Thế nào là thói ăn vạ ở trẻ?
Ăn vạ (Tantrum), còn gọi là giận dữ, ăn vạ ở trẻ là khái niệm mô tả các hành vi ương bướng, la hét, khóc đòi bằng được, tức giận, đánh lại cha mẹ, nằm khóc ăn vạ thường xảy ra ở trẻ nhỏ từ 1-5 tuổi.
Đây là 1 giai đoạn hầu như các bé đều có thể trải qua. Nhưng cách ứng xử và xử lý tantrum của cha mẹ cần đúng thời điểm, kiên nhẫn và đủ nghiêm nghị. Tantrum sẽ qua đi nhưng sẽ mang những bài học lớn về cách sống và điều chỉnh hành vi tốt hơn cho bé.
Tantrum gồm 5 cấp độ, bao gồm: Cấp độ 1 là trẻ giận dữ, thể hiện ở tiếng la hét lớn hoặc trút cơn giận vào vật thể/ bản thân/người khác trong một khoảng thời gian ngắn (chỉ dài khi có ai đó tác động vào cảm xúc này). Đến cấp độ 2, trẻ sẽ có thêm cảm xúc buồn bã, bắt đầu bằng sự mếu máo, khóc, giãy giụa giảm dần, kéo dài bằng khoảng 40% tổng thời gian tantrum.
Ở cấp độ 3, trẻ sẽ ương ngạnh, không cho ai đụng chạm đến mình. Đến cấp độ 4, trẻ bắt đầu giảm những biểu hiện thái quá, bắt đầu nhìn ngó xung quanh, cơn khóc có thể vẫn còn, nhưng bé sẽ nín khóc khi nghe ai đó nói đến bé. Ở cấp độ 5, trẻ sẽ hết giận và quay trở lại cảm xúc bình thường.
Thông thường, khi bố mẹ vội vàng tác động sớm lên cấp độ 1,2,3 sẽ khiến cho những lần ăn vạ khác của trẻ sẽ kéo dài dai dẳng hơn. Nếu ở cấp độ 2, cha mẹ tiếp tục dụ dỗ, đánh lừa, mua đồ chơi để bé quên thì lần sau, mức độ ăn vạ sẽ mãnh liệt hơn và mẹ phải dụ dỗ nhiều hơn.
Theo Giáo sư James A.G. tại ĐH Connecticut, Mỹ, cha mẹ hãy để bé tự trải qua cấp độ 1,2,3 trong an toàn để bé suy nghĩ và tự điều chỉnh cảm xúc của mình. Đến cấp độ thứ 4 là thời điểm tốt nhất để mẹ cho lời khuyên, răn dạy và yêu thương.
Cha mẹ đã làm sai điều gì?
Thứ nhất, khi trẻ tantrum cấp độ 1 hoặc 2, cha mẹ lo lắng và dụ dỗ bé bằng đồ chơi để bé quên cơn giận dữ. Bé sẽ chuyển gấp gáp cảm xúc qua cấp độ 3 đến cấp độ 5, mà không qua cấp độ 4. Từ đó, trẻ sẽ hiểu cứ tantrum hét lớn (cấp độ 1) hoặc khóc lóc, ăn vạ (cấp độ 2) thì sẽ được bố mẹ chiều ý. Do đó, lần tantrum khác bé sẽ vẫn luôn nằm ở cấp độ 1 hoặc 2.
Thứ hai, khi trẻ vừa tantrum cấp độ 1 hoặc 2, mẹ đã không giữ được bình tĩnh, nên đã tỏ thái độ giận dữ, hét/la lớn/đánh bé, như kiểu “im ngay/nín ngay”. Điều này không chỉ khiến cho bé kéo dài sự ăn vạ, mà về lâu về dài, còn tác động đến cảm xúc và tính cách của trẻ, khiến trẻ hoặc sợ sệt, nhút nhát, hoặc bướng bỉnh, hung bạo.
Nguyên tắc xử trí khi trẻ ăn vạ:
1. Phớt lờ: Hãy cắt ngay nguồn năng lượng gây ra tantrum, đừng lo lắng khi tantrum quá đà ở cấp độ 1,2 và 3. Bạn chỉ đơn thuần im lặng, và cất những món đồ/giải quyết tình huống gây ra sự tantrum bé.
Theo các chuyên gia, tốt nhất, mẹ nên để mặc con khóc, không dỗ dành, không quát mắng, nhưng cũng đừng bỏ đi. Cha mẹ hãy ở bên cạnh, nhìn bé với nét mặt thản nhiên, tươi cười, có thể làm việc khác, hoặc tỏ ra vui vẻ khi nói chuyện với con. Lúc đó, trẻ một mặt vẫn khóc, mặt khác, vẫn tò mò quan sát thái độ của mẹ.
2. Không bỏ qua: Sau khi trẻ bình tĩnh lại, cha mẹ hãy ôm bé vào lòng và bắt đầu nói về chuyện vừa xảy ra. Mẹ có thể nói với con rằng, bạn hoàn toàn hiểu cảm giác khi ấy của bé và giúp bé diễn đạt những cảm xúc khó chịu bằng lời nói để bé nhận ra rằng, thể hiện cảm xúc bằng lời nói sẽ tốt hơn. Cha mẹ có thể bày trò chơi để giúp trẻ quên đi giây phút vừa ăn vạ xong.
3. Cứng rắn và kiên nghị: Khi đòi hỏi không được đáp ứng, bé sẽ phản ứng gay gắt và cư xử khó ưa. Nhưng nếu cha mẹ nhượng bộ, trẻ sẽ càng “lấn tới”, thời gian ăn vạ sẽ kéo dài hơn, mức độ ăn vạ cũng quyết liệt hơn.
Cha mẹ hãy chuẩn bị tâm lý để lắng nghe con khóc hay la hét cả tiếng đồng hồ. Mẹ cố gắng giữ thái độ bình tĩnh, mềm mỏng nhưng cương quyết khi dạy con, nhất quán phương pháp này cả trong nhà lẫn đi ra ngoài, đừng bực tức hay la hét với con, tránh xây dựng hình tượng xấu cho con.
4. Không để người khác xen vào: Nếu mẹ đang cương quyết với bé nhưng có những người xung quanh xúm vào dỗ dành, mọi kỷ luật trở thành vô nghĩa. Mẹ cần thống nhất phương pháp nuôi dạy con với các thành viên khác trong gia đình, tránh để mọi người bênh vực khi bé có hành vi ứng xử không tốt, khiến cho việc dạy dỗ gặp khó khăn.
5. Ôm ấp yêu thương: Khi bé ở cấp độ 4, bạn có thể nói chuyện và đừng ngại cho bé cái ôm và tha thứ.
