Rối loạn tâm thần ở người cao tuổi - Bệnh không thể coi thường

GD&TĐ - Rối loạn tâm thần người cao tuổi (NCT) gồm các nhóm các bệnh và hội chứng khởi phát trước tuổi già (50-60 tuổi) hoặc tuổi già (sau 65 tuổi), căn nguyên và cơ chế sinh bệnh chưa rõ hoàn toàn. Rối loạn tâm thần ở NCT khiến việc chăm sóc sinh hoạt gặp nhiều khó khăn, việc phát hiện sớm các biểu hiện của bệnh và can thiệp kịp thời là rất quan trọng.

Người già có dấu hiệu rối loạn tâm thần cần được sự trợ giúp sớm từ các bác sĩ chuyên khoa.
Người già có dấu hiệu rối loạn tâm thần cần được sự trợ giúp sớm từ các bác sĩ chuyên khoa.

Nguyên nhân và những bệnh thường gặp

Với sự phát triển kinh tế, xã hội, kiến thức và các dịch vụ y tế… tuổi thọ con người được nâng cao ở tất cả các quốc gia. Người cao tuổi chiếm một tỉ lệ cao trong cộng đồng dân cư (Hoa Kì: 11%, Việt Nam: 10,2%...). Tổ chức y tế thế giới xem những người từ 60 tuổi trở lên là những người cao tuổi và người già.

Theo Báo cáo của TCYTTG về Tâm thần người cao tuổi cho biết các biểu hiện bệnh lý lâm sàng khác nhau gia tăng một cách nhanh chóng ở người lớn tuổi. Đến năm 2040 tỷ lệ người trên 65 tuổi sẽ là 22% dân số và các rối loạn tâm thần kinh sẽ trở thành một thách thức trong thực hành chăm sóc sức khỏe.

Ths. BS Trần Quyết Thắng – Phó Giám đốc Bệnh viện tâm thần (BVTT) Hà Nội cho biết,  trong 9 tháng đầu năm 2019, BVTT Hà Nội đã tiếp nhận 620/19.679 bệnh nhân khám, điều trị ngoại trú với chẩn đoán các mã bệnh rối loạn tâm thần người già.

“Ở người cao tuổi, các bệnh lý tâm thần thường gặp là: Sa sút trí tuệ, mê sảng, các rối loạn cảm xúc, tâm thần phân liệt và các rối loạn liên quan, rối loạn tâm căn và rối loạn nhân cách, lạm dụng chất và bệnh y sinh...”, Ths.BS Trần Quyết Thắng nói.

Nói về nguyên nhân rối loạn tâm thần ở người cao tuổi, Ths. BS Thắng cho biết, bệnh bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như lão hóa sinh học...

Cùng với đó là các yếu tố tác động của môi trường đa dạng như điều kiện sống (môi trường nước, không khí, ánh sáng, chất dinh dưỡng, nguyên tố vi lượng,...), môi trường tâm lý xã hội; thoái hóa não (thoái hóa thần kinh)...

Bênh cạnh đó là hàng loạt nguyên nhân gây tổn thương thực thể não (chấn thương sọ não, u não, rối loạn tuần hoàn não, xuất huyết não, nghẽn mạch não, vữa xơ mạch não, nhiễm mỡ não, động kinh...) cũng là các nguyên nhân của rối loạn tâm thần ở người cao tuổi; Các bệnh nhiễm trùng nhiễm độc: Viêm não người lớn, viêm não do HIV, giang mai não, ngộ độc CO, ngộ độc rượu,...

Đồng thời, các yếu tố tâm lý xã hội: do việc tiếp thu kiến thức mới có nhiều khó khăn, người già chủ yếu dựa vào vốn kiến thức, kinh nghiệm và thói quen cũ, do khó thay đổi nên thường có xung đột giữa các thế hệ trong gia đình, đó là sang chấn tâm lý trường diễn…

Một số dạng bệnh thường gặp ở NCT như: Bệnh mất trí tuổi già, Bệnh trầm cảm…

Cụ thể, bệnh mất trí tuổi già thường xuất hiện nhiều nhất ở lứa tuổi trên 65, nhưng cũng có thể sớm hơn (45-50 tuổi), nữ nhiều hơn nam. Thời gian đầu người bệnh có thể lú lẫn & quên các sự việc vừa mới xảy ra. Sự tập trung và ra quyết định trở nên khó khăn, giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày.

