Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) giúp tiết kiệm thời gian, hạn chế sai sót trong quá trình điều trị... Có thể xem AI như là một hội đồng tư vấn chuyên môn thứ hai bên cạnh hội đồng gồm các chuyên gia lâm sàng của bệnh viện.

Bóc tách khối u bằng robot thông minh

Ông N.V.T., 73 tuổi, ở Đồng Nai được chẩn đoán bị ung thư tế bào thận (Renal Cell Carcinoma). Sau khi tự điều trị bằng các bài thuốc dân gian, ông vào Bệnh viện (BV) Bình Dân (TPHCM) vì sức khỏe suy sụp.

Lúc này, các bác sĩ phát hiện khối u đã bít kín lòng tĩnh mạch chủ bụng và lấn sang một phần tĩnh mạch thận trái. Ca phẫu thuật nội soi thực hiện cho ông T. kéo dài trong 5 giờ đồng hồ đã lấy toàn bộ khối u. Ông hồi phục nhanh chóng và xuất viện vào ngày thứ 6 sau phẫu thuật.

Ông T. là một trong số 1.804 trường hợp được mổ bằng robot thông minh tại BV Bình Dân trong 7 năm qua. Trong đó, phần lớn là các ca phẫu thuật ung thư tuyến tiền liệt.

PGS.TS.BS Trần Vĩnh Hưng, Giám đốc BV Bình Dân, cho biết, cuối năm 2016, BV Bình Dân đã triển khai phẫu thuật robot cho người lớn đầu tiên tại Việt Nam. Thời gian đầu, BV triển khai phẫu thuật 5 bệnh lý ác tính, ba năm sau triển khai là 14 bệnh. Hiện, BV Bình Dân có 19 ê-kíp phẫu thuật robot. Năm 2019 và 2023, BV Bình Dân đã hai lần chuyển giao công nghệ cho các bác sĩ ở Philippines.

Mới đây, BV Đa khoa Tâm Anh TPHCM đưa vào sử dụng robot mổ não Modus V Synaptive ứng dụng AI - được đánh giá là cuộc cách mạng trong ngành phẫu thuật thần kinh - sọ não trên thế giới và tại Việt Nam.

Với phần mềm chuyên dụng, loại robot này cho phép mổ mô phỏng 3D trước khi mổ chính thức. Bác sĩ được chủ động chọn vị trí mở hộp sọ, lựa chọn đường phẫu thuật tiếp cận khối u hay vùng bệnh lý hiệu quả.

Trong ca mổ, robot có thể giúp bác sĩ thấy rõ các bó sợi thần kinh, các mô não lành xung quanh khối u, vùng tổn thương hay các bệnh lý thần kinh - sọ não khác trên cùng một hình ảnh 3D cả trước, trong và sau mổ.

Suốt quá trình mổ, robot giám sát đảm bảo bác sĩ tuân thủ đường mổ đã xác lập khi mổ mô phỏng. Trường hợp bác sĩ có đường tiếp cận đi lệch so với mổ mô phỏng hoặc dụng cụ mổ đặt ở vị trí chưa phù hợp, robot sẽ lập tức cảnh báo bằng các tín hiệu đèn xanh, đỏ, vàng, giúp bác sĩ có thể thao tác một cách an toàn nhất.

AI hỗ trợ bác sĩ ra quyết định

Phẫu thuật u não cho bệnh nhân dưới sự giám sát của Robot thông minh Modus V Synaptive tại BV Đa khoa Tâm Anh.

Trên lĩnh vực nội khoa ung thư, BV Ung bướu TPHCM đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ ra quyết định điều trị với phần mềm IBM Watson for Oncology gợi ý các phác đồ điều trị.

Ngoài ra, phần mềm này có thể dự đoán tỉ lệ sống thêm, những tác dụng phụ mà bệnh nhân có thể gặp của từng phác đồ để bác sĩ tư vấn và lựa chọn cho người bệnh.

