Tòa án nhân dân cấp cao tại TPHCM vừa xét xử giám đốc thẩm và đã tuyên hủy 2 bản án của TAND tỉnh Tây Ninh và TAND huyện Tân Biên từng kết tội bị cáo Phan Thành Mạnh về tội hủy hoại rừng, để điều tra, xét xử lại từ đầu.
Bị cáo kêu oan do định tội chưa đúng
Theo hồ sơ vụ án, cuối tháng 9/2012, Ban Quản lý (BQL) khu rừng văn hóa - lịch sử Chàng Riệc (Tây Ninh) ký hợp đồng khoán trồng, chăm sóc, bảo vệ, phòng chống cháy rừng với ông Lê Ngọc Tuyên 5,8 ha đất trồng rừng thuộc phân khu phục hồi sinh thái rừng đặc dụng tỉnh Tây Ninh.
Đến năm 2014, ông Tuyên tự ý lập hợp đồng viết tay sang nhượng diện tích rừng nêu trên cho ông Phan Thành Mạnh tiếp tục chăm sóc cây rừng và canh tác trồng xen cây nông nghiệp. Từ năm 2015 - 2018, ông Mạnh trồng xen cây khoai mì trên toàn bộ diện tích rừng đã sang nhượng.
Do cây rừng phát triển nhanh, che ánh sáng của cây khoai mì nên Mạnh đã chặt 939 cây rừng (gồm cây dầu, sao, keo) với diện tích hơn 9.500 m2, trị giá 86 triệu đồng.
Đến ngày 18/8/2019, Hạt Kiểm lâm huyện Tân Biên nhận được đề nghị của BQL khu rừng văn hóa - lịch sử Chàng Riệc yêu cầu lập hồ sơ xử lý hành vi phá rừng xảy ra tại tiểu khu 15.
Để có thêm cơ sở làm rõ hành vi vi phạm, Hạt Kiểm lâm huyện Tân Biên đề nghị Giám đốc BQL khu rừng văn hóa - lịch sử Chàng Riệc cung cấp đầy đủ hồ sơ có liên quan đến việc trồng, chăm sóc, quản lý bảo vệ rừng từ khi trồng đến nay và các hồ sơ liên quan đến khu đất này; đồng thời mời các cá nhân có liên quan để làm rõ.
Sau đó, bị cáo Mạnh bị khởi tố, truy tố về tội hủy hoại rừng. Tháng 6/2020, TAND huyện Tân Biên (Tây Ninh) xử sơ thẩm đã tuyên phạt ông Mạnh 3 năm tù. Ngay sau đó, bị cáo Mạnh kháng cáo kêu oan. TAND tỉnh Tây Ninh xử phúc thẩm đã bác kháng cáo, giữ nguyên án sơ thẩm.
Sau bản án phúc thẩm, bị cáo Mạnh tiếp tục kêu oan, cho rằng mình không phạm tội. Tiếp sau đó, Viện KSND cấp cao tại TPHCM ban hành quyết định kháng nghị giám đốc thẩm. Theo phía cơ quan công tố, quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án này có nhiều vi phạm, thiếu sót.
Thiếu sót, chưa đủ chứng cứ
Theo kháng nghị Viện KSND cấp cao tại TPHCM, quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án này có những vi phạm, thiếu sót. Cụ thể, về xác định đối tượng bị xâm hại, hợp đồng giao khoán giữa BQL rừng Chàng Riệc với ông Tuyên và hồ sơ vụ án đều thể hiện lô 29 khoảnh 2 và lô 36 khoảnh 4, tiểu khu 15 là rừng trồng.
Cụ thể, tại biên bản xác định diện tích rừng bị hủy hoại vào năm 2019, Hạt Kiểm lâm huyện Tân Biên và BQL rừng kết luận mật độ cây trồng theo thiết kế tại hai lô trên là 980 cây/10.000 m2 (ha). Tuy nhiên, về tiêu chí mật độ cây trồng trên phần đất trồng rừng tại lô 29 và lô 36 là không đạt được 1.000 cây/ha trở lên theo Thông tư số 34/2009/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nhiệp & Phát triển nông thôn.
Theo đó, đất rừng đặc dụng được phân làm ba loại: Đất có rừng đặc dụng là rừng tự nhiên, đất có rừng đặc dụng là rừng trồng và đất đang được sử dụng để phát triển rừng đặc đụng (trong đó có đất đã được giao sử dụng vào mục đích rừng đặc dụng và đã, đang được trồng rừng... nhưng chưa đạt tiêu chuẩn rừng).
Đồng thời, kết quả điều tra xác định bị cáo Mạnh chặt phá 939 cây rừng, tức là mật độ cây trồng thực tế hằng năm trên phần đất được giao khoán trồng rừng tại lô 29 và lô 36 là thấp hơn rất nhiều so với mật độ cây trồng được thiết kế. Do đó, những chủ thể trực tiếp quản lý rừng ở tỉnh Tây Ninh nhưng không biết được thực tế rừng trồng trên đất rừng đặc dụng tại lô 29, lô 36 đã thành rừng hay chưa…
Từ những tình tiết, chứng cứ này, cơ quan công tố cấp cao tại TPHCM cho rằng có cơ sở xác định đất có rừng trồng tại lô 29 và lô 36 trên thực tế là không đạt được tiêu chí để trở thành rừng theo Điều 3 và Khoản 1 Điều 9 Thông tư số 34/2009. Vì vậy, Hạt Kiểm lâm huyện Tân Biên và BQL rừng căn cứ vào quyết định của UBND tỉnh Tây Ninh làm cơ sở kết luận rừng trồng tại hai lô trên đã thành rừng là không đúng với thực tế hiện trạng rừng trồng hằng năm và các tài liệu, chứng cứ của vụ án.
Ngoài ra, kháng nghị còn cho rằng đủ căn cứ xác định kết quả nghiệm thu trồng rừng hằng năm của BQL là không đúng kết quả trồng rừng, mục đích chỉ là để hợp thức hóa hợp đồng giao khoán. Điều này cũng có nghĩa là hợp đồng giao khoán trồng rừng trên đất rừng đặc dụng tại lô 29 và lô 36 không đạt yêu cầu, nên trên thực tế không đủ tiêu chuẩn thành rừng theo quy định.
“Các cơ quan tiến hành tố tụng căn cứ vào kết luận của Hạt Kiểm lâm huyện Tân Biên và BQL về việc rừng trồng tại lô 29 và lô 36 đã thành rừng để quy kết bị cáo Mạnh hủy hoại rừng đặc dụng là không đúng, mâu thuẫn với chính nhận định của mình…” - trích kháng nghị giám đốc thẩm của Viện KSND cấp cao tại TPHCM.
Từ đó, kháng nghị cho rằng tòa cấp sơ thẩm và phúc thẩm xác định bị cáo Mạnh phạm tội hủy hoại rừng là chưa đủ căn cứ. Kháng nghị đề nghị TAND cấp cao tại TPHCM xử giám đốc thẩm theo hướng hủy toàn bộ hai bản án trên để điều tra lại.
