều thách thức
Tại Mỹ, việc triển khai giáo dục STEAM (viết tắt của các từ science (khoa học), technology (công nghệ), engineering (kỹ thuật), art (nghệ thuật) và math (toán học)) đang đối mặt với những thách thức đáng kể, chủ yếu do hạn chế về ngân sách và sự chú trọng phổ biến vào các bài kiểm tra chuẩn hóa. Giáo dục STEAM là một khái niệm dạy học liên ngành kết hợp giữa nghệ thuật với các môn học STEM truyền thống là: Khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.
Các sáng kiến như Tiêu chuẩn Tiểu bang chung (Common Core State Standard) ủng hộ các phương pháp học tập tích hợp kết hợp sự sáng tạo và tư duy phản biện, giáo dục nghệ thuật, bao gồm cả âm nhạc. Song, những sáng kiến như vậy thường bị gạt ra ngoài lề.
Một nghiên cứu cho thấy, học sinh tham gia giáo dục âm nhạc có kết quả học tập toán và điểm chuẩn tốt hơn. Điều đó nhấn mạnh sự cần thiết của một phương pháp tiếp cận cân bằng, coi trọng cả nghệ thuật và các môn học STEM.
Ngược lại, hệ thống giáo dục của Phần Lan là một ví dụ điển hình về phương pháp tiếp cận toàn diện đối với giáo dục STEAM. Trong đó, âm nhạc được tích hợp vào nhiều môn học khác nhau.
Các chính sách của Phần Lan ưu tiên nghệ thuật như một khía cạnh thiết yếu của sự phát triển nhận thức. Trong đó, các nghiên cứu chỉ ra rằng, học sinh được tiếp xúc với giáo dục âm nhạc có xu hướng thể hiện kỹ năng toán học nâng cao.
Các khả năng trí tuệ được bồi dưỡng thông qua âm nhạc có thể chuyển giao sang học tập STEM. Sự tích hợp này thúc đẩy khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề, phù hợp với các nguyên tắc của giáo dục STEAM.
Trong khi đó, Nhật Bản áp dụng phương pháp nghiên cứu tích hợp kết hợp hiệu quả âm nhạc với các môn học STEM, giúp bồi dưỡng cho học sinh sự hiểu biết sâu sắc hơn về cả hai lĩnh vực.
Hệ thống giáo dục Nhật Bản thường chú trọng giáo dục nghệ thuật, giúp nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng sáng tạo của học sinh. Trong đó, việc đào tạo âm nhạc gắn liền với quá trình cải thiện khả năng toán học. Phương pháp này phản ánh sự công nhận rộng rãi hơn về tầm quan trọng của việc lồng ghép nghệ thuật trong việc làm phong phú thêm trải nghiệm giáo dục.
Trên khắp châu Âu, các quốc gia như Vương quốc Anh, Thụy Điển và Na Uy đã thực hiện những chính sách đổi mới, khuyến khích học tập toàn diện. Các sáng kiến như chương trình Đối tác Sáng tạo của Hội đồng Nghệ thuật tại Anh thúc đẩy sự hợp tác giữa nghệ sĩ và nhà giáo dục, tăng cường sự tham gia của học sinh thông qua môi trường học tập sáng tạo.
Tương tự, các quốc gia vùng Scandinavia chứng minh rằng, việc lồng ghép nghệ thuật vào giáo dục khoa học sẽ nuôi dưỡng cho trẻ khả năng giải quyết vấn đề và tăng cường hứng thú với các môn học STEM. Những ví dụ này nhấn mạnh lợi ích tiềm năng của một khuôn khổ giáo dục toàn diện, đề cao sự sáng tạo.
Tuy nhiên, tại nhiều quốc gia đang phát triển, việc lồng ghép âm nhạc vào giáo dục STEM phải đối mặt với những thách thức. Song, những phương pháp đổi mới cũng đã được đưa vào chương trình học.
