Ngã rẽ của thầy giáo trẻ
Theo anh Huỳnh Anh Thuận (37 tuổi, TP Huế), hướng nghiệp giống như gieo một hạt mầm, hạt mầm muốn lớn cần thêm dưỡng chất, có cơ hội vươn nhiều nhánh, đón nắng và đón gió.
“Người làm hướng nghiệp cũng vậy, đồng hành để học sinh, sinh viên có thêm công cụ và niềm tin phát triển theo những lối đi phù hợp”, anh nói.
Trong bối cảnh nhiều bạn trẻ đứng trước ngã ba chọn ngành, chọn nghề, dễ hoang mang giữa thị trường lao động nhiều biến động, hướng nghiệp trở thành nhu cầu cấp thiết.
Ở Việt Nam, nghề này vẫn còn mới mẻ, chưa có vị trí chính thức trong nhà trường và ít được hiểu đúng. Chính vì vậy, hành trình của những “người gieo hạt” như anh Thuận lại càng thêm đặc biệt.
Ít ai nghĩ rằng, trước khi trở thành chuyên viên hướng nghiệp, anh Thuận từng là giảng viên Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế.
Năm 2019, thầy giáo trẻ quyết định rẽ hướng, chuyển sang làm quản lý vận hành cho một tổ chức phi chính phủ hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Chính khoảng thời gian này đã mở ra cho anh những suy nghĩ mới.
“Nhiều sinh viên năm nhất loay hoay không biết có nên tiếp tục học đại học hay dừng lại. Tôi nhận ra rằng, các em cần hơn một sự hỗ trợ tài chính. Các em cần được định hướng rõ ràng hơn về nghề nghiệp tương lai”, anh nhớ lại.
Tình cờ, một đồng nghiệp giới thiệu anh đến với Hướng nghiệp Sông An. Anh Thuận mạnh dạn nộp đơn học bổng, tham gia khóa đào tạo chuyên viên hướng nghiệp.
“Khóa học mở ra cho tôi chân trời mới. Tôi nhận ra hướng nghiệp không phải là cho lời khuyên hay áp đặt ngành học, mà là đồng hành để người trẻ tự tìm câu trả lời của chính họ”, anh chia sẻ.
Từ đó, anh Thuận bắt đầu hành trình gieo hạt. Công cụ anh tâm đắc nhất là mô hình “chìa khóa nghề nghiệp”.
Anh thường giải thích với học sinh rằng mỗi người là một chiếc chìa khóa, và nhiệm vụ của họ là đi tìm ổ khóa, tức là tìm kiếm những công việc trong tương lai.
“Chuyên viên hướng nghiệp chỉ đồng hành, gợi mở. Còn việc chọn ổ khóa nào, mở ra cánh cửa nào, vẫn nằm trong tay các em,” anh Thuận nói.
Không chỉ dựa vào công cụ, anh Thuận coi việc hạ thấp cái tôi là nguyên tắc sống còn của nghề. Theo anh, một chuyên viên hướng nghiệp nếu chỉ chăm chăm khẳng định “em hợp ngành này, nên học nghề kia” thì vô tình biến mình thành người quyết định thay.
“Điều đó tước đi cơ hội để học sinh khám phá và làm chủ lựa chọn của chính mình. Quan trọng nhất không phải tôi nghĩ các em nên làm gì, mà là giúp các em hiểu rõ bản thân và đủ dũng khí để tự chọn con đường đi tới,” anh nhấn mạnh.
Với một chuyên viên hướng nghiệp, lắng nghe sâu chính là chìa khóa. Càng lắng nghe, càng dễ tìm ra câu hỏi gợi mở để các em tự nói ra điều họ thực sự muốn.
Và để lắng nghe được, anh học cách thực hành chánh niệm, giữ cho mình sự tập trung và kiên nhẫn.
Những cuộc trò chuyện gieo hạt
Nếu chỉ nghe lý thuyết, có lẽ khó cảm nhận hết giá trị của công việc này. Nhưng với những học sinh, sinh viên đã từng được anh Thuận đồng hành, họ chính là minh chứng sống động.
