Tác động tới trẻ
AI đang ngày càng trở nên phổ biến trong xã hội. Từ ChatGPT và nhận dạng khuôn mặt đến trợ lý ảo, chatbot hay xe tự hành, các công cụ AI thường được sử dụng trong cuộc sống hằng ngày. Một cuộc khảo sát do chương trình đào tạo Samsung Solve for Tomorrow thực hiện cho thấy, có 88% phụ huynh tại Mỹ tin rằng, kiến thức về AI sẽ rất quan trọng trong giáo dục và sự nghiệp tương lai của con họ.
Tuy nhiên, cũng có nhiều người nghi ngờ hoặc không biết liệu đó có phải là một phần của chương trình giảng dạy hay không.
“Đó quả là một sự thiếu kết nối. Điều này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải giải quyết khoảng cách kiến thức về AI đang nổi lên trong các trường học - đối với cả học sinh và giáo viên. Qua đó, nhằm nâng cao nhận thức của phụ huynh và tăng cường sự tham gia của họ vào các cuộc trò chuyện về AI. Đồng thời, thúc đẩy tích hợp AI mạnh mẽ hơn vào giáo dục tiểu học và trung học tại Mỹ”, bà Allison Stransky, Giám đốc Tiếp thị của Samsung Electronics America cho biết.
AI là ý tưởng cho rằng, máy móc có thể thực hiện một nhiệm vụ mà trước đây đòi hỏi trí thông minh của con người. Trong những năm qua, định nghĩa này đã phát triển theo những tiến bộ công nghệ. “Mọi người cần biết một số sự thật cơ bản về mọi hình thức AI”, Tiến sĩ Curby Alexander tại Đại học Công giáo Texas cho biết.
Mô hình thống kê này do con người xây dựng và đào tạo bằng cách sử dụng hàng triệu bản ghi dữ liệu. Do đó, dữ liệu vào và ra khỏi ứng dụng AI có thể bị lỗi, hỏng, không chính xác hoặc đầy đủ. Theo Tiến sĩ Alexander, người dùng phải sử dụng phán đoán để xác định tính toàn vẹn và tính hữu ích của thông tin do AI tạo ra.
Bà Lynn Rogoff, Phó Giáo sư thỉnh giảng tại Viện Công nghệ New York và là người sáng lập Công ty phần mềm Amerikids Productions cho rằng, thế hệ Gen Z và Gen Alpha cần hiểu ứng dụng của AI trong phân tích dữ liệu, học tập được cá nhân hóa, ra quyết định tự động và quy trình sáng tạo. Những thế hệ này cũng nên tìm hiểu cách AI có thể nâng cao năng lực của con người thay vì thay thế chúng.
Cụ thể hơn, người trẻ sẽ cần hiểu các ứng dụng của AI trong những lĩnh vực như học tập được cá nhân hóa, chăm sóc sức khỏe, tính bền vững và sử dụng AI có đạo đức. Theo bà Allison Stransky, trẻ thuộc Gen Z và Gen Alpha đang đi học ngày nay là những người sẽ tạo ra các ứng dụng AI trong tương lai.
Nói về các ứng dụng và công việc trong tương lai, Phó Giáo sư Rogoff cho biết, AI sẽ hiện diện trong mọi lĩnh vực. Bà nhận định: “Các công việc trong khoa học dữ liệu, kỹ thuật AI, phát triển AI có đạo đức và lĩnh vực sáng tạo được hỗ trợ bởi AI sẽ nhận được nhiều sự quan tâm. Ngay cả các vai trò truyền thống cũng sẽ yêu cầu hiểu cách làm việc cùng với những công cụ AI”.
Một nhóm chuyên gia ước tính, ở các nền kinh tế tiên tiến như Mỹ, 60% công việc trong tương lai có thể bị ảnh hưởng bởi AI. Trong số những công việc đó, khoảng một nửa có thể được hưởng lợi từ việc tích hợp AI bằng cách cải thiện năng suất. Đối với một nửa còn lại, các ứng dụng AI có thể thực hiện những nhiệm vụ chính hiện do con người thực hiện. Vì lý do này, họ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng AI để bổ sung và nâng cao những gì con người đang làm.
Ứng dụng AI trong lớp học
Theo bà Stransky, cuộc khảo sát cho thấy, nhu cầu giáo dục học sinh nhiều hơn về bản chất thực sự của AI, cách AI không chỉ là một chatbot hay công cụ viết, nghiên cứu hoặc thiết kế. Thay vào đó, họ cần tìm hiểu cách AI tạo ra hoạt động và cách có thể sử dụng công cụ ngay bây giờ cũng như trong tương lai.
Trong khi đó, Phó Giáo sư Rogoff cho biết, học sinh nên học một số khía cạnh về AI, như: Thuật toán cơ bản; Học máy; Mạng nơ-ron; Đạo đức AI; Ý nghĩa xã hội của công nghệ AI; Kỹ năng tư duy phản biện để đánh giá thông tin do AI tạo ra.