Ví dụ, ở Kenya và Ấn Độ, các sáng kiến cơ sở đã thành công trong việc lồng ghép âm nhạc vào chương trình giảng dạy STEM, nâng cao sự tham gia và hiểu biết của học sinh. Những ví dụ này là minh chứng cho thấy, việc lồng ghép nghệ thuật vào chương trình học có thể cải thiện kết quả giáo dục và thúc đẩy sự sáng tạo ngay cả trong môi trường hạn chế về nguồn lực.
Mặc dù có những kết quả đầy hứa hẹn liên quan đến việc lồng ghép âm nhạc vào giáo dục STEAM, nhưng vẫn còn một số thách thức cần được giải quyết. Một vấn đề phổ biến là sự phân chia của chương trình giảng dạy giữa các ngành học, cản trở việc tạo ra trải nghiệm học tập gắn kết.
Ngoài ra, các mức độ chuẩn bị khác nhau của giáo viên có thể hạn chế phương pháp tiếp cận liên ngành thực tế trong giảng dạy. Lý do là vì giáo viên có thể cảm thấy họ cần được trang bị đầy đủ hơn để kết hợp giảng dạy nghệ thuật với các môn học STEM.
Bên cạnh đó, các trở ngại mang tính hệ thống, như ngân sách hạn chế cho chương trình đào tạo nghệ thuật và việc tập trung vào bài kiểm tra chuẩn hóa, càng góp phần khiến âm nhạc bị gạt ra ngoài lề trong chương trình giảng dạy STEAM.
Tuy nhiên, trong bối cảnh này, nhiều quốc gia đã đưa ra phương pháp cải thiện việc tích hợp âm nhạc vào giáo dục STEAM. Sự công nhận ngày càng tăng đối với tính sáng tạo và tư duy phản biện trong giáo dục đã đưa âm nhạc trở thành yếu tố thiết yếu cho một trải nghiệm học tập toàn diện.
Sự phát triển của công nghệ thông tin trong trường học mang đến những cách thức sáng tạo để tích hợp âm nhạc. Qua đó, cho phép học sinh sáng tạo âm nhạc bằng ngôn ngữ lập trình và các công cụ kỹ thuật số. Quan hệ đối tác giữa các cơ sở giáo dục và tổ chức nghệ thuật địa phương có thể cung cấp quyền tiếp cận với nhạc sĩ chuyên nghiệp, làm phong phú môi trường học tập và thúc đẩy cơ hội học tập trải nghiệm.
Trong một nghiên cứu, các chuyên gia đã đề xuất một số chiến lược để nâng cao giáo dục STEAM thông qua âm nhạc. Trong đó, các nhà giáo dục nên xây dựng kế hoạch bài học liên ngành kết hợp âm nhạc với khái niệm toán học và khoa học, sử dụng phương pháp học tập dựa trên dự án để tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn.
Ngoài ra, các cơ sở giáo dục cần áp dụng chính sách hỗ trợ, ưu tiên nghệ thuật bên cạnh môn học STEM. Đồng thời, tạo cơ hội phát triển chuyên môn cho nhà giáo dục. Những nỗ lực hợp tác giữa các nhà giáo dục nghệ thuật và STEM có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi nguồn lực và chiến lược học tập sáng tạo, làm phong phú thêm trải nghiệm giáo dục.
Trong khi đó, các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá tác động của việc tích hợp âm nhạc đối với sự tham gia và thành tích học tập của học sinh, chủ yếu thông qua nghiên cứu khám phá những lợi ích lâu dài của chương trình giảng dạy này. Phân tích so sánh các mô hình quốc tế có thể cung cấp những phương pháp hay nhất, phù hợp với bối cảnh giáo dục địa phương và thúc đẩy chiến lược tích hợp hiệu quả.
