Chương trình mới lớp 10: Học sinh cân nhắc kỹ trước khi chọn tổ hợp môn học lựa chọn

Các môn học, hoạt động giáo dục cấp THPT theo chương trình mới

Ông Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết: Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định "Giáo dục phổ thông 12 năm, gồm hai giai đoạn giáo dục: giai đoạn giáo dục cơ bản (gồm cấp tiểu học 5 năm và cấp trung học cơ sở 4 năm) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp trung học phổ thông 3 năm); "Ở cấp trung học phổ thông yêu cầu học sinh học một số môn học bắt buộc, đồng thời được tự chọn các môn học và chuyên đề học tập".

Thực hiện Nghị quyết 88, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 được xây dựng ở cấp trung học phổ thông có 7 môn học bắt buộc đối với tất cả học sinh (Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất, Giáo dục Quốc phòng an ninh, Nội dung giáo dục địa phương, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp).

Cùng với đó, có 10 môn học lựa chọn được thiết kế theo 3 nhóm tương ứng với 3 định hướng nghề nghiệp, đó là Khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, Kinh tế & Pháp luật); Khoa học tự nhiên (các môn Vật lý, Hoá học, Sinh học); Công nghệ, Nghệ thuật (Công nghệ, Tin học, Âm nhạc, Mỹ thuật). Học sinh sau THCS căn cứ vào năng lực, sở trường, hứng thú của bản thân lựa chọn một trong 3 định hướng trên khi học lên THPT để chuẩn bị cho hướng đi sau này (Theo quy định, học sinh chọn 5 môn học từ 3 nhóm môn học trên, mỗi nhóm chọn ít nhất 1 môn học).

Trong chương trình các môn học cấp THPT, ngoài phần nội dung cơ bản, mỗi môn học có các chuyên đề học tập lựa chọn (35 tiết/năm học). Mỗi học sinh lựa chọn 3 cụm chuyên đề thuộc 3 môn học nhằm thực hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp học sinh tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp (tổng thời lượng 105 tiết/năm học).

Một điểm cần lưu ý, chương trình mỗi môn học, hoạt động giáo dục trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 chỉ quy định tổng số tiết/năm học mà không quy định số tiết/tuần; giao quyền chủ động cho các nhà trường xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường phù hợp với điều kiện về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và định hướng phát triển của mỗi nhà trường.

Khi ban hành Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT đã quy định: "Các trường có thể xây dựng các tổ hợp môn học từ 3 nhóm môn học và chuyên đề học tập nói trên để vừa đáp ứng nhu cầu của người học vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường.".

Sử dụng hiệu quả đội ngũ, cơ sở vật chất khi xây dựng tổ hợp môn học

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản hướng dẫn xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường (Công văn số 5512/BGDĐT-GDTrH ngày 18/12/2020), đồng thời đã tổ chức tập huấn cán bộ quản lý, giáo viên về việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường (mô đun 4 trong số 9 mô đun/đối tượng tại Quyết định 4660).

Quá trình tập huấn, triển khai thời gian qua (theo Chương trình ETEP), đã có nhiều ví dụ cụ thể về việc xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường. Trong đó, các trường tham gia tập huấn căn cứ vào điều kiện thực tiễn của trường xây dựng một số tổ hợp môn học lựa chọn theo 3 định hướng của chương trình, phù hợp với điều kiện về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường.

Trên cơ sở 3 tổ hợp chính, mỗi tổ hợp ngoài các môn thuộc 3 nhóm theo định hướng trong chương trình, thì các môn được lựa chọn từ 2 nhóm còn lại cần bảo đảm sự phù hợp để bảo đảm thuận lợi cho học sinh học tập. Như vậy, với mỗi định hướng có thể có 1-2 tổ hợp có cùng các môn thuộc nhóm chính và khác các môn thuộc 2 nhóm còn lại.

Số tổ hợp và số lớp/mỗi tổ hợp do nhà trường quyết định bảo đảm sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất của nhà trường. Với cách này, các trường cần xây dựng từ 3 đến 6 tổ hợp để chuẩn bị cho năm học tới.

Việc cho học sinh lựa chọn các tổ hợp môn học để học tập là theo 1 trong 3 định hướng nghề nghiệp mà chương trình đã thiết kế. Nghĩa là học sinh được lựa chọn 1 trong số các tổ hợp của nhà trường chứ không phải là chọn từng môn học. Trường hợp trong một hướng có 2 tổ hợp môn học để bảo đảm sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên của trường, các học sinh có cùng định hướng nghề sẽ được sắp xếp vào 1 trong 2 tổ hợp đó.