BS Võ Đức Hiếu - Phó Giám đốc BV Ung bướu TPHCM - cho biết: “Điều trị ung thư ngày nay là điều trị cá thể hóa. Cùng mắc một loại bệnh ung thư, cùng giai đoạn bệnh, cùng nhận một phác đồ điều trị giống nhau nhưng kết quả điều trị khác nhau giữa các bệnh nhân, do sự khác biệt về tuổi, giới tính, triệu chứng, kết quả xét nghiệm, chức năng cơ quan, bệnh lý kèm theo, kết quả mô bệnh học, sinh học phân tử, di truyền học...

Vì vậy, BV Ung bướu TPHCM đã ứng dụng các phần mềm sử dụng trí tuệ nhân tạo trong tiếp cận y học cá thể để điều trị bệnh ung thư, nhằm lựa chọn giải pháp điều trị tốt nhất cho mỗi bệnh nhân với các dữ liệu được chuẩn hóa và cập nhật thường xuyên, cũng như lựa chọn kỹ thuật điều trị chuyên sâu, chính xác.

Phần mềm AI này tập trung vào 2 loại bệnh ung thư phổ biến là ung thư vú và ung thư đại trực tràng, BV Ung bướu TPHCM đã thử nghiệm phần mềm này trên 103 bệnh nhân ung thư vú và 126 bệnh nhân ung thư đại trực tràng.

Kết quả cho thấy tỷ lệ tương đồng giữa phác đồ của BV và phác đồ của phần mềm đưa ra là 80,3%. Trong đó, tương đồng về phác đồ điều trị ung thư vú là 71%, ung thư đại trực tràng là 88,1%.

Ở lĩnh vực xạ trị ung thư, BV Ung bướu TPHCM đã ứng dụng phần mềm Data Mining, qua đó giúp triển khai những kỹ thuật xạ trị tiên tiến nhất như IMRT, VMAT, IGRT, SBRT, SRS nhằm tối ưu hóa lợi ích và hạn chế tác dụng phụ cho người bệnh…

BS Võ Đức Hiếu cho biết, khi chụp CT mô phỏng khối u, phần mềm chụp CT đã tự nội suy các lát cắt giữa hai lát để tăng thêm độ chính xác cho việc xác định khối u. Từ đó, bác sĩ có thể nối các lát này lại, tiến hành “nội soi ảo” cho bệnh nhân.

Khi bác sĩ vẽ đường biên khối u và các cơ quan lành liền kề, phần mềm lập kế hoạch xạ trị có thể tự động vẽ để giúp đội ngũ xạ trị rút ngắn thời gian lập kế hoạch. Phần mềm có khả năng dựa vào đó, tự động lập kế hoạch, rút ngắn thời gian lập kế hoạch xạ trị từ 2 - 6 lần mà chất lượng còn được nâng cao hơn.

Nhiều bệnh viện tạm dừng sau thí điểm

Tuy xác nhận có nhiều ưu điểm nhưng việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào chẩn đoán, điều trị cho bệnh nhân ung thư tại TPHCM vẫn chỉ được thực hiện ở một số rất ít BV. Một số nơi sau khi đưa robot thông minh vào phẫu thuật đã dừng lại như tại BV Chợ Rẫy, BV Nhân dân 115. BV Ung bướu TPHCM cũng ngừng sử dụng phần mềm IBM Watson for Oncology sau thời gian áp dụng thí điểm.

Về nguyên nhân khiến việc ứng dụng AI trong điều trị ung thư còn hạn chế, BS Võ Đức Hiếu phân tích: “Các phần mềm ứng dụng trong y khoa thường có giá thành cao khi đầu tư, chi phí bản quyền lớn, cần tương thích với hệ thống trang thiết bị y tế và công nghệ thông tin sẵn có.

Ngoài ra, còn có các thách thức về bảo mật, chia sẻ, khai thác và quản lý thông tin số hóa. Việc đầu tư, nâng cấp các phần mềm ứng dụng và nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin BV với kinh phí cao vẫn chưa được cấu thành vào giá dịch vụ khám chữa bệnh để có nguồn thu hợp lý giúp tái đầu tư”.