Tiến sĩ Alexander nhấn mạnh rằng, học sinh nên nhận thức được AI có thể giúp ích cho mình như thế nào. “Họ cũng cần biết AI làm tốt những gì, như cung cấp danh sách ý tưởng, tạo dàn ý và tóm tắt thông tin. Điều này sẽ giúp học sinh hoạt động hiệu quả hơn trong các nhiệm vụ có thể chiếm nhiều thời gian, như học cách làm việc nhóm với những người khác, lập quỹ thời gian cho một dự án hoặc lắng nghe quan điểm khác so với quan điểm của chính mình”, Tiến sĩ Alexander giải thích.
Cũng theo ông Alexander, học sinh cần sử dụng AI như một sự hỗ trợ chứ không phải là sự thay thế cho nhận thức và lý luận của con người. “AI là một người bạn đồng hành tuyệt vời nhưng lại là một động lực tồi tệ”, Tiến sĩ Alexander nhận định.
Thách thức trong giáo dục
Hầu hết phụ huynh đều biết rằng, mặc dù, AI là một công cụ đáng chú ý đang thay đổi thế giới, nhưng nó cũng không hoàn hảo. Thậm chí, công cụ này có thể bị sử dụng theo những cách phi đạo đức. AI cũng có thể thay đổi các tương tác của con người và thậm chí trở thành chỗ dựa cho một số người. Tiến sĩ Alexander nói rằng, AI cũng không phải là không có định kiến: “Các mô hình cho phép AI hoạt động được xây dựng trên kiến trúc dữ liệu phức tạp. Tuy nhiên, cuối cùng, AI vẫn giống với người tạo ra chúng và có khả năng tạo ra mối liên hệ giữa dữ liệu có thể không được mong muốn”.
Không có gì ngạc nhiên khi khoảng 70% phụ huynh tin rằng, cần có hướng dẫn rõ ràng cho việc sử dụng AI trong giáo dục. 84% nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dạy đạo đức AI cùng với các kỹ năng. “Hầu hết phụ huynh (69%) đều hy vọng về tiềm năng của AI trong việc nâng cao giáo dục và học tập. Song, trong khi hào hứng về những lợi ích, họ cũng thấy các thách thức đi kèm với việc sử dụng AI trong trường học”, bà Stransky chia sẻ.
Một báo cáo từ tổ chức phi lợi nhuận Common Sense Media chỉ ra rằng, những người trẻ tuổi nắm bắt được tiềm năng của các nền tảng AI tạo sinh. Tuy nhiên, họ có thể không hiểu hết về những cạm bẫy. Điều đó nhấn mạnh nhu cầu phụ huynh phải nói chuyện với thanh thiếu niên về AI.
Ví dụ, thanh thiếu niên thường sử dụng AI tạo sinh để giúp làm bài tập về nhà (53%). Họ cũng sử dụng công cụ này để giúp làm bài tập ở trường. 46% trong số người tham gia khảo sát báo cáo rằng, họ làm như vậy mà không có sự cho phép của giáo viên. Những người học này cũng sử dụng AI để cảm thấy bớt nhàm chán (42%) và dịch một thứ gì đó từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác (41%). Họ thậm chí có thể sử dụng AI để tạo nội dung như một trò đùa, lập kế hoạch hoạt động và tìm kiếm lời khuyên về sức khỏe.
“Điều quan trọng là phải thăm dò con mình về cách AI giúp trẻ chính xác như thế nào. Một điều mà các nhà giáo dục và phụ huynh nhận thấy là AI có thể trở thành công cụ tốt nhất cho việc học khi nó tập trung vào quá trình học chứ không phải là kết quả”, ông Arman Jaffer, chuyên gia giáo dục GenAI và nhà sáng lập/Giám đốc Điều hành của Brisk Teaching, một tiện ích hỗ trợ AI cho biết.
Theo ông Jaffer, thay vì yêu cầu ChatGPT trả lời hoặc viết toàn bộ bài luận, sẽ hiệu quả hơn nếu trẻ sử dụng công cụ này để động não, nhận phản hồi hoặc hỗ trợ học tập. Song, tốt nhất là cha mẹ cần nói chuyện với con về cách sử dụng công cụ này.
“Khi công nghệ và AI ngày càng được tích hợp nhiều hơn vào lớp học, điều cơ bản là phải đảm bảo rằng, học sinh được giáo dục đúng cách về công cụ này. Nhờ đó, để các em sẵn sàng cho một thế giới mà AI được tích hợp vào mọi thứ. Chúng ta phải làm vậy”, bà Leticia Barr, cựu giáo viên khoa học máy tính và là người sáng lập trang web TechSavvyMama, nhấn mạnh. Theo bà Barr, việc biết được AI hiện diện như thế nào trong cuộc sống, cách thức hoạt động và cách tận dụng tốt nhất để mang lại lợi ích cho giáo dục còn quan trọng hơn là cấm công cụ này.
Các chuyên gia cho rằng, điều tốt nhất mà cha mẹ có thể làm là đồng hành cùng con. Phụ huynh hãy là những người tham gia tích cực vào quá trình học tập của trẻ. Tiến sĩ Alexander cho biết: “Chúng ta sẽ không bao giờ có thể vượt qua các lập trình viên máy tính và AI. Tuy nhiên, chúng ta có thể đóng góp để tiếp tục tham gia vào quá trình học tập của con mình và hỗ trợ công việc khó khăn mà giáo viên phải làm hằng ngày”.
