3 yếu tố bảo đảm ‘Bình dân học vụ số’

3 yếu tố cơ bản

Tại tọa đàm “Bình dân học vụ số - Làm sao triển khai sâu rộng và hiệu quả?” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, PGS.TS Hà Minh Hoàng - Trưởng khoa Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo (AI), Trường Công nghệ (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, để tổ chức phong trào “Bình dân học vụ số” một cách hiệu quả, chất lượng thì phải thay đổi tư duy giảng dạy của giáo viên và người thiết kế chương trình đào tạo.

Bởi khi triển khai phong trào “Bình dân học vụ số” tức là dạy cho người bình dân những kiến thức tương đối khó học, trên những thay đổi tương đối nhanh của công nghệ.

Khi thiết kế hay tổ chức các khóa học trong “Bình dân học vụ số”, PGS.TS Hà Minh Hoàng nhấn mạnh, cần đảm bảo 3 yếu tố: Thứ nhất là tính hữu dụng. Cần hướng dẫn cho người dân những kỹ năng “sát sườn” mà họ có thể dùng được hàng ngày, từ đó giúp họ có động lực, nhu cầu học lớn hơn. Có thể kể đến những kỹ năng như: sử dụng dịch vụ công, bảo mật thông tin, kỹ năng để tránh lừa đảo công nghệ…

Thứ hai, giúp người dân dễ tiếp cận. Về mặt nội dung, những bài giảng phải không quá khó; có thể chia nhỏ các bài giảng thành các module, từng module đi vào một vấn đề cụ thể, thời gian chỉ 10 - 15 phút để học hàng ngày, học ở bất kỳ đâu.

Điều này giúp cho người học ngấm dần các kỹ năng số một cách tự nhiên. Bên cạnh đó, cần truyền đạt kiến thức dựa trên các nền tảng đa phương tiện, có thể trên các khóa đào tạo trực tuyến, các khoá học trực tuyến đại chúng mở (MOOCs), các lớp học bình dân hoặc học trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo đài, Youtube, Tiktok... để tiếp cận gần nhất với người dân.

Thứ ba, chương trình phải có tính dễ thay đổi, nhất là dễ thay đổi về nội dung vì công nghệ thay đổi hằng ngày. Cần thiết kế chương trình để linh hoạt với sự thay đổi của công nghệ và nhu cầu của người sử dụng công nghệ.

Bên cạnh đó, các nhóm nghiên cứu về AI ở Việt Nam, trong môi trường giáo dục hiện tương đối nhiều. Mấy năm gần đây, do nhu cầu AI rất lớn nên nhiều nhóm đã được hình thành, phát triển, một số nhóm rất mạnh.

“Muốn phong trào “Bình dân học vụ số” đi vào lối sống của người dân, nên để họ thấy rằng, Việt Nam cũng có những phần mềm, sản phẩm AI của người Việt, phục vụ đúng nhu cầu người Việt” - PGS.TS Hà Minh Hoàng gợi mở, đồng thời nhấn mạnh, đây là một trong những vai trò của các nhóm nghiên cứu trong trường đại học hoặc doanh nghiệp startup (doanh nghiệp mới).

Họ có thể định hướng nghiên cứu về ứng dụng AI để giải quyết các bài toán khó khăn mà người dân gặp phải, từ đó đưa sản phẩm vào thực tiễn. Về phía chính quyền, Nhà nước nên có những chính sách để ủng hộ, phát huy kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.

Ngoài ra, các nhóm nghiên cứu, các lab nghiên cứu ở trường đại học hoàn toàn có thể tổ chức những buổi tọa đàm hoặc hoạt động mang tính cộng đồng, giúp người dân hiểu rõ hơn về kiến thức cơ bản nhất của AI, công nghệ số.

Cũng theo PGS.TS Hà Minh Hoàng, một trong những giải pháp quan trọng để phong trào “Bình dân học vụ số” được triển khai sâu rộng, hiệu quả là phải huy động được nguồn lực của toàn xã hội và phân bổ hiệu quả.