Có thể thấy, các phương pháp giáo dục ở nhiều quốc gia khác nhau nhấn mạnh tiềm năng của nghệ thuật trong việc phát triển kỹ năng cho người học. Chúng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác giữa nghệ thuật và các cơ sở giáo dục. Qua đó, làm nổi bật vai trò của âm nhạc như một thành phần cơ bản của học tập liên ngành và thúc đẩy việc đưa nghệ thuật vào chương trình giảng dạy STEAM. Việc tích hợp âm nhạc vào giáo dục STEAM thúc đẩy sự tham gia của học sinh và phát triển các kỹ năng thiết yếu.
Chú trọng phát triển từ gia đình
Trẻ có thể tiếp thu và thành thạo các kỹ năng trong một số lĩnh vực nhất định, trong các giai đoạn cụ thể của cuộc đời. Tuy nhiên, trẻ em hầu như luôn trải qua một số thay đổi ở tất cả các lĩnh vực khi lớn lên.
Không chỉ nhà trường, mà phụ huynh cũng đóng vai trò then chốt trong quá trình giáo dục giúp trẻ phát triển toàn diện. Do đó, phụ huynh có thể khơi dậy niềm đam mê học tập của con bằng cách giúp trẻ khám phá những chủ đề mà trẻ yêu thích. Khuyến khích kỹ năng tư duy và lập luận bằng cách đặt ra những câu hỏi mở và dạy trẻ mở rộng quy trình tư duy.
Khi trẻ lớn hơn, cha mẹ nên dạy con cách trở thành người biết cách phản biện và tìm kiếm câu trả lời cho những điều mình chưa biết.
Trong khi đó, để giúp con phát triển về mặt xã hội và cảm xúc, cha mẹ có thể tìm kiếm cơ hội để trẻ tương tác với những bạn cùng tuổi và xây dựng mối quan hệ với cả trẻ em và người lớn. Phụ huynh có thể sắp xếp các buổi chơi, tìm hiểu nhóm chơi và về các hoạt động ngoại khóa. Ngoài ra, hãy khuyến khích trẻ thường xuyên trò chuyện với ông bà, giáo viên và huấn luyện viên của mình.
Phụ huynh cũng nên khuyến khích con có ý thức về bản thân. Hãy hỏi con về sở thích và đam mê của con. Đồng thời, khuyến khích trẻ xác định điểm mạnh và yếu của mình. Dạy con cách nhận biết và quản lý cảm xúc. Khi trẻ lớn hơn, cha mẹ hãy nói chuyện với con về tình bạn lành mạnh và cách đối phó với áp lực từ bạn bè.
Trong khi đó, sự phát triển ngôn ngữ phụ thuộc vào các lĩnh vực khác. Khả năng giao tiếp với người khác sẽ phát triển từ khi trẻ còn nhỏ. Song, trẻ em phát triển những khả năng này ở các tốc độ khác nhau. Một trong những điều quan trọng nhất cha mẹ có thể làm với con mình trong suốt những năm tháng đầu đời là đọc sách cho trẻ nghe. Hãy biến việc đọc và thưởng thức sách thành một phần quan trọng trong ngày. Đọc to cho con nghe từ khi trẻ chào đời và sau này. Điều đó có tác động lớn đến kỹ năng ngôn ngữ cũng như đọc viết của trẻ.
Ngoài việc đọc sách, cha mẹ hãy đảm bảo bạn nói chuyện với con ngay cả trước khi trẻ biết nói từ đầu tiên. Hãy kể cho con nghe về những việc cha mẹ làm hoặc những gì mình đang mua trong cửa hàng. Chỉ ra những điều khác nhau và cho con tham gia vào thế giới xung quanh. Hát cho con nghe cũng là một cách tuyệt vời khác để xây dựng kỹ năng ngôn ngữ của trẻ.
Khi con lớn hơn, hãy cố gắng trò chuyện thường xuyên, trả lời các câu hỏi và hỏi ý kiến hoặc quan điểm của trẻ. Tất cả những hoạt động này đều là một phần quan trọng trong quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ.