Một điểm quan trọng là sau khi đã xây dựng được các tổ hợp môn học lựa chọn, số lớp/mỗi tổ hợp mà trường có thể đáp ứng, các trường phải công bố sớm, rộng rãi để học sinh, cha mẹ học sinh hiểu rõ và quyết định đăng kí, lựa chọn. Đây cũng là vấn đề các địa phương cần quy định trong phương án tuyển sinh vào lớp 10 các trường THPT.

“Các trường cần xây dựng phương án trước, trong đó công bố có bao nhiêu lớp 10, có bao nhiêu tổ hợp, mỗi tổ hợp có mấy lớp, tiêu chí đăng kí lựa chọn vào các lớp, theo nguyện vọng 1,2… Căn cứ vào đó, các trường xếp học sinh vào các lớp, nếu không được vào lớp này thì sẽ vào lớp kia..

Về việc này, ngoài việc cho học sinh đăng kí theo nguyện vọng, cần vai trò tư vấn, định hướng của các nhà trường, cha mẹ học sinh để học sinh hiểu rõ ý nghĩa của việc chọn cả tổ hợp chứ không phải từng môn theo sở thích” - ông Nguyễn Xuân Thành nhấn mạnh.

Các lớp học chuyên đề được tổ chức theo môn học

Các chuyên đề tự chọn trong chương trình các môn học nhằm thực hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp học sinh tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp.

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, mỗi học sinh lựa chọn 3 cụm chuyên đề thuộc 3 môn học với tổng thời lượng 105 tiết/năm học. Căn cứ vào số tổ hợp và số lớp/tổ hợp, các trường xây dựng các lớp học chuyên đề theo các môn và tổ chức cho học sinh đăng kí học tập. Như vậy, các lớp học chuyên đề được tổ chức theo môn học; số lớp chuyên đề/môn học căn cứ vào số tổ hợp đã xây dựng và theo đó cũng phù hợp với đội ngũ giáo viên môn học của nhà trường có thể đáp ứng.

Có thể các trường đang cảm thấy việc xếp thời khóa biểu có chút khó khăn, nhưng với mỗi môn học chỉ có 3 chuyên đề, mỗi chuyên đề từ 10-15 tiết. Thông tư 22 về đánh giá học sinh trung học đã quy định đối với cụm chuyên đề học tập của môn học ở cấp trung học phổ thông, mỗi học sinh được kiểm tra, đánh giá theo từng chuyên đề học tập. Trong đó, chọn kết quả của 1 lần kiểm tra, đánh giá làm kết quả đánh giá của cụm chuyên đề học tập, tính là kết quả của 1 lần đánh giá thường xuyên của môn học đó.

Căn cứ quy định đó, các trường có thể sắp xếp việc tổ chức dạy học theo từng chuyên đề một cách linh hoạt, phù hợp với chương trình môn học; đồng thời, cần lưu ý thực hiện các phương pháp, hình thức dạy học tích cực nhằm tăng cường năng lực của học sinh theo mục tiêu của chương trình.

Học sinh cân nhắc kỹ khi chọn tổ hợp

Trước ý kiến băn khoăn về việc học sinh chọn lại tổ hợp sau mỗi năm học, ông Nguyễn Xuân Thành cho rằng: Việc thay đổi lựa chọn, cũng tương tự như việc học sinh xin chuyển trường đến trường mới không có tổ hợp môn đã học ở trường cũ là một thực tế. Tuy nhiên, nếu học hết lớp 10 mà học sinh muốn đổi hẳn sang định hướng khác (chẳng hạn từ định hướng Khoa học xã hội sang Khoa học tự nhiên) là vô cùng khó khăn vì khi đó học sinh phải học lại hầu hết các môn học lựa chọn ở lớp 10 mà trong khoảng thời gian hè khó có thể hoàn thành. Vì thế, tốt nhất là ngay từ đầu học sinh phải cân nhắc kỹ với sự tư vấn, hướng dẫn của nhà trường, các bậc phụ huynh.

Còn việc học sinh có nguyện vọng chuyển giữa 2 tổ hợp trong cùng một hướng, nghĩa là chỉ chuyển 1 môn học thì về nguyên tắc có thể thực hiện với điều kiện học sinh phải hoàn thành chương trình môn học ở lớp 10 trong hè (trên nguyên tắc tự nguyện và được thực hiện tương tự như trường hợp học sinh phải kiểm tra, đánh giá lại môn học chưa đạt yêu cầu trong hè) trước khi được học tiếp môn đó ở lớp 11. Bộ GD&ĐT sẽ có hướng dẫn cụ thể việc thực hiện Thông tư 22 hoặc bổ sung quy định cụ thể về vấn đề này.