(GD&TĐ) - Nhận thức được giá trị mang lại khi sử dụng hệ thống tư liệu, hiện vật ở Bảo tàng Lịch sử, Bảo tàng Cách mạng trong dạy học nhằm bổ sung những hạn chế mà bài học lịch sử nội khóa không thể thực hiện được. Trong nhiều năm học qua, nhiều trường phổ thông trên địa bàn Đà Nẵng đã tích cực triển khai thực hiện, bước đầu đã mang lại những hiệu quả rõ nét trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử.
Học sinh hứng thú với môn học
 |
| Giáo viên cần tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh để bổ sung những hạn chế của bài học lịch sử nội khóa |
Hiện nay, sử dụng phương pháp trực quan trong dạy học nói chung, dạy học Lịch sử nói riêng là một nguyên tắc dạy học đã được nhiều giáo viên coi là “nguyên tắc vàng”. Việc sử dụng nguồn tư liệu, hiện vật ở bảo tàng khi sử dụng trong dạy học Lịch sử không chỉ là phương tiện trực quan giảng dạy có giá trị, mà còn là một nguồn kiến thức phong phú cung cấp cho học sinh.
Cô Phạm Thị Ngà, giáo viên dạy môn Lịch sử, Trường THPT Thái Phiên cho hay: Khác với việc học tập các môn khoa học tự nhiên, việc học tập bộ môn Lịch sử không cho phép học sinh trực tiếp tiếp xúc với sự kiện, hiện tượng lịch sử. Trong giờ học Lịch sử lời nói của giáo viên dù có sinh động và giàu hình ảnh đến đâu, cũng khó có thể tạo hình ảnh cụ thể, chính xác đầy đủ về hiện thực lịch sử như nó đã xảy ra.
Chính vì vậy, tài liệu của bảo tàng có vai trò quan trọng trong việc tạo ra những biểu tượng sinh động, chính xác, giúp các em nhanh chóng nắm được nội dung những kiến thức cơ bản của bài học Lịch sử. Bảo tàng là một trung tâm thông tin, có lượng thông tin nguyên gốc, chính xác, phong phú dễ tiếp cận và được nhận thức bằng phương tiện trực quan sinh động. Vì vậy, trên cơ sở quan sát những tư liệu bảo tàng, trao đổi đàm thoại những biểu tượng sẽ giúp học sinh thu nhận được một cách sinh động, chân thực, giúp các em nhớ và hiểu sự kiện để hình thành khái niệm vững chắc. Do đó, kiến thức các em lĩnh hội được sẽ bền vững hơn.
Cùng chung quan điểm, cô Hoàng Thị Mai Uyên, giáo viên Trường THPT Nguyễn Hiền cho biết: Khi quan sát các tài liệu, hiện vật, tranh ảnh ở bảo tàng, các em như được sống trong thời kì lịch sử hào hùng của dân tộc, các em như đang được trực tiếp tham gia sự kiện lịch sử quan trọng nào đó. Bảo tàng với nội dung trưng bày chủ yếu nói lên quá trình chiến đấu, bảo vệ, xây dựng Tổ quốc ở địa phương nên có ưu thế trong giáo dục lòng yêu nước nói chung, tình yêu đối với mảnh đất sinh ra các em nói riêng. Các em sẽ tự hào về những đóng góp của quê hương mình trong tiến trình phát triển chung của lịch sử dân tộc.
Qua thực tế triển khai giảng dạy bằng phương pháp này, nhiều giáo viên cho rằng, sử dụng tư liệu, hiện vật trong bảo tàng để phản ánh quá trình đấu tranh, xây dựng quê hương gắn liền với người thực, việc thực đã xảy ra trong quá khứ. Nhờ đó, việc sử dụng tư liệu gốc của bảo tàng có khả năng gây xúc động mạnh mẽ đối với học sinh. Qua đó, giáo dục cho các em đạo đức tình cảm đúng đắn, óc thẩm mĩ, và bồi dưỡng thế giới quan khoa học.
Lý giải về điều này, cô Phạm Thị Ngà chia sẻ: “Các hiện vật, tài liệu gốc ở bảo tàng sẽ gây hứng thú học tập Lịch sử cho HS, bởi vì những tư liệu này giúp các em tiếp nhận được nhiều kiến thức hơn, nhiều câu trả lời hơn. Chúng gây cho các em tính hiếu kì khoa học, lòng ham hiểu biết, óc suy luận và kích thích sự tìm hiểu những điều chưa biết. Những xúc cảm xuất hiện ở học sinh khi quan sát tư liệu của bảo tàng không chỉ tạo điều kiện tích cực hóa quá trình chiếm lĩnh tri thức của các em mà điều quan trọng ở chỗ những hiểu biết thông qua xúc cảm là con đường hiệu quả nhất đối với việc giáo dục niềm tin, tư tưởng, tình cảm một cách tự nhiên không gò bó, gượng ép”.