Hầu hết mọi người (kể cả NVYT) coi giai đoạn này là một phần của việc già đi. Nặng hơn người bệnh quên và những thay đổi khí sắc trở nên trầm trọng. Hành vi hung hăng và các vấn đề tình dục có thể xảy ra.

Lang thang, rối loạn giấc ngủ và khả năng chăm sóc bản thân bị ảnh hưởng. Có thể khó khăn với việc nói chuyện và hiểu những đối thoại thường ngày. Thậm chí, người bệnh không nhận ra người thân và bạn bè, sụt cân, tiểu tiện không tự chủ...

Ths. BS Trần Quyết Thắng – Phó Giám đốc Bệnh viện tâm thần Hà Nội chia sẻ về biểu hiện, cách điều trị rối loạn tâm thần ở người cao tuổi.
Ths. BS Trần Quyết Thắng – Phó Giám đốc Bệnh viện tâm thần  Hà Nội chia sẻ về biểu hiện, cách điều trị rối loạn tâm thần ở người cao tuổi.

“Khi người già cư xử một cách khác thường, gia đình họ sẽ lo lắng. BN có thể không nhận ra người thân, hành vi hung hăng, kích động, lú lẫn, tình dục không phù hợp gây nhiều khó khăn cho người chăm sóc. Khi bệnh trở nên tồi tệ, bệnh nhân sẽ mất dần khả năng tự chăm sóc, họ sẽ cần sự giúp đỡ của người trông nom trong các hoạt động thường ngày như ăn uống, tắm giặt, mặc quần áo & đi vệ sinh...”, Ths. BS Thắng nói về những ảnh hưởng từ bệnh lý.

Cùng với bệnh mất trí tuổi già là rối loạn hoang tưởng: bệnh nhân thường vẫn còn hoạt động, không mất tính năng động: nghi ngờ hàng xóm, người nhà làm hại mình, lấy cắp đồ đạc, đầu độc. Bệnh nhân đa nghi tất cả: khóa cửa nhà bằng mấy khóa, tự tay nấu cơm…

Bệnh trầm cảm tuổi già cũng khá phổ biến khi người bệnh biểu hiện khí sắc giảm, kích động lo âu, ảo tưởng lời nói, hoang tưởng bị lên án,... Bệnh nhân bối rối, luôn đi lại, kêu ca, khóc lóc. Kích động có thể xen lẫn sững sờ, đau khổ.

Chăm sóc NCT có rối loạn tâm thần

Ths. BS Trần Quyết Thắng cho biết thêm, các hành vi rối loạn ở người già có thể do sa sút trí tuệ, loạn thần hoặc trầm cảm. Điều quan trọng là phải xác định trầm cảm, loạn thần hoặc lú lẫn vì các chứng này nên được chữa trước.

Thậm chí, khi rối loạn trí nhớ nặng hoặc loạn thần, bệnh nhân nguy hiểm cho bản thân và xung quanh vì hành vi ngẫu nhiên như quên tắt bếp gây cháy nhà, đang đứng trên giường cứ thế bước xuống đất nên gãy chân…

“Nhìn chung rối loạn tâm thần ở NCT đa dạng và do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc phát hiện sớm các biểu hiện của bệnh và can thiệp kịp thời là cần thiết.

Thông thường rất ít người bệnh nhận thức được bệnh, họ thường phủ định không nhận mình có bệnh, mặt khác gia đình người bệnh có thể cũng không biết hoặc muốn che giấu...”, Ths.BS Trần Quyết Thắng chia sẻ.

“Để ngăn ngừa bệnh tâm thần, chúng ta hãy chủ động hoạt động cơ thể một cách đều đặn sẽ mang lại rất nhiều lợi ích như: Tạo lập các thói quen đơn giản hàng ngày, hãy để người già độc lập càng nhiều càng tốt.

Người già có lòng tự trọng, đừng bao giờ nói điều tiêu cực trước mặt họ. Tránh đối đầu và tranh luận. Nói chậm, rõ ràng và sử dụng các từ đơn giản. Trợ giúp trí nhớ bằng dán nhãn hoặc bảng mô tả. Tránh các thuốc không cần thiết...”, Ths. BS Trần Quyết Thắng chia sẻ thêm.

Chuyên gia y tế khuyến cáo, vì sức khỏe của NCT hãy đưa người bệnh đến các cơ sở chuyên khoa tâm thần khám và điều trị. Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ khám, tư vấn và đưa ra phương án điều trị và chăm sóc tốt nhất.

Tin tiêu điểm

Đừng bỏ lỡ