Đi làm về gặp ngay một người đi ngược chiều suýt đâm vào mình và mấy người nữa. Người này không biết là thông minh hay ngu dốt? Sáng lên trường có đồng nghiệp kể: Khi đi đến ngã ba có đèn đỏ giao thông, một học trò dừng lại lập tức bị đám bạn cười chế giễu “ở đây mà cũng dừng đèn đỏ, rõ là hâm…”.
Đó có phải là người đang đi ngược đám đông? Và những trường hợp “đi ngược đám đông” ấy là tích cực hay tiêu cực, đáng lên án hay biểu dương?
Trước hết, trong nhiều trường hợp “đi ngược đám đông” lại là tích cực, đáng khích lệ biểu dương. Newton tìm ra định luật “vạn vật hấp dẫn” trong khi ông nhìn thấy quả táo rụng. Denis Papin tìm ra sức mạnh của hơi nước chỉ vì ông nhìn thấy bình nước sôi.
Hai hiện tượng trên, ai ai cũng thường thấy hàng ngày, riêng hai ông lại nhìn với sự ngạc nhiên lớn. Sự “đi ngược lại tâm lý đám đông” ấy của hai nhà bác học đã đem lại những phát minh vĩ đại cho nhân loại. Như thế, không thể nói rằng, “đi ngược lại đám đông” là đáng lên án, đáng phê phán được.
Những ngày nghỉ lễ, nhà nhà đi chơi, người người đi du lịch. Biển kín đen người. Chùa chiền chen chúc. Các điểm vui chơi giải trí từng dòng người chen lấn. Nhưng cũng có người chỉ làm những việc mình thích. Họ tự nhận mình là “Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ/Người khôn người đến chốn lao xao”. Như thế, cũng là một kiểu đi ngược lại đám đông. Và liệu như thế có phải là dại không?
Tối về mở email có học trò nhắn hỏi tôi: Cả lớp im lặng trước câu hỏi của giáo viên chủ nhiệm khi một học sinh trong lớp phạm lỗi, riêng em đứng dậy “tố tội” bạn. Mấy chục con mắt lia ánh nhìn về em như chính em là thủ phạm.
Trên đường gặp tai nạn giao thông, mọi người lạnh lùng đi qua, riêng em dừng lại hỏi han người bị nạn. Đám đông nhìn em như một vật thể lạ từ trên trời rơi xuống. Khi mọi người thản nhiên vứt rác ra đường, em cúi nhặt bỏ vào thùng rác. Người đi đường nhìn em ái ngại như thương một kẻ rỗi hơi... Đi ngược đám đông, thầy ơi, có phải em sai?
Mình đã suy nghĩ rất nhiều về các câu hỏi đó. Thật ra, đi ngược lại đám đông cũng có khi tốt. Khi đó, người ta nhìn nhận bạn với một ánh nhìn ngưỡng mộ, thấy bạn là người đầy bản lĩnh, cá tính, thông minh.
Nhưng dĩ nhiên, bạn vẫn thường phải đơn độc. Người tốt, người yêu quý bạn sẽ động viên. Người ganh ghét bạn sẽ dèm pha, cười nhạo. Đừng sợ điều ấy, vì bạn đang thực sự làm điều có ích cho bản thân và sự tiến bộ của xã hội.
Tuy nhiên, cũng có những kẻ “đi ngược đám đông” cần phê phán. Đó là khi đi ngược lại đám đông với mục đích xấu, trái với pháp luật, trái với luân thường đạo lý. Khi đó, chính họ sẽ tiêu diệt chính mình. Một lớp học ai cũng chấp hành nội quy trường lớp tốt, còn bạn đi ngược lại tất cả thì thật đáng chê trách.
Đương nhiên, việc bạn thường xuyên vi phạm nội quy, phớt lờ mọi quy tắc cũng đồng nghĩa với việc bạn đang tự loại bỏ mình ra khỏi tập thể. Chúng ta cần hiểu rõ thêm, không phải bao giờ làm theo đám đông đều là đúng.
Tâm lí đám đông đang là một “căn bệnh” khó chữa. Bạn cứ hãy tin tưởng vào việc mình làm khi nó xuất phát từ trái tim và kết hợp với lí trí sáng suốt. Dù nó có đi ngược lại đa số, “đi ngược lại đám đông” nhưng dần dần sẽ có sự lan tỏa.
Đứng trong đám đông thì dễ dàng, đứng một mình cần nhiều can đảm. Đi một mình thì tốt hơn đi theo một đám đông lạc lối. Nhưng bạn cũng cần phải phân biệt thêm, “đám đông xấu” khác với “tập thể tốt”. Sức mạnh đoàn kết của tập thể, cộng đồng dân tộc sẽ giúp bạn vững tin, mạnh mẽ hơn trước mọi thử thách của cuộc đời.