Kinh nghiệm từ thực tế triển khai
 |
| Để phát huy tính hiệu quả sử dụng tư liệu, hiện vật ở bảo tàng dạy học môn Lịch sử thì yêu cầu cả giáo viên lẫn học sinh đều phải chủ động, tích cực |
Để phát huy tính hiệu quả việc sử dụng tư liệu, hiện vật ở bảo tàng để dạy học Lịch sử thì đòi hỏi bản thân mỗi giáo viên phải tích cực tự thân vận động và luôn luôn có ý thức sưu tầm tư liệu để phục vụ bài giảng của mình. Khi sử dụng tư liệu, hiện vật của bảo tàng phục vụ dạy học Lịch sử dân tộc thì yêu cầu người giáo viên phải biết chọn lựa những tư liệu điển hình, đảm bảo mối quan hệ giữa Lịch sử địa phương và Lịch sử dân tộc.
Theo kinh nghiệm của cô Hoàng Thị Mai Uyên thì khi thực hiện bài giảng, giáo viên cần có quan niệm đúng và đề ra những biện pháp sư phạm phù hợp kết hợp với việc lựa chọn những tư liệu tiêu biểu nhất, để góp phần phát triển cả về tri thức, thái độ và kĩ năng cho học sinh. Tư liệu ở bảo tàng lịch sử, cách mạng là rất đa dạng, phong phú. Nhưng do điều kiện thời gian học tập trên lớp hạn chế, không thể sử dụng được tất cả các loại tài liệu, do vậy cần tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh để bổ sung những hạn chế mà bài học Lịch sử nội khóa không thể thực hiện được”.
Cô Hoàng Thị Mai Uyên trao đổi: “Để tiến hành bài học Lịch sử nội khóa tại phòng riêng của bảo tàng, giáo viên vẫn soạn giáo án, theo hướng dẫn chung để thực hiện đầy đủ các khâu như học tại lớp. Giáo viên tiến hành bài học ở phòng riêng của bảo tàng như trên lớp, sau đó hướng dẫn học sinh đi xem các tài liệu hiện vật có liên quan đến nội dung bài học trưng bày ở bảo tàng. Sau đó tập trung học sinh lại để củng cố, kiểm tra và ra bài tập. Cuối cùng giáo viên cho học sinh tự tham quan tổng thể bảo tàng. Nói chung cách này tương đối đơn giản và dễ thực hiện”.
Tuy nhiên, khi thực hiện cách dạy học này giáo viên phải lựa chọn các tư liệu cần thiết và hướng dẫn cụ thể cho học sinh quan sát và làm việc với hiện vật. Để tạo hứng thú, tò mò khoa học và gợi dậy mong muốn hiểu biết của học sinh thì trong quá trình giảng dạy tại phòng riêng của bảo tàng trước đó, khi giáo viên trình bày những nội dung kiến thức, giáo viên không nên đưa ra những đánh giá, nhận xét, kết luận mà nên hướng dẫn để học sinh tự trả lời sau khi quan sát tư liệu, hiện vật.
Cô Phạm Thị Ngà chia sẻ thêm: “Tiến hành bài học lịch sử tại bảo tàng là một công việc tương đối phức tạp ở cả khâu chuẩn bị và cả trong quá trình tiến hành bài học do có rất nhiều tình huống sư phạm phức tạp, khó lường trước. Vì vậy, để bài học tại bảo tàng đạt kết quả cao, giáo viên phải xây dựng được kế hoạch rõ ràng, chuẩn bị cụ thể, chu đáo và có phương pháp điều khiển giờ học khéo léo, sáng tạo, quản lý tốt học sinh”.
Để mỗi giờ học tại bảo tàng thực sự hiệu quả và lôi cuốn học sinh thì ngoài bản thân mỗi giáo viên Lịch sử phải tự thân vận động và luôn luôn có ý thức sưu tầm tư liệu để phục vụ bài giảng của mình. Bên cạnh đó, giáo viên nên phát động học sinh cùng tham gia sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, hiện vật phục vụ dạy học Lịch sử. Từ đó, giáo viên xây dựng nên hồ sơ tài liệu bổ sung cho phần “kênh hình” của sách giáo khoa. Công việc này sẽ góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn, góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử hiện nay.
Đại Thắng