Chúng ta phải có một nghiên cứu sâu, mang tính khoa học, có hệ thống để đánh giá nhu cầu học về kỹ năng số của xã hội, trên từng đối tượng. Mỗi đối tượng sẽ có nhu cầu khác nhau nên cần có những bài giảng, cũng như cách đánh giá khác nhau.

Vai trò của các trường đại học

Cho rằng, các trường đại học có vai trò quan trọng trong triển khai phong trào “Bình dân học vụ số”; PGS.TS Hà Minh Hoàng phân tích, trường đại học là nơi đào tạo tri thức, có thể tạo ra các nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ cũng AI, tạo ra sản phẩm giải quyết được các vấn đề của xã hội, người dân; từ đó giúp công nghệ tiếp cận gần hơn với nhiều người.

Bên cạnh đó, trường đại học có cơ sở vật chất, đội ngũ chuyên gia có thể tham gia vào các công tác thiết kế các chương trình, soạn bài giảng; có các giảng viên hay chính sinh viên có thể tham gia vào quá trình giảng dạy “Bình dân học vụ số”, hướng dẫn bà con sử dụng công nghệ, thành thạo kỹ năng số.

Các trường cũng có thể mở những khóa học, bài giảng đại chúng hoặc đăng tải những bài giảng này lên mạng xã hội, website cho toàn dân được học miễn phí. Điều này hoàn toàn khả thi, là một trong những đóng góp các trường có thể thực hiện để giúp phong trào “Bình dân học vụ số” hiệu quả hơn.

Vừa qua, Đại học Bách khoa Hà Nội đã triển khai một hệ thống MOOC (khóa học đại chúng mở trực tuyến) có thể cho toàn dân học miễn phí các kiến thức và kỹ năng số.

“Với Đại học Kinh tế Quốc dân, năm 2024, chúng tôi thành lập 3 trường, trong đó có Trường Công nghệ đi sâu vào công nghệ và ứng dụng trong kinh tế, kinh doanh, quản trị. Trường Công nghệ thuộc Đại học Kinh tế Quốc dân đã triển khai một số hoạt động rất phù hợp với phong trào “Bình dân học vụ số” - PGS.TS Hà Minh Hoàng thông tin.

Đơn cử, từ năm 2024, Trường Công nghệ tổ chức khóa học trực tuyến “Khám phá khoa học dữ liệu và AI” hoàn toàn miễn phí cho học sinh cấp 3. Các em đăng ký rất đông, nhiều em ở các tỉnh xa cũng có thể học được.

PGS.TS Hà Minh Hoàng cho rằng, các nền tảng trực tuyến, dạy học trực tuyến qua MOOC kết hợp với AI sẽ giúp hoàn thiện hơn việc truyền tải kiến thức, cũng như tri thức đến cho mọi người.

Đầu tiên, AI có khả năng phát hiện ra từng nhóm đối tượng: đối tượng nào học nhanh, đối tượng nào học chậm, đối tượng nào có thời gian học nhiều, đối tượng nào có thời gian học ít. Từ đó, thiết kế các bài giảng một cách tự động, thông minh, nhắm đến từng đối tượng cụ thể.

Trong quá trình học, AI cũng có thể dựa vào các hành vi của người dùng để biết được người học yếu và mạnh những kỹ năng gì. Với kỹ năng mạnh thì người học không cần bổ sung kiến thức, nhưng kỹ năng yếu thì có thể giao thêm bài tập, kiểm tra nhiều hơn để định hướng, giúp việc học tập chủ động và hiệu quả nhất.

AI có tiềm năng vô cùng lớn, sẽ giúp cá nhân hóa việc học tập, nhất là khi trong phong trào "Bình dân học vụ số" có rất nhiều nhóm đối tượng với lứa tuổi, ngành nghề, trình độ... khác nhau. Đây là một trong những yếu tố rất quan trọng, sẽ giúp cho việc triển khai phong trào sâu rộng và hiệu quả hơn.