Vừa tốt nghiệp ngành Kỹ thuật xét nghiệm y học tại Trường Đại học Y Dược (Đại học Huế), Cao Thị Thu Mai vẫn không quên lần đầu gặp anh Thuận trong một buổi phỏng vấn học bổng.
Hôm ấy, trời giông bão, không khí căng thẳng của buổi phỏng vấn càng khiến Mai hồi hộp. Thế nhưng, chính cuộc trò chuyện ngắn ngủi với anh Thuận đã để lại trong cô một ấn tượng sâu sắc. Sau buổi phỏng vấn, Mai được nhận vào quỹ và có thêm nhiều cơ hội làm việc cùng anh.
"Anh khách quan, không áp đặt em nên đi hướng nào, mà phân tích cho em thấy ngành học sẽ có những con đường khác nhau. Em bất ngờ khi nhận ra, ngành mình theo đuổi còn có nhiều lựa chọn mới mẻ, chứ không chỉ những gì em đã biết. Nhờ vậy, em cảm thấy tự tin hơn và mở rộng tầm nhìn", Mai kể.
Với Nguyễn Phước, sinh viên năm tư ngành Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo, Đại học Huế, hành trình đồng hành cùng anh Thuận diễn ra một cách tự nhiên, không gò bó. Những buổi trò chuyện giữa hai người đơn giản chỉ là những lần ngồi kể chuyện, nhưng lại mang đến cho Phước cảm giác thoải mái và gần gũi.
Trong quá trình chia sẻ, Phước dần nhận ra rằng việc nhắc lại những vấn đề của bản thân giúp cậu hiểu mình hơn, biết rõ điều mình thực sự cần. Anh Thuận không đưa ra lời khuyên trực tiếp, mà chỉ đặt vài câu hỏi mở, đủ để Phước phải suy nghĩ. Và chính trong quá trình trả lời, cậu tự tìm ra đáp án cho chính mình.
Với anh Thuận, mỗi cuộc trò chuyện cùng học sinh, sinh viên không chỉ là cơ hội để chia sẻ, mà còn là dịp để anh học thêm về sự kiên nhẫn. Anh hiểu rằng, các em đang chịu nhiều áp lực từ gia đình và xã hội. Nếu người hướng nghiệp nóng vội, chỉ chăm chăm đưa ra lời khuyên, điều đó có thể khiến các em lạc hướng.
"Công việc của người gieo hạt là chậm rãi, bền bỉ, và phải chấp nhận rằng thành quả có thể đến sau nhiều năm", anh tâm sự.
Mang theo niềm tin ấy, anh Thuận đặt cho mình mục tiêu đến năm 2030 sẽ tiếp cận ít nhất 10.000 học sinh THPT. Anh kỳ vọng các em sẽ được tiếp cận hướng nghiệp một cách khoa học, từ đó tự tin ứng tuyển và tham gia vào thị trường lao động.
"Khi nhìn thấy một em học sinh vững vàng với lựa chọn của mình, đó là phần thưởng lớn nhất", anh bày tỏ.
Hiện tại, anh Thuận đang tham gia dự án “Người gieo hạt” của Hướng nghiệp Sông An. Thông qua dự án này, anh mong muốn lan tỏa câu chuyện của mình, góp phần xây dựng một cộng đồng chuyên viên hướng nghiệp bền bỉ và tâm huyết hơn trong tương lai.
Hướng nghiệp Sông An là một doanh nghiệp xã hội hoạt động trong lĩnh vực giáo dục hướng nghiệp. Đơn vị xây dựng mạng lưới chuyên viên được đào tạo bài bản, đồng thời triển khai nhiều chương trình nhằm hỗ trợ học sinh, sinh viên và người lao động định hình con đường nghề nghiệp.
Dự án “Người gieo hạt” do Sông An khởi xướng ghi lại câu chuyện của những người đang bền bỉ làm nghề hướng nghiệp trên khắp ba miền, qua đó góp phần nâng cao nhận thức xã hội